فواید و انواع خوف از خداوند

هر اندازه شناخت بنده از عظمت و جلال آفریدگار و علوّ مقام او زیادتر باشد خوف او بیشتر است, اما در هر حال باید به رحمت خداوند امیدوار بود و این همه نشانه ای از ایمان است یکی از خصلت های خوب مومن خوف از خداوند است

هر اندازه شناخت بنده از عظمت و جلال آفریدگار و علوّ مقام او زیادتر باشد خوف او بیشتر است، اما در هر حال باید به رحمت خداوند امیدوار بود و این همه نشانه‌ای از ایمان است. یکی از خصلت‌های خوب مومن خوف از خداوند است. خوف از خدا می‌تواند سرچشمه تمام فضایل اخلاقی باشد، همان طور که عدم خوف از حضرت حق نیز می‌تواند منشا رذایل اخلاقی باشد. بنده‌ای که به مبدا و معاد معتقد نباشد و از خداوند و عقاب اخروی نهراسد پا روی تمام دستورهای الهی و عبادی و حتی اخلاقی می‌نهد و به دنیا دل می‌بندد و از تمام صفات نیک انسانی و الهی تهی می‌شود، اما اگر ایمان قوی داشته باشد خود را برای رسیدن به جهان آخرت و قرارگرفتن در پیشگاه عدل الهی آماده می‌سازد.ایمان قوی و اعتقاد به جهان آخرت و روز رستاخیز انسان را وادار می‌سازد که به تهذیب نفس پرداخته و در مقابل هوا و هوس‌های شیطانی مقاومت نماید و برای رسیدن به مقام قرب الهی از هیچ کوششی دریغ ننماید. از این رو گفته شده از صفاتی که اگر در وجود انسان تقویت شود باعث رشد و تکامل او در راه سازندگی می‌شود خوف از خداوند متعال است.خوف به معنای ترس از مسئولیت‌هایی است که انسان در برابر خدا دارد. چنین انسانی خائف است که مبادا در انجام وظایف خویش کوتاهی کند و همچنین درک عظمت بی‌پایان الهی برای موجودی محدود چون انسان خوف آفرین است. شکی نیست که هر قدر معرفت و شناخت بنده به پروردگار بیشتر باشد و به عیوب و گناهان خود آگاهتر، خوف او زیادتر است، زیرا درک عظمت خداوند و قدرت او و سایر صفات جلال و جمال او برای احدی میسر نیست، بلکه بعضی از افراد به اندازه لیاقت و شایستگی خود صفات او را می‌فهمند و هر کس عقلش کامل تر و درکش بیشتر باشد خوف او بیشتر است.قرآن مجید می‌فرماید تنها بندگان عالم و دانشمندند که از خدا می‌ترسند. زیرا در وجود اینان ترس با درک عظمت خداوند توام شده است. پیامبر(ص) می‌فرمایند: ترس من از خدا از همه شما بیشتر است.کمترین درجات خوف که اثر آن در اعمال آدمی‌پیدا می‌شود همان است که از امور خلاف شرع خودداری کند. قرآن می‌فرماید: خداوند از آنها راضی و خشنود است و آنها از خدا راضی و خشنودند و این مرتبه برای کسی است که از پروردگار خود بترسد. همچنین امام باقر(ع) می‌فرماید: هر بنده مومنی در قلب او دو نور جلوه گری دارد: نور خوف و نور رجا، چنانکه اگر این دو با یکدیگر سنجیده شوند برهم فزونی نداشته باشند.خوف از خداوند بر سه نوع است: خوف بنده از عظمت و جلال خداوند متعال، ارباب قلوب این نوع را خشیت یا رهبت نامند. خوف از گناهانی که کرده و تقصیراتی که از او صادر شده است. خوف از دو مورد فوق با هم.در اخبار یعقوب نبی(ع)وارد شده خدای متعال به او وحی نمود؛ آیا می‌دانی برای چه موضوعی میان تو و یوسف جدایی انداختم؟ برای آن بود که چون برادران وی از تو خواستند تا او را به همراه آنها اجازه دهی گفتی؛ بیم دارم از وی غافل شوید و گرگ او را دریابد. چرا از آن بیمناک شدی و به من امیدوار نگردیدی؟ چگونه به غفلت برادران متوجه شدی و به حفظ من دلگرم نبودی؟پیامبر اکرم(ص) فرمود: هیچ مومنی به قدر بال مگسی از خوف خدا نمی‌گرید که صورتش بر افروخته شود جز این که خدا روی او را بر آتش جهنم حرام می‌فرماید، چون دل بنده مومن از ترس خدا به لرزه درآید گناهان او مانند برگ درخت می‌ریزد.ترس از خداوند و علم به قیامت و روز جزا و پاداش، انسان را ساخته و نفس را تزکیه می‌نماید. عشق به دیدار خداوند و امید به بخشایش باری تعالی قدرت و توانایی به بنده مومن داده و او را در مسیر رسیدن به قرب الهی کمک می‌نماید تا خود را به سر منزل مقصود برساند. حضرت علی(ع) می‌فرماید: همانا تقوا در این دنیا برای تو پناهگاه است و بعد از مرگ سعادت.در نتیجه می‌توان گفت که بنده ترسان از خدا به دنبال امور مادی نرفته و پایبند مادیات نمی‌شود و به دنیا با چشم یک سالک و عارف می‌نگرد از این رو دنیا را مزرعه برای کشت آخرت و وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت آخرت می‌داند و احساس خوشبختی می‌نماید. چنین بنده‌ای با چنین تفکری معنوی در آخرت هم سعادتمند است. وقتی ادعیه و مناجات پیامبر(ص) و همچنین ائمه اطهار به خصوص امام سجاد(ع) را ملاحظه می‌کنیم مرتبه خوف و خشیت آنها روشن می‌شود. ائمه با وجود عصمت، این قدر از خداوند می‌ترسیدند، پس حال ما روشن است.

منابع: معراج السعاده، ملا احمد نراقی. اصول کافی، ج ۲، ص ۷۱. محجة البیضا، ج ۷، ص ۲۷۹.