رایج ترین باورهای غلط درباره چشم

گفتگو با دکتر شاهرخ میلان جراح و متخصص بیماری های چشم

طبق آنالیزهای انجام شده، عدس نیز مانند سایر حبوبات است و ماده اضافه‌تری ندارد تا کار خاصی برای چشم یا اشک چشم کند ولی به نظر می‌رسد که دال عدس (عدس نارنجی رنگ) به واسطه وجود بتاکاروتن مثل هویج، خرمالو، انبه و کدوحلوایی بتواند در کیفیت بینایی موثر باشد....

اگر با پزشکانی که سال‌های متمادی به کار طبابت مشغول بوده‌اند، گپ و گفتی بزنید؛ خواهید دید که هرکدام کوله‌باری از تجربیات و خاطرات جالب از بیماران خود دارند. یکی از این خاطرات باورهای نادرستی است که بیماران به پزشکان می‌گویند یا درباره آن سوال می‌کنند. امروز برخی از این باورهای درست و نادرست را در گفتگو با دکتر شاهرخ میلان، جراح و متخصص چشم مرور کرده‌ایم. احتمالا برای شما نیز جذاب و خواندنی است.

▪ آقای دکتر! مصرف شیر همواره از طرف پزشکان به بیماران و افراد سالم توصیه می‌شود؛ حتی گاهی اوقات نیز شیر را به پوست می‌مالند اما برخی هم شیر را توی چشمان‌شان می‌چکانند! درباره این مورد آخری، نظر شما چیست؟

ـ گرچه شیر از زمان‌های بسیار دور حتی جهت حمام کردن استفاده می‌شد و لطافت خوبی به پوست می‌داد اما در رابطه با چشم اثری مثبت گزارش نشده است. کلا قطره‌هایی که در چشم استفاده می‌شوند باید ایزوتونیک (هم غلظت با اشک) با PH خنثی و بدون اثرات التهابی باشد. اگر شیر برای چشم مناسب است با خوردن آن می‌توان مواد مناسب را به چشم رساند. درست مثل نکته مهمی که تمام متخصصان پوست می‌گویند که شامپوهای حاوی مواد ویتامینه برای پوست سر تفاوتی با شامپوهای بدون ویتامین ندارد و این ویتامین‌ها نمی‌تواند جذب پوست سر شود. هر چه هم در چشم بریزیم در عرض ۱۰ ثانیه با اشک چشم شسته می‌شود.

▪ یکی از شایع‌ترین مشکلات چشم، بیماری ناخنک است. برخی افراد می‌گویند برای درمان بیماری ناخنک می‌توان از آب پیاز، آب‌لیمو و یا آب انار در چشم استفاده کرد! آیا این حرف، علمی است؟

ـ چنین مبحثی اصلا علمی نبوده و نیست و اگر صحت داشت خیلی راحت‌‌تر از انجام عمل آب مروارید از صدها سال پیش پزشکان می‌توانستند آب‌لیمو تجویز کنند. هر ماده گیاهی یا خوراکی حتی اگر ماده شناخته شده مناسبی برای چشم داشته باشد هزاران ماده ناشناخته با اثرات مخاطره‌آمیز می‌تواند داشته باشد که باید آنالیز شود و طبق فرمولاسیون خاص داروسازی ساخته شود، چند سال مورد آزمایشات مختلف قرار بگیرد و عوارض آن کشف گردد و در صورت تاثیر علمی وارد بازار شود.

▪ یکی از باورهای رایج دیگر در چشم‌پزشکی مصرف عدس برای افزایش کارکرد چشم است. نظر شما چیست؟ آیا عدس‌ برای چشم مفید است؟ مصرف آب‌هویج چه طور؟ آیا آب‌هویج ضعف چشم را کم می‌کند؟ یعنی شماره عینک بهتر می‌شود؟

ـ خیر. فقط در کارکرد بهتر شبکیه در درک نور و کیفیت بینایی بهتر موثر است. در عین حال ثابت شده است که مواد مطلوب موجود در هویج پخته بهتر از آب هویج جذب می‌شود. همان‌طور که تخم‌مرغ آب‌پز بهتر از انواع دیگر آن است.

▪ تا یادم نرفته درباره ورزش‌های چشمی هم بپرسم. آیا این ورزش‌ها شماره عینک را کم می‌کند؟

ـ خیر. ورزش‌های چشمی فقط در ورزیده شدن عضلات حرکتی چشم موثر بوده و اکنون در کلینیک‌های چشم‌پزشکی با انواع خاصی از ورزش‌ها می‌توانیم جلوی پیشرفت انواعی از انحرافات چشمی را بدون انجام عمل جراحی بگیریم.

▪ روی قطره‌های چشمی کلمه استریل نوشته شده و اغلب افراد فکر می‌کنند قطره‌های استریل برای ضدعفونی‌کردن چشم مفیدند!

ـ کلمه استریل به معنی تولید بدون میکروب قطره است، یعنی در شرایط تمیز و استریل تهیه شده و به معنی ضدعفونی‌کننده نیست. ممکن است قطره حاوی کورتون باشد و عفونت چشمی را افزایش داده و غیرقابل کنترل سازد.

▪ چند سال پیش با بیماری مواجه شدم که می‌گفت مصرف جگر سفید به صورت خوراکی یا خام و گذاشتن آن پشت چشم مفید است!

ـ این هم یکی از اشتباهات بسیار رایج است. جگر سفید، ریه یا همان شش برای تنفس است و حاوی کیسه‌های هوایی و عروق است و بیشتر از بافت الاستیک است و ماده مغذی برای چشم ندارد. آنچه مفید است همان جگر سیاه یا کبد است که کلیه مواد ویتامینه و معدنی را در خود ذخیره می‌کند و سرشار از ویتامین A است.

▪ قدیمی‌‌ها می‌گفتند اگر زن باردار به ماه نگاه کند، ممکن است بچه‌اش دچار ماه‌گرفتگی در پلک و صورت شود!

ـ این صرفا یک داستان است. افزایش عروق خاص پرخون در نیمی از صورت، پلک چشم و حتی مغز به اسم ماه‌گرفتگی معروف است ولی ربطی به ماه ندارد.

▪ آیا ریختن آب روی گربه سیاه در شب باعث زگیل در پلک می‌شود؟

ـ نه؛ این هم یک باور غلط و قدیمی است. زگیل یک آلودگی ویروسی پوست است.

▪ برخی باور دارند اگر کسی لیزیک کند، دیگر هیچ عملی را در چشم نمی‌تواند بکند؟

ـ کلیه عمل‌ها در چشم قابل انجام است.

▪ آیا هر کسی لیزیک کند، شماره چشم‌اش برمی‌گردد؟

ـ نه؛ در موارد نادری به دلایل بیماری‌هایی عمومی مثل قند، مصرف کورتون و بیماری‌های چشمی خاصی ممکن است شماره چشم افزایش پیدا کند یا اینکه شماره چشم هنوز متوقف نبوده ولی شخص جهت استخدام و یا ازدواج مجبور به عمل زودهنگام شود که ممکن است شماره چشم وی اضافه گردد. در ۸۰ درصد موارد بعد از کنکور شماره چشم ثابت می‌شود. در ۱۵ درصد موارد تا ۲۵ سالگی و در ۵ درصد موارد تا ۳۵ سالگی شماره چشم در افرادی که عمل نکرده‌اند، ضعیف‌تر می‌شود بنابراین باید موقعی عمل شوند که یک سال شماره چشم ثابت باشد. گاهی هم قبل از عمل به علت نازکی قرنیه پزشک قادر نیست همه شماره وی را از بین ببرد. در این صورت بعد از آگاهی بیمار از این مساله در صورتی که موافقت داشته باشد، عمل می‌شود و بعد از عمل می‌تواند از یک عینک بسیار کم شماره استفاده کند.

▪ چند وقت پیش با جوشکاری برخورد کردم که می‌گفت الکترودهای دستگاه جوش و اشعه ناشی از آن چشم‌اش را اذیت نمی‌کند! آیا واقعا جوشکاری را در چشم‌های قوی می‌توان بدون عینک محافظ انجام داد؟

ـ نه؛ کلا جوشکاری در هر چشمی باعث سوختگی سطح قرنیه می‌شود و چشم قوی و ضعیف ندارد. ریختن قطره‌های سر خود در طولانی‌مدت ایجاد مشکلات چشمی می‌کند.

▪ می‌گویند لیزر سرطان‌زاست و باعث نازایی می‌شود. نظر شما چیست؟

ـ لیزر طوری طراحی شده که فقط در سطح مورد نظر اثر داشته باشد و اصلا از سطح چشم عبور نمی‌کند (نوع اگزایمر) و طبق استانداردهای جهانی هیچ اثری گزارش نشده است.

▪ بعد از لیزیک باید چند روز شخص را در تاریک‌خانه نگه داشت؟

ـ آنچه در تاریک‌خانه نگه می‌دارند، فیلم‌ دوربین است! شخصی که چشم وی رنگ روشن دارد یا کسانی که چشم حساس دارند بعد از عمل در نور کمتر راحت‌ترند ولی این مساله در مورد همه صدق نمی‌کند، به طوری که یک‌سوم بیماران عمل شده حتی کوچک‌ترین ناراحتی بعد از عمل ندارند، نه آب‌ریزش آنچنانی، نه احساس جسم خارجی. آنهایی هم که دارند معمولا بعد از ۲۴ ساعت فروکش می‌کند.

▪ باور دیگری هست که می‌گوید لیزیک باعث کوررنگی و شب‌کوری می‌شود؟

ـ این بیماری‌ها معمولا بر اثر اختلالات ژنتیکی به صورت ارثی بوده و از بدو تولد در ژن‌ها وجود داشته و به تدریج افزایش می‌یابد و هیچ ربطی به لیزیک ندارد.

▪ برخی نیز باور دارند که وقتی بچه‌ای با چشم لوچ متولد شد، یعنی حتما به شکم مادر باردار ضربه محکم وارد آمده یا بچه در بدو تولد به زمین افتاده است؟

ـ در اکثریت موارد به دلایل ارثی یا ضعف بینایی است. در موارد بسیار نادری ضربه‌ای که باعث قطع یا آسیب عصب شماره ۶ مغز می‌شود سبب انحراف چشم به داخل می‌شود ولی بسیار نادر. در مواردی نیز عضله افقی چشم که آن را به طرف بیرون صورت می‌کشد فلج مادرزاد است بدون علت ضربه.

▪ آیا در بیمار‌ی‌های مادرزادی چشم، مقصر مادر است؟

ـ خیر. کلمه مادرزادی به این معنی است که از ابتدای تولد این بیماری در نوزاد وجود دارد. مثلا در افتادگی مادرزادی پلک نوزاد ممکن است پدر و اقوام وی دارای این بیماری باشند.

▪ آیا مگس‌پران چشم نشانه بیماری چشم است؟

ـ مگس‌پران یعنی حرکات ذرات سایه مانند به شکل‌های مختلف نقطه و یا خط یا کلاف که در نگاه به آسمان و دیوار سفید دیده می‌شود. در واقع در خیلی از افراد به طور طبیعی وجود دارد ولی اگر به صورت همراه با جرقه و افزایش تعداد و تیرگی بیشتر و به صورت باران سیاه از بالا به پایین چشم ایجاد شد، باید به چشم‌پزشک مراجعه کرد.

▪ آیا شماره اشتباه عینک باعث ضعیف شدن بیشتر چشم می‌شود؟

ـ عینک به عنوان یک جسم خارجی که هیچ تماسی با چشم ندارد فقط تنظیم‌کننده نور و ایجاد تصویر در داخل چشم است و نمی‌تواند باعث تغییر حالت ابعاد چشم (در نزدیک بین‌ها بیش از ۲۶ میلی‌متر و در دوربین‌ها کوچک‌تر از ۲۴ میلی‌متر) شود. فقط عینک اشتباه باعث خستگی چشم و سردرد می‌گردد. البته همیشه شماره عینک که جدید ساخته شود در روزهای اول با یک احساس جدید در دید باعث حساس شدن چشم می‌شود که بعد از مدتی از بین رفته و حالت طبیعی می‌شود (به خصوص در عینک‌های آستیگمات).

▪ آیا ضربه به پس‌سر یا محکم پای کوبیدن به زمین باعث ضعف بینایی می‌شود؟

ـ ضربه به پس‌سر در صورتی که بسیار شدید باشد مثل افتادن از پشت‌بام ممکن است نواحی پشت سری اکسی‌پیتال، (در ناحیه برودمن بینایی) باعث از بین رفتن کامل درک بینایی (کوری مغزی) شود ولی نه اینکه عینک شماره‌دار پیدا کند. در رابطه با محکم کوبیدن به زمین نیز هیچ مدرک علمی یا شواهد کلینیکی خاصی دیده نمی‌شود. در عین حال در طب چینی در کف پا غیر از اعصاب چشمی، اعصاب کلیه و بینی و کبد و گوش و ... نیز وجود دارند ولی شایعه‌ای از ضعف آنها گزارش نشده است.

▪ خیلی‌ها هم می‌گویند نمک نخور کور میشی! این باور مورد قبول است؟

ـ نمک هیچ‌گاه به طور مستقیم نمی‌تواند کسی را کور کند ولی الگوی غلط مصرف نمک در غذا در کل زندگی به تدریج باعث افزایش فشارخون در سن بالا و خون‌ریزی ته چشم و یا سکته‌های چشمی می‌شود که بینایی را تهدید می‌کند.

دکتر مجید سلطانی