کدام یک ما را قدرتمند می‌سازد؟

● قدرت سخت‌افزاری یا قدرت نرم‌افزاری
اسدا... علم در خاطرات خود به شرح ناهاری پس از اجرای یک مانور دریایی می‌پردازد، مانوری که چندان خوب برگزار نشده بود: «فکر کردم اگر به هدف زده …

قدرت سخت‌افزاری یا قدرت نرم‌افزاری

اسدا... علم در خاطرات خود به شرح ناهاری پس از اجرای یک مانور دریایی می‌پردازد، مانوری که چندان خوب برگزار نشده بود: «فکر کردم اگر به هدف زده بودند حالا چه سخنرانی‌هایی که درباره گسترش حوزه نفوذ و حضور دریایی در اقیانوس هند نمی‌شنیدیم» شاید از نوشتن این سطور نزدیک به چهار دهه می‌گذرد؛ ولی آیا برداشت ما از حضور و اعمال نفوذ همچنان سخت‌افزاری نیست؟

چند روز پیش با دوستی صحبت می‌کردم که در جریان پروژه‌هایی است که در دبی در جریان است. داشت درباره بندر جیبوتی صحبت می‌کرد. کشور بندر جیبوتی در دهانه دریای سرخ و در شاخ آفریقا واقع است و تا چنددهه پیش مستعمره فرانسه به شمار می‌آمده است. این بندر مقابل بندر عدن و در میان راه کشتیرانی آسیای شرقی و اروپا واقع است. پیشرفت‌های صنعت کشتیرانی فصل جدیدی را در تاریخ این بندر و سایر بندرهای این گوشه از اقیانوس هند گشوده است.

در دنیای کشتیرانی قرن بیست و یکم کشتیرانی متکی به کشتی‌های پرظرفیتی خواهد بود که توان حمل حجم بالایی از کانتینرها را دارا هستند. این کشتی‌ها آسیای شرقی را به اروپا متصل خواهند کرد و درمیان راه در بندرهایی توقف خواهند کرد که نقش بندر مرکزی منطقه‌ای را ایفا می‌کنند و منطقه آزاد تجاری هستند. سوپر تانکرها پس از تخلیه بار و بارگیری در این بنادر به راه خود ادامه می‌دهند و حمل‌ونقل بار به بندرهای مقصد از مبدا این ایستگاه‌ها صورت خواهد گرفت.

مدت‌هاست که برای ایفای نقش بندر مرکزی دریای سرخ رقابت شدیدی بین بندر جیبوتی، و بنادر کشورهای یمن، مصر، عمان، اریتره و اتیوپی در جریان می‌باشد. طبیعی است که برنده رقابت می‌تواند نقشی را که دبی در خلیج فارس دارد در دریای سرخ و به مقیاس وسیع‌تری در خاورمیانه ایفا کند. از میان این بنادر بندر عدن بهترین موقعیت را داراست؛ ولی هم تجهیزات بندری آن کهنه و فرسوده است و هم ضریب ایمنی آن بالا نیست. مصر می‌کوشد تا بندری در شرق کانال سوئز ایجاد کند؛ ولی به نظر نمی‌رسد که موقعیت آن جذاب باشد. بنادر اریتره و اتیوپی به دلیل جنگ داخلی از رده خارجند و کشور عمان هم دور از مسیر کشتیرانی است. جیبوتی به‌نظر گزینه مناسبی می‌آید؛ ولی زیرساخت‌های مناسب را دارا نبوده است. اینجاست که دبی وارد صحنه رقابت می‌شود.

طی چهار سال گذشته بندر دبی و شرکت‌های وابسته به مناطق آزاد آن با سرمایه‌گذاری گسترده در جیبوتی به احداث تاسیسات بندری و گسترش ظرفیت بندر جیبوتی پرداخته‌اند؛ در نتیجه این اقدامات جیبوتی در حال حاضر گزینه دلخواه بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی است. دوست من نقل قول می‌کرد که برخی بازرگانان جیبوتی گفته‌اند دبی ظرف چهار سال برای جیبوتی کاری کرده است که فرانسویان در چهل سال نکرده بودند.

این پیوندهای بازرگانی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک تضمین‌کننده نقش دبی در تجارت منطقه‌ای خواهد بود و به نوعی آینده فعالیت‌های تجاری این شهر بندر را در برابر تحولات کشتیرانی و صنعت حمل‌ونقل بیمه خواهد کرد. به این ترتیب دبی نه با ناوگانی نظامی، بلکه با حضور نرم‌افزاری آینده خود را تثبیت کرده است. طفلک علم حتی اگر ناوگان به هدف زده بود، باز تضمینی برای حضور مستمر در اقیانوس هند نبود.

علی دادپی