اروپا و مشكل امنیت انرژی

هند بسیار وابسته به واردات مواد خام فسیلی است در حالی كه تولید نفت داخلی اش در حال كاهش است, رشد اقتصادی آن در طی سالهای گذشته منجر به افزایش عمده ای در واردات نفت آن شده است انتظار می رود كه وابستگی هند به واردات نفت از۴۰ درصد كنونی به حدود ۹۰ درصد در سال ۲۰۳۰ برسد

همچنان كه انتظار می رود اگر واردات انرژی اتحادیه اروپا از مناطق بی ثبات سیاسی، علیرغم متنوع سازی موفقیت آمیز منابع انرژی ادامه یابد، اروپا باید استراتژی سیاسی اش را درخصوص صادرات مناطق بی ثبات و كشورهای ترانزیت كننده بی ثبات تقویت كند.

باید حكمرانی خوب و ساختارهای حاكمیت قانون در این كشورها تقویت شوند، شرایط سرمایه گذاری برای شركت های اروپایی بهبود یابد، به حل مناقشات منطقه ای كمك شود و ساختارهای امنیت منطقه ای ایجاد گردند.به عنوان نمونه می توان از مجرای همكاری اتحادیه اروپا با دول شورای همكاری خلیج فارس و همین طور برای تاثیرگذاری بر كل جهان عرب، از جمله حل مناقشه اعراب و اسراییل اقدام نمود.

اتحادیه اروپا از سوی دیگر در راستای تامین امنیت انرژی خود درصدد توسعه گفتگوها در خصوص انرژی با مصرف كنندگان غیر اروپایی است. گفتگوی مصرف كنندگان بر سر امنیت انرژی، در حال حاضر میان واردكنندگان غربی انرژی در آژانس بین المللی انرژی مطرح و در دستور كار قرار دارد. البته از نظر اروپا این گروه باید به حدی گسترش یابد كه مصرف كنندگان بزرگی مانند هند را نیز در برگیرد.

باید پذیرفت كه منافع كشورهای مصرف كننده اروپایی با غیر اروپایی (امنیت انرژی، بهره وری انرژی و غیره) با هم یكسان هستند. از منظر اروپا این گفتگوها (نه تنها با هند بلكه با آمریكا، چین، ژاپن و دیگران) باید رقابتهای اقتصادی را در راستای حمایت از اصول بازار آزاد كاهش دهند و حتی اگر لازم باشد باید این كار را در حوزه های سیاسی نیز انجام دهند.

لازم است توضیحاتی درباره مهمترین كشورهای غیر اروپایی مصرف كننده انرژی و نوع نیاز آنها ارائه گردد:

▪ هند:

هند بسیار وابسته به واردات مواد خام فسیلی است. در حالی كه تولید نفت داخلی اش در حال كاهش است، رشد اقتصادی آن در طی سالهای گذشته منجر به افزایش عمده ای در واردات نفت آن شده است. انتظار می رود كه وابستگی هند به واردات نفت از۴۰ درصد كنونی به حدود ۹۰ درصد در سال ۲۰۳۰ برسد.

تامین امنیت انرژی در حال حاضر یكی از اهداف سیاست خارجی هند است. از سال ۲۰۰۱ شركتهای هندی در حال سرمایه گذاری در پروژه های نفت و گاز در خارج، از جمله دولتهای مشكل داری نظیر سودان بوده اند. در چارچوب طرح اقدام مشترك اتحادیه اروپا- هند از سپتامبر ۲۰۰۵ اتحادیه اروپا نیز طرح یك گفتگو در خصوص انرژی را با دهلی نو ترتیب داده است. گروه كاری انرژی اتحادیه اروپا- هند در تابستان ۲۰۰۵ كار خود را آغاز كرد و آخرین دیدار آنها در ۶ و ۷ آوریل ۲۰۰۶ برگزار شده است. (یك نشست انرژی هند- آلمان نیز در ۲۶ آوریل ۲۰۰۶ در جریان دیدار مانموهان سینگ، نخست وزیر هند از آلمان برگزار شد).

در برابر انعقاد موافقتنامه هسته ای بین آمریكا و هند و این مساله كه تعارض میان اصول معاهده منع تكثیر سلاحهای هسته ایNPT و امنیت انرژی امری مسلم و واضح شده است، اتحادیه اروپا نیز تحت فشار برای بازنگری در رابطه اش با هند برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است.

▪ چین:

اگرچه خطر بروز اختلافات میان اتحادیه اروپا و چین برسر اهداف این كشور ممكن است افزایش یابد، اما اتحادیه اروپا اكنون با موفقیت در حال گسترش همكاریهای خود با چین خصوصا در حوزه بهره وری انرژی و تكنولوژیهای زیست محیطی است.

با توجه به نیاز گسترده اش به منابع انرژی، این كشور در تعقیب رهیافت نئومركانتالیستی (علاوه بر موارد دیگر، چین در حال خرید و تملك حوزه های گازی و نفتی است) در تلاش برای صدور مدل توسعه چینی هستند. خصوصا، روابط چین با دولتهای سركشی چون سودان و زیمبابوه در چارچوب سیاستهای انرژی این كشور، با اقداماتی كه جامعه بین المللی برای ارتقاء سطح احترام به حقوق بشر، حكمرانی خوب و همچنین مبارزه علیه فساد و... در این كشورها دنبال می كند، در تضاد است. هدف اتحادیه اروپا انجام گفتگوهای استراتژیك دوجانبه، جدی و گسترده با چین در راستای تشویق پكن برای مسوولیت پذیری بیشتر در صحنه بین المللی است. به علاوه، اروپا باید بتدریج چین و هند را در گروه هشت كشور صنعتی جذب نموده و همكاری آنها را با آژانس بین المللی انرژی تقویت كنیم.

▪ آمریكا:

اتحادیه اروپا و آمریكا، هر دو علاقمند به توسعه گفتگوها درخصوص انرژی، سیاست امنیت انرژی آمریكا نیز همانند اروپا، اصولا با هدف تضمین كاركرد بازار جهانی طراحی شده است. آمریكا به طور بالقوه هم برای اروپا یك شریك محسوب می شود، مثلا در مورد اقدامات چین در آفریقا و آمریكای لاتین، و هم یك رقیب، مثلا در رابطه با منابع نفت نروژ در دریای بارنتز.

ایجاد تحولی در سطح جهانی در حوزه انرژی بدون در نظر گرفتن بزرگترین مصرف كننده انرژی درجهان (۲۵ درصد مصرف جهانی نفت و گاز) و بزرگترین تولید كننده دی اكسید كربن (عدم تصویب پروتكل كیوتو) غیر قابل تصور است. از سوی دیگر، آمریكا بعنوان قدرتی جهانی از اهمیت محوری برخوردار است، خصوصا برای تامین امنیت خطوط دریایی و همچنین تضمین ثبات بسیاری از كشورهای تولید كننده نفت.

در رابطه با زیر ساختهای انرژی كه بر امنیت انرژی تاثیر قابل توجهی دارد و اتحادیه اروپا توجه زیادی به این موضوع دارد باید خاطر نشان ساخت كه این زیرساختها در حال حاضر از مبادی تولید تا مصرف كننده بسیار آسیب پذیر است، چرا كه زمانی طراحی و ساخته شده اند كه هنوز تروریسم به عنوان تهدیدی جهانی مطرح نبود. اكنون نیروگاههای هسته ای، پالایشگاهها و نقاط بازرسی در شبكه حمل و نقل دریایی به صورتی جدی آسیب پذیر هستند. چندی پیش توطئه یك حمله تروریستی به بزرگترین پالایشگاه نفت جهان در عربستان خنثی شد.

در آینده اتحادیه اروپا ناچار است به بسیاری از موضوعات جدی مرتبط با امنیت فیزیكی و سیاسی زیرساختهای انرژی توجه نماید (خصوصا به خطوط انتقال انرژی) موضوع زیرساخت انرژی و موضوعات امنیت حمل و نقل در جلسات ناتو نیز مورد بحث قرار گرفته اند.

لذا همكاری نزدیك میان تولیدكنندگان، مصرف كنندگان و كشورهای ترانزیت كننده انرژی در سطحی بین المللی عامل مهمی محسوب می شود. در رابطه با امنیت انرژی و رابطه آن با عدم تكثیر سلاح های هسته ای، سران اتحادیه اروپا بر این نظر هستند كه در چارچوب مفهوم امنیت انرژی، موضوعات مرتبط با تكثیر سلاحهای هسته ای نباید دست كم گرفته شوند.