پشت دیوارهای تجاوز چه می گذرد

ظهر جمعه است و به دلیل تداخل کارهایش این ساعت را برای رفتن به کلاس زبان انتخاب کرده است سوار تاکسی می شود البته تاکسی که نه, ماشینی شخصی که انگار مسافرکشی می کند جلوتر مرد دیگری هم سوار می شود و

ظهر جمعه است و به‌دلیل تداخل کارهایش این ساعت را برای رفتن به کلاس زبان انتخاب کرده است. سوار تاکسی می‌شود، البته تاکسی که نه، ماشینی شخصی که انگار مسافرکشی می‌کند. جلوتر مرد دیگری هم سوار می‌شود. درها که قفل می‌شوند و ماشین تغییر مسیر می‌دهد، می‌فهمد دنیا برایش تمام شده. هرچه فریاد می‌زند به جایی نمی‌رسد تا لحظه‌ای که با بدترین شکل ممکن حوالی خیابان نیرو هوایی در تاریکی شب به بیرون پرتاب می‌شود. با بدبختی به خانه می‌رسد به مادر جریان را می‌گوید. این فرد حاضر نشد حتی اسمش به‌صورت مستعار چاپ شود، اما با بغض برای خبرنگار آرمان، ماجرای تلخش را تعریف کرد بلکه تجربه‌ای برای دیگران شود. این مورد یکی از دهها موردی است که این روزها بسیار با آن سروکار داریم. تنها کافی است چند روز پی در پی وقت بگذاریم و صفحه حوادث رسانه‌ها را جست‌وجو کنیم.

چند نفر در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند و چند نفر در اثر استعمال شیشه دست به این عمل وحشتناک زده‌اند. پروفسور حسین باهر، رفتارشناس و مجری طرح نوپدیدهای اجتماعی در فرهنگستان علوم پزشکی، به آرمان می‌گوید: «در قدیم تجاوز در تمام جوامع صورت می‌گرفته است و بیشتر این اتفاق در بین آشنایان رخ می‌داده، اما به‌دلیل حفظ آبرو، خانواده‌ها سکوت می‌کردند که درواقع نوع مخفی تعدی جنسی بوده است.»این جامعه‌شناس، درباره نوع جدیدی از این اقدام که مورد بحث این روزهاست، این‌گونه می‌گوید: «درحال حاضر گاه روند گروهی بودن این قضیه منجر به نوپدید شدنش شده است که این موضوع فقط به ایران خلاصه نمی‌شود. در ماه‌های گذشته تجاوز دسته‌جمعی به یک دختر در هندوستان اعتراضات زیادی را به‌وجود آورد و در ایران هم، باغی در نزدیکی اصفهان که عده‌ای به‌داخل آن ریختند و این عمل شنیع را انجام دادند، از همین مدل عوامل نوپدید است».

● دلایل متعددی که منجر به تجاوز می‌شود

دکتر حسین باهر رفتارشناس، درباره دلایل این موضوع می‌گوید: «اخلاقیات به شدت پایین آمده است. کاهش امکان ازدواج شدیدا دیده می‌شود. تردد تحریک‌آمیز زیاد است و از همه مهم‌تر مبانی دینی و اخلاقی باید پررنگ شود.» این رفتارشناس تاکید می‌کند: «دیدن فیلم‌های مستهجن‌و مصرف موادمخدر و به‌خصوص شیشه، موجب می‌شود جوانان دچار توهم شوند و دست به عمل نادرستی بزنند.»

● مواد قانونی در این باره چیست؟

واژه تجاوز این روزها از میان اخبار به سینما کشیده شده است. در فیلم«هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» به کارگردانی پوران درخشنده، موضوعی نشان داده شده که بحث روز است. زنی در دفاع از دختربچه‌ای، فرد متجاوز را می‌کشد و دادگاه حکم به قصاص قاتل می‌دهد، چراکه معتقد است نباید هرکس سرخود اقدام به اجرای قانون کند. اما این سوال پیش می‌آید کسی که در این شرایط قرار گرفته است چه باید بکند؟ در قانون مجازات اسلامی به این سوالات پاسخ داده شده است. حامد ابراهیم‌پور، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای دادگستری مرکز، در جواب این سوال که ماده قانونی در قبال فردی که در دفاع از خود، متجاوز را می‌کشد، چه گفته به آرمان می‌گوید: «ماده ۱۵۶ قانون جدید مجازات اسلامی دراین مورد تصریح دارد: «هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، درصورت اجتماع این شرایط مجازات نمی‌شود: الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد. ب- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.پ- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد. ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود».

● مصرف شیشه از جمله عوامل است

در هفته گذشته، خبری در سرویس حوادث رسانه‌ها منتشر شد، مبنی بر اینکه دو نفر که به شیشه معتاد بودند به جرم تجاوز به کودکی دستگیر شدند. درمورد اینکه اگر فردی به‌دلیل استعمال موادمخدر اقدام به عمل تجاوز نماید حکمش چیست؟ حامد ابراهیم‌پور می‌گوید: «قانون مجنون را فاقد مسئولیت کیفری می‌داند، اما درمورد بی‌اختیاری در نتیجه اعتیاد به موادمخدر یا قرص‌های روانگردان نظر دیگری دارد. طبق ماده ۱۴۹ قانون جدید مجازات اسلامی که می‌گوید: هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمییز باشد مجنون محسوب می‌شود و مسئولیت کیفری ندارد. ماده ۱۵۴- مستی و بی‌ارادگی حاصل از مصرف اختیاری مسکرات، موادمخدر و روانگردان و نظایر آنها، مانع مجازات نیست مگر اینکه ثابت شود مرتکب حین ارتکاب جرم به‌طور کلی مسلوب‌الاختیار بوده است. لکن چنانچه ثابت شود مصرف این مواد به‌منظور ارتکاب جرم یا با علم به تحقق آن بوده است و جرم موردنظر واقع شود، به مجازات هر دو جرم محکوم می‌شود. به کلی مسلوب‌الاراده بودن ممکن نیست چون درهرصورت میزانی از حواس و عقل در مجرم بوده است که قصد مجرمانه در پی آن حاصل گردیده».

● ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی چه می‌گوید؟

ایران کشوری، با فرهنگ غنی است؛ کشوری که حفظ آبرو درآن از هر چیز دیگری مهم‌تر است. حسین باهر، عضو فرهنگستان علوم پزشکی به آرمان می‌گوید: «در بسیاری از مواقع خانواده‌ها و اطرافیان از ترس آبروریزی سعی در مخفی کردن این موضوع می‌کنند و روی قضیه سرپوش می‌گذارند. اما از سویی دیگر خانواده‌هایی هستند که به‌دلیل تعصب وقتی چنین حادثه‌ای برای یکی از اعضای خانواده رخ می‌دهد، مردان خانواده به دفاع برخاسته و خود مجری قانون می‌شوند و گاهی نیز فردی که خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، تصمیم می‌گیرد که به‌جای قانون از فرد متجاوز انتقام بگیرد». حامد ابراهیم‌پور در این مورد می‌گوید: «فردی که در دفاع از دیگری، متجاوز را می‌کشد حکمش عبارت است از، همان ماده ۱۵۶ قانون جدید مجازات اسلامی، اما تبصره‌اش عبارت است از دفاع از نفس، ناموس، عرض، مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع‌کننده بوده یا مسئولیت دفاع از وی برعهده دفاع‌کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد.» وی اضافه می‌کند: «البته باید دفاع مشروع با حمله متناسب باشد. یعنی اگر امکان داشته باشد که تهدید یا فریاد یا ترساندن یا تماس با پلیس یا ضربات غیرکشنده، متجاوز را فراری داد و از خطر جلوگیری کرد، دیگر قتل یا جرح شدید او تناسبی با حمله ندارد و دفاع مشروع محسوب نمی‌شود.»

● دلیل‌ها کدامند؟

پوریا پاکرو، روانشناس درباره دلایلی که فردی اقدام به این عمل زشت می‌کند، به آرمان می‌گوید: «این مساله از اختلالات رفتاری و روانی نشات می‌گیرد. پدر و مادرها براثر درگیری در زندگی شهری امکان دارد که از اوضاع کودکان غافل شوند. ممکن است شخص مرتکب در یک فضای ناآرام اجتماعی و فضای ناآرام خانوادگی بزرگ شده باشد و اگر در کودکی و نوجوانی دچار سرکوب و تحقیر شده باشد،عزت نفسش پایین است و وقتی به جامعه می‌آید، تصمیم می‌گیرد در این قالب خودش را نشان دهد.» وی تاکید کرد: «اغلب آنها از فرهنگ و تحصیلات پایینی برخوردارند و از خانواده‌هایی آمده‌اند که از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در سطح پایینی قرار دارند. البته این موضوع را نمی‌توان به تمام این اقشار نسبت داد.»

● ترس حفظ آبرو

بسیاری از خانواده‌ها از ترس این که فرزند یا اعضای خانواده‌شان گناهکار شود یا آبرویشان بریزد حاضر نمی‌شوند از فرد شکایت کنند و همین امر منجر می‌شود که فردی که موجب آزار و اذیت شده است، بازهم در جای دیگری به این عمل شنیع دست بزند. پوریا پاکرو معتقد است: «در خانواده‌ها هستند کسانی که معتقدند چرا نتوانسته‌اند از خودشان در قبال این اتفاق محافظت کنند. جریان حاکم بر خانواده‌ها نشان می‌دهد چنین افرادی به‌دلیل تعصب از اعلام این موضوع چشم‌پوشی می‌کنند و هرگز به مراجع قضایی برای پیگیری فرد خاطی مراجعه نمی‌کنند و در مواردی هم خانواده‌ها خود مجری قانون می‌شوند و به‌صورت مخفیانه اقدام می‌کنند».

● افراد خود را مبرا از آسیب‌های اجتماعی ندانند

دکتر حسین باهر معتقد است: «در برخورد با این موضوع باید پلیس‌های مخفی را زیاد کرد تا مردم با آرامش بتوانند در خیابان‌ها حضور پیدا کنند.از سویی دیگر باید امکانات ازدواج آسان را فراهم کنیم. البته افراد خود را مبرا از آسیب‌های اجتماعی ندانند و در برخورد با آسیب‌های اجتماعی همگان خود را مسئول بدانند». وی تاکید کرد: «خانواده‌ها به فرزندان خود آگاهی دهند تا در هر مهمانی‌ای شرکت نکنند، اگر به آنها چیزی تعارف شد نگیرند و استفاده نکنند تا درحالت بی‌خبری برایشان فاجعه‌ای رخ ندهد، اگر خانواده‌ها به فرزندان نزدیک شوند و در کوچه تاریک چراغ بیندازند، می‌توانند چاله‌های راه را نشانشان دهند تا کودکانشان در معرض آسیب قرار نگیرند. اصلی‌ترین معضل این موضوع فقدان فرهنگ است. خانواده‌ها اگر فرزندشان دچار آسیب و اذیت شد باید حتما به مراجع قانونی شکایت کنند». از سویی دیگر پوریا پاکرو و معتقد است: «برخوردهای خشونت‌بار با این افراد پاک کردن صورت مسئله است. برای حل مسئله باید به درمان این افراد اقدام کرد. باید دید که چه عواملی منجر شده است که یک فرد به این مرحله برسد و این عمل را انجام دهد. باید در این زمینه تحقیق کرد تا ریشه از پایه درست شود».

● رویه‌ها تغییر کند

فردی برای دفاع از خود اقدام به قتل می‌کند. اما حکمش قصاص می‌شود، گرچه در بعضی موارد متهم تبرئه می‌شود. حامد ابراهیم‌پور معتقد است: «با وجود اینکه قانون دفاع مشروع را جایز شمرده است، اما معمولا رویه به دلیل دشواری اثبات شرایط دفاع و جمع نشدن شرایط لازم در برخی موارد دفاع مشروع از متهمان پذیرفته نشده و فردی که درجهت دفاع اقدام به قتل نموده است، قصاص می‌شود». لذا باید این آسیب را جدا از مسائل حاشیه‌ای آن مورد مداقه قرار داد و با به‌کارگیری نظرات کارشناسان اجتماعی طوری عمل شود که این افراد قربانی بتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند و از طرف دیگر قوانین جدی‌تری وضع شود که فرد اذیت شده بتواند پیگیری قانونی کند و از سوی دیگر فرد خاطی هم خیلی راحت در حاشیه امن نباشد.