سرمای گیشه ها و گرمای خانه ها

در روزها و شب هایی که سالن های سینما حال و روز خوشی را سپری نمی کنند و خیلی زودتر از موعد به پیشواز سوز زمستانی سرما رفته اند, شبکه نمایش خانگی با ارائه فیلم ها و سریال های مختلف و متنوع برنامه های خاصی را برای زمستان تدارک دیده است

در روزها و شب‌هایی که سالن‌های سینما حال و روز خوشی را سپری نمی‌کنند و خیلی زودتر از موعد به پیشواز سوز زمستانی سرما رفته‌اند، شبکه نمایش خانگی با ارائه فیلم‌ها و سریال‌های مختلف و متنوع برنامه‌های خاصی را برای زمستان تدارک دیده است.

هرچند بخش عمده ای از محصولات موسسه رسانه های تصویری و دیگر موسسات شبکه نمایش خانگی را آثار و فیلم های سینمایی تامین می کنند که تا چند وقت پیش روی پرده سینماهای کشور بودند. در چنین شرایطی استنباط می شود که شبکه نمایش خانگی به رقیب سینمای ایران تبدیل شده است، در حالی که در واقعیت این شرایط محصول علل متعددی چون کیفیت نازل برخی فیلم ها به لحاظ ساختاری و مضمونی، اوضاع و احوال نامناسب سالن های سینما و قیمت بالای بلیت و هزینه های جانبی دیگر است. بنابراین تماشاگران ترجیح می دهند تن به شرایط دشوار فیلم دیدن در سینما ندهند و منتظر ورود فیلم ها به شبکه نمایش خانگی باشند؛ فیلم های خوب و ارزشمند که همواره چه در سینما و چه در توزیع های بعدی در شبکه نمایش خانگی و پخش های تلویزیونی با استقبال خوب مخاطبان مواجه می شوند و به هر صورت راه خود را پیدا می کنند. آثار با کیفیت پایین تر نیز گاهی در پخش های شبکه نمایش خانگی این شانس را پیدا می کنند که با بازخوردی مناسب تر نسبت به زمان اکران روبه رو شوند و تماشاگران برخی اوقات در دیدارهای بعدی درخصوص این فیلم ها تجدیدنظر می کنند.

فیلم هایی که در چند وقت اخیر وارد شبکه نمایش خانگی شده اند، ترکیبی متنوع از قصه ها و فضاهای مختلف با ارزش های کیفی و ساختاری جداگانه هستند.

● پله آخر (علی مصفا)

بازیگران هر چقدر هم خلاقیت، استقلال و ابتکار عمل داشته باشند، باز هم درنهایت مطیع امر و خواسته کارگردان هستند و این فیلمساز است که حرف آخر و نهایی را می زند. هرچند همیشه تعدادی از ستاره های سینما در همه جای دنیا هستند که خودشان را تافته جدابافته ای می دانند، ساز مخالف می زنند و ادعای برتری نسبت به همه گروه فیلمسازی را دارند، اما در مجموع آن کس که تصمیم نهایی را می گیرد کارگردان است. البته این به معنای دیکتاتوری و خودرایی نیست، بلکه فیلمساز به عنوان خالق و سازنده اثر مخیر است کار را آن گونه که دوست دارد پیش ببرد و به پایان برساند.

برخی بازیگران از جایی به بعد احساس می کنند بازیگری به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیازهای روحی آنها باشد و دوست دارند برای بیان دیدگاه ها، نظرات و افکار خود به پشت دوربین سرک بکشند و فیلم خود را بسازند. گاهی کارگردانی اینقدر به مذاق بازیگران خوش می آید که آنها را دیگر بیشتر به عنوان کارگردان می شناسیم. مثل روندی که کلینت ایست وود قهرمان فیلم های وسترن در پیش گرفت و وقتی احساس کرد پا به سن گذاشته، ترجیح داد بختش را در کارگردانی هم امتحان کند.

حرفه جدید به قامت او خوش نشست و موفق شد برخی از بهترین فیلم های سینمای آمریکا را بسازد. «نابخشوده»، «رودخانه مرموز»، «عزیز میلیون دلاری»، «نامه هایی از ایووجیما» و «گرن تورینو» تعدادی از ساخته های ستاره «خوب، بد، زشت» هستند.

مل گیبسون، بازیگر مجموعه فیلم های «اسلحه مرگبار» هم از جمله کسانی بود که نتوانست در مقابل وسوسه کارگردانی مقاومت کند. بنابراین با ساخت فیلم های موفقی چون «شجاع دل»، «میهن پرست»، «مصائب مسیح» و «آپوکالیپتو» به این نیاز و خواست همیشگی اش پاسخ شایسته ای داد. تماشاگران و منتقدان هم از این فیلم ها استقبال کردند و عزم گیبسون را برای ادامه راه جدیدش بیشتر کردند. خود گیبسون درباره تغییر رویکردش می گوید: دیگر نمی خواهم ستاره فیلم ها باشم، من الان فقط عاشق کارگردانی هستم.

رابرت ردفورد، جورج کلونی، آنجلینا جولی و جودی فاستر و چند بازیگر سرشناس دیگر هالیوود ازجمله کسانی هستند که علاوه بر بازیگری هرازگاهی تصمیم به ساخت فیلم می گیرند تا وجه دیگری از توانایی های خود را بروز دهند.

در ایران هم بازیگرانی داشته و داریم که هوس کارگردانی به سرشان زده است. فرامرز قریبیان شاید شاخص ترین مثال در این زمینه باشد. فیلمساز و بازیگری که بتازگی فیلم موفق «گناهکاران» را بر پرده سینماها داشت. نیکی کریمی ستاره موفق دهه ۷۰ و ۸۰ ایران هم چند سالی است که بهتر دیده در کنار فعالیت بازیگری، فیلمسازی را هم به طور جدی دنبال کند. فیلم کوتاه «داشتن یا نداشتن»، «یک شب»، «چند روز بعد» و «سوت پایان» از آثار کریمی در مقام کارگردان هستند. او این روزها در حال آماده کردن شرایط برای ساخت فیلم جدیدش با عنوان «چنین گذشت برمن» است. شهاب حسینی هم این روزها مشغول ساخت اولین فیلمش با عنوان «ساکن طبقه وسط» است.

علی مصفا که بازیگری را از سال ۷۱ و با بازی در فیلم «امید» آغاز کرده است، سال ها فقط به عنوان بازیگر در سینما و تلویزیون فعالیت می کرد، اما با ساخت «سیمای زنی در دوردست» در سال ۸۲ نخستین فیلمش به عنوان کارگردان را تجربه کرد. فیلمی که با وجود پاره ای امتیازات در نهایت توفیق چندانی به دست نیاورد و عموم مخاطبان ارتباط مناسبی با آن برقرار نکردند. فیلم داستان مهندس پابه سن گذاشته ای را روایت می کرد که درگیر اتفاقات و ماجراهایی غریب می شود. همایون ارشادی، لیلا حاتمی، ژیلا سهرابی و فرهاد شریفی بازیگران آن بودند.

تجربه نه چندان موفق این فیلم باعث شد مصفا برای ساخت فیلم دومش چند سالی دندان روی جگر بگذارد، چون تهیه کننده های متمایل به سود و سرمایه حاضر نبودند از فیلم بازیگر «گذشته» حمایت کنند. مصفا سرانجام موفق شد با سماجت و پیگیری و با هزینه شخصی خودش مقدمات ساخت فیلم دومش را فراهم کند و در نهایت آن را جلوی دوربین ببرد. خوشبختانه «پله آخر» با فیلمنامه و فضایی خوب و متفاوت فیلمی خاص و ارزشمند به لحاظ ساختاری و مضمونی شده و حرکتی رو به جلو در کارنامه فیلمسازی مصفا محسوب می شود. خود مصفا در یادداشتی برای مجله ۲۴ از این که سرانجام موفق شده پس از ۷ سال فیلم خودش را بسازد ابراز خشنودی و راحتی خیال کرده و گفته است: فیلم ساختن گران ترین روان درمانی روزگار ماست. امین (علیرضا آقاخانی) دکتری میانسال است که پس از سال ها به ایران برگشته و همراه مادرش تنها زندگی می کند. او با شنیدن خبر مرگ خسرو (علی مصفا) یکی از دوستان کودکی اش به خانه اش می رود و درگیر ماجرای مرگ او می شود. از سوی دیگر لیلی (لیلا حاتمی) همسر خسرو که ستاره سینماست سر صحنه فیلمبرداری فیلم جدیدش نمی تواند جلوی خنده هایش را بگیرد!

فرم روایی جذاب اثر و بازی های متناسب و به اندازه فضایی به فیلم می دهد که در کمتر اثر ایرانی نمونه اش را دیده ایم. فیلمبرداری خوب علیرضا برازنده ـ که این روزها فیلم جیب بر خیابان جنوبی را نیز در مقام فیلمبردار روی پرده سینماها دارد ـ ازجمله امتیازات فیلم است که در کنار تدوین مناسب فردین صاحب الزمانی (کارگردان چیزهایی هست که نمی دانی) در ارتقای کیفیت تصویری فیلم و انتقال مفاهیم موردنظر نویسنده و کارگردان موثر بوده است. جوایز این فیلم در جشنواره های فجر، باتومی، کرالا و کارلوویواری نیز موید شایستگی های آن است. علی مصفا، لیلا حاتمی، علیرضا آقاخانی، اردشیر کاظمی، کیانوش گرامی و حامد بهداد بازیگران فیلم مستقل «پله آخر» هستند. پخش این فیلم را موسسه رسانه های تصویری و شرکت کیمیانما به عهده دارد.

● ادامه استقبال از «هیس...»!

«هیس! دخترها فریاد نمی زنند» فیلم موفق و پرفروش پوران درخشنده نیز ازجمله آثاری است که بتازگی وارد شبکه نمایش خانگی شده است. این فیلم که با فروش تقریبی چهار میلیارد تومانی لقب موفق ترین فیلم گیشه سینما در سال ۹۲ را از آن خود کرده، همانند بازخورد مناسب در اکران در توزیع شبکه نمایش خانگی نیز با استقبال خوب مخاطبان روبه رو شده است. فیلم درخشنده که سال گذشته به همراه فیلم «حوض نقاشی» سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به خود اختصاص داد، از چندی پیش در چند سینمای آمریکا و کانادا نیز به نمایش درآمد و موفق به جلب نظر ایرانی های مقیم آن کشورها شد. حتی یکی از شرکت های فیلمسازی آمریکا به درخشنده پیشنهاد داده است که نسخه ای از فیلمنامه فیلم را خریداری و دوباره آن را با حال و هوایی هالیوودی بازسازی کند.

موضوع ملتهب فیلم که رویه ای هشداردهنده دارد، باعث توجه خانواده ها و کارشناسان حوزه های مختلف شده و تاکنون جلسات نقد و بررسی بسیاری برای بحث و بررسی درباره آن برگزار کرده اند. داستان فیلم درباره بی توجهی و سهل انگاری نسبت به دختری هشت ساله به نام شیرین است که باعث رخ دادن حادثه ای تلخ برای او می شود، اتفاقی که زخمش تا سال ها بر روح شیرین باقی می ماند. طناز طباطبایی، بابک حمیدیان، شهاب حسینی، مریلا زارعی و جمشید هاشم پور برخی بازیگران این فیلم هستند.

● گلوگاه (محمدابراهیم معیری)

در خلاصه داستان فیلم «گلوگاه» آمده است: داستان مردمی است که هیچ گاه آنها را ندیده ایم و همیشه در جاده ها از کنارشان بسادگی عبور کرده ایم و این عبوری است از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب... .

لادن مستوفی، هادی دیباجی، سیامک اطلسی، علی اوسیوند و ساقی زینتی بازیگران این فیلم هستند که به زندگی دشوار آدم هایی می پردازد که به شغل دکل بندی اشتغال دارند. این نخستین فیلم معیری در حوزه سینمای بزرگسال است، چون او پیش از این تجربه ساخت فیلم های کودک و نوجوان را داشت. اکران این فیلم در کنار آثار پرسروصدایی چون «گذشته» اصغر فرهادی و «چه خوبه که برگشتی» داریوش مهرجویی باعث شد چندان دیده نشود، اما حالا فرصت خوبی برای دیدن این فیلم و تامل روی نکات مثبت آن است.

● هیچ کجا، هیچ کس (ابراهیم شیبانی)

کارگردان هیچ کجا هیچ کس همان بازیگر نوجوان نقش برادر محمدرضا فروتن در فیلم «زیرپوست شهر» رخشان بنی اعتماد است. ابراهیم شیبانی پس از آن فیلم، سراغ دستیار کارگردانی رفت و بعد از کسب تجربه های لازم فیلم «زهر عسل» را با بازی ستارگانی چون محمدرضا گلزار، مهناز افشار و شهاب حسینی ساخت. بعد از این فیلم تجاری او فیلم پلیسی ـ معمایی «صحنه جرم، ورود ممنوع» را با حضور حمید فرخ نژاد، پولاد کیمیایی، حامد بهداد، شقایق فراهانی، حمیدرضا پگاه و سام درخشانی کارگردانی کرد.

شیبانی در جدیدترین اثرش هم از بازیگران بزرگی چون رضا کیانیان، محمدرضا فروتن (همبازی اش در زیر پوست شهر)، مهناز افشار، صابر ابر، بهاره کیان افشار و آتیلا پسیانی بهره گرفت و توانست فیلمی با فضایی خاص و نامتعارف درباره رابطه هایی به انزوا رسیده بسازد. هرچند این فیلم با نظرات متفاوت منتقدان و تماشاگران سینما روبه رو شد. برخی از مخاطبان روایت غیرخطی و پیچیده اثر را نپسندیدند و با آن ارتباط برقرار نکردند، به هر حال چرخش شیبانی از سینمای بدنه و تجاری به سمت سینمایی متفاوت از سوی عده ای حرکت مثبتی ارزیابی شد.

علی رستگار