بریدن از محیط در بیداری

نگاهی به مبانی و کاربردهای هیپنوتیزم در پزشکی

روی یک صندلی راحت که تکیه‌گاه سر دارد، بنشینید. اگر کفشتان تنگ است از پا در آورید یا بندهایش را شل کنید. در راحت‌ترین حالت ممکن قرار گیرد تا به راحتی بتوانید اعضای بدنتان را حرکت دهید. دست‌هایتان را به هر صورت که مایلید قرار دهید.

اکنون از پنج تا یک بشمارید و آرام چشم‌هایتان را ببندید. آرام و عمیق نفس بکشید. اجازه دهید تا ریه‌هایتان کاملا از هوا پر شود. چند ثانیه هوا را در سینه‌تان حبس کنید و سپس به آرامی هوا را بیرون دهید. روی نفس‌هایتان تمرکز کنید. مسیر هوا را که از بینی وارد ریه‌ها می‌شود در ذهنتان تجسم کنید. روی خنکی نوک بینی‌تان تمرکز کنید. هوای سرشار از اکسیژن از بینی وارد مسیر هوایی می‌شود، نوک بینی شما را خنک می‌‌کند و وارد ریه‌هایتان می‌شود. ریه‌های شما با هر دم پر از اکسیژن می‌شود. اکسیژن بیشتر شما را سبک و سبک‌تر می‌کند. به حسی که در هنگام دم روی پوست شکمتان احساس می‌کنید، تمرکز کنید. به نفس کشیدن ادامه دهید. شما لحظه به لحظه اکسیژن بیشتری را وارد بدن می‌کنید در نتیجه همه بدن شما از جمله ماهیچه‌هایتان سرشار از اکسیژن می‌شود. کم‌کم، ریلکس و سبک می‌شوند... عمیق‌تر نفس بکشید و اجازه دهید بدنتان سبک و سبک‌تر، شل‌تر و شل‌تر، آزاد و آزادتر شود... شما هیپنوز شده‌اید!

هیپنوز یک پدیده نرمال مغزی است. مغز انسان پنج حالت مختلف را تجربه می‌کند.

۱) بیداری: شما در بیداری می‌بینید یا می‌شنوید و به تحریکات اطراف واکنش نشان می‌دهید.

۲) خواب: در خواب چشمان شما نمی‌بینند، گوش‌هایتان نیز نمی‌شنوند، به تحریکات اطراف نیز واکنشی نشان نمی‌دهید مگر آنکه تحریکات بیرونی از آستانه خواب شما بیشتر باشد. خواب حالت رویایی مغز است. مغز شما در خواب اتفاقات روز را آنالیز می‌کند و شما آنها را به صورت رویا می‌بینید.

۳) بی‌هوشی: برخلاف خواب و بیداری که پدیده‌های طبیعی مغزی هستند، بی‌هوشی یک حالت غیرطبیعی است. در این حالت که توسط دارو یا بر اثر ضربه به مغز یا شوک بوجود می‌آید، مغز قدرت دریافت سیگنال‌های عصبی را از دست می‌دهد. بنابراین در بی‌هوشی، شدیدترین دردهای جراحی نیز حس نمی‌شود.

۴) Delirium : این حالت که به آن اصطلاحا سرسام نیز می‌گویند، حالت دیگری از مغز است. در این حالت فرد کارهایی انجام می‌دهد که مغز آنها را ثبت نمی‌کند. برخی از بیماران روانی ممکن است دست به اقداماتی بزنند نظیر پرخاشگری، که اگر از مدتی از آنها سوال شود چیزی به یاد نمی‌آورند.

۵) هیپنوز: هیپنوز حالتی از مغز است که در هیپنوتیزم رخ می‌دهد. در این حالت سه ویژگی تمرکز، انفکاک و تلقین‌پذیری برای فرد اتفاق می‌افتد. به این معنا که فرد ابتدا روی یک موضوع تمرکز می‌کند. این تمرکز بالا سبب جذب او و انفکاکش از محیط پیرامونش می‌شود. البته در همین انفکاک می‌تواند پیام‌ها و تحریکات محیطی را نیز دریافت کند و در صورت لزوم به آنها پاسخ دهد. در عین حال فرد هیپنوز شده از تلقین‌پذیری بسیاری نیز برخوردار خواهد شد.

ممکن است شما در طول روز بارها و بارها هیپنوز شوید. به این حالت هیپنوز خود به خود یا “Alert hypnose” می‌گویند. تصور کنید که شما درگیر یک مساله فکری شده‌اید و روی آن تمرکز کرده‌اید. در عین حال دارید در مسیر خود رانندگی می‌کنید. شما بدون اینکه بدانید دنده عوض می‌کنید و در مسیر خود به تحریکات ترافیکی بیرونی واکنش نشان می‌دهید. اما غرق در افکار خود هستید و زمانی به حال خود برمی‌گردید که به مقصد رسیده‌اید و یا یک محرک قوی شما را به حال خود آورده است. ممکن است این مساله فکری آنقدر عمیق باشد که حتی شما ناخودآگاه اشک هم بریزید. در این حالت شما هیپنوز شده‌اید و سه پارامتر تمرکز، انفکاک و تلقین را تجربه کرده‌اید. همه ما هیپنوتیزم خودبخود را در هنگام تماشای یک فیلم سینمایی نیز تجربه کرده‌ایم. چنین تجربه‌هایی در مورد کودکان به هنگام تماشای کارتون‌های مورد علاقه‌شان یا بازی بیشتر رخ می‌دهد، چرا که کودکان از هیپنوتیزم‌پذیری بالایی برخوردار هستند. در حالتی دیگر امکان دارد که شما به کمک یک درمانگر یا فردی که هیپنوتیزم را می‌شناسد، هیپنوز شوید.

● هیپنوتیزم چه اهمیتی دارد؟

بدن انسان در شرایط هیپنوز ویژگی‌های خاصی دارد. هورمون‌های ویژه‌ای در بدن ترشح می‌شود و سیگنال‌های مغزی انسان در حالت آلفا، بتا یا حتی صریح‌تر از آن گاما قرار می‌گیرد. بدن شل و ریلکس می‌شود و اسپاسمی در عضلات رخ نمی‌دهد. ضربان قلب بسیار عادی و نرمال می‌شود. تنفس منظم و عمیق می‌شود. سطح اکسیژن خون بالا می‌رود و خون‌رسانی به طور مرتب به همه نقاط بدن صورت می‌گیرد. فرد هیپنوز شده یک آرامش عمیق را احساس می‌کند و اضطراب و استرس از وی دور می‌شود. این شرایط علاوه بر آنکه سبب می‌شود بسیاری از پارامترهای تشدید بیماری از بین رود، به سرعت بهبود و به بسیاری از بیماری‌ها نیز کمک شایانی می‌کند. این حالت خصوصا در بیماری‌های سایکوسوماتیک نمود بیشتری دارد. بیماری‌های سایکوسوماتیک یا روان تنها به دسته‌ای از بیماری‌ها گفته می‌شود که منشا روانی دارند. بسیاری از بیماری‌های دستگاه گوارش، حساسیت‌ها، تظاهرات پوستی و... در اثر استرس تشدید می‌شوند. بنابراین به کمک هیپنوتیزم می‌توان استرس را از فرد دور کرد و به بدن او اجازه داد تا با سرعت بیشتری به درمان بیماری بپردازد.

البته نباید فراموش کرد که هیپنوتراپی به هیچ روی نباید جایگزین سایر درمان‌های متداول شود بلکه هیپنوتیزم به عنوان یک ابزار درمانی در کنار درمان‌های دیگر به فرد کمک می‌‌کند تا زودتر و راحت‌تر از بیماری‌ خود شفا یابد. نکته درمانی دیگری که در هیپنوتیزم باید به آن توجه کرد آن است که همانطور که گفته شد در هیپنوتیزم تلقین‌پذیری فرد بالا می‌رود. از همین رو می‌توان بنا به تشخیص درمانگر احساسات و ویژگی‌هایی را به فرد تلقین کرد تا به کمک آن بتواند به درمان بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های روانی خود از قبیل اعتیاد به مواد مخدر و الکل، سیگار کشیدن، پرخاشگری، سوءظن و بدبینی و... بپردازد. همچنین متخصصان هیپنوتراپ می‌توانند با کمک تکنیک‌های هیپنوتیزم به مراجعان خود آموزش دهند که چگونه می‌توانند با یک تکنیک ساده خستگی را از بدن خود دور کنند و با صرف مدت کوتاه، پر انرژی و شاداب به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهند. هیپنوتیزم همچنین به کاهش و کنترل درد نیز کمک بسزایی می‌کند. در سال ۱۹۷۰ یک بیمار در سوئد بدون بی‌هوشی و تنها با هیپنوتیزم مورد جراحی تیروئید قرار گرفت، بدون آنکه کوچک‌ترین دردی حس کند. در کشور سوئد این نیز با رشد آموزش تکنیک‌های هیپنوتیزم مورد توجه پزشکان و دندان پزشکانی هستند که تنها با کمک هیپنوتیزم به کنترل درد مراجعان خود می‌پردازند و حتی جراحی‌های دندان را بدون بی‌حسی انجام می‌دهند. زایمان بدون درد با هیپنوتیزم هم یکی دیگر از کاربردهای این روش است.

● اما آیا هیپنوتیزم برای همه افراد کاربرد دارد؟

جواب این سوال منفی است. هیپنوتیزم در ۹۵ درصد از افراد سالم که فاقد بیماری روانی هستند، امکان‌پذیر است اما پنچ درصد از افراد سالم جامعه به هیچ عنوان هیپنوز نمی‌شوند که این مساله به ژنتیک این افراد باز می‌گردد. ضمن آنکه بیماران روانی را نیز نمی‌توان هیپنوتیزم کرد.

در میان جمعیت ۹۵ درصدی هیپنوتیزم‌پذیر نیز یک طیف را شاهد هستیم. ۱۰ درصد از این افراد از هیپنوتیزم‌پذیری بالایی برخوردارند. به گونه‌ای که می‌توان بی‌حسی‌های عمیق را به آنها القاء کرد و بدون بی‌هوشی یا بی‌حسی آنها را مورد عمل جراحی قرار داد. ۶۰درصد از این افراد نیز از هیپنوتیزم‌پذیری متوسط برخوردارند و می‌توانند به خوبی درمان‌های هیپنوتیزم را دریافت کنند.

۲۵درصد باقیمانده از هیپنوتیزم‌پذیری ضعیفی برخوردارند اما همین گروه نیز می‌توانند در سطوح مختلف مورد هیپنوتراپی قرار گیرند. هیپنوتراپی باید تنها توسط درمانگران مورد تایید انجمن هیپنوتیزم بالینی ایران به عنوان تنها مرجع علمی و قانونی در این زمینه انجام گیرد و پس از چند جلسه هیپنوتراپی، تکنیک‌های خود هیپنوتیزمی به فرد آموزش داده می‌شود تا او بتواند در شرایط مختلف با استفاده از این تکنیک، استرس و اضطراب خود را کاهش داده و درمان خود را کامل کند. تکنیک‌های هیپنوتیزم متفاوت است و بسته به ویژگی‌‌ها و شخصیت فرد، درمانگر یک تکنیک را انتخاب می‌کند. هیپنوتیزم هیچ خطری برای فرد هیپنوتیزم شونده ندارد و تنها ممکن است فرد از حالت هیپنوز وارد خواب شود و پس از مدتی بیدار شود. در پایان باید گفت بسیاری از اعتقادات و باورهایی که در میان عامه مردم در مورد هیپنوتیزم وجود دارد، مطالبی از قبیل اینکه می‌توان از فرد هیپنوز شده اعتراف گرفت یا القائاتی برخلاف باورها و اعتقادات فرد به او تلقین کرد شایعاتی بیش نیستند. همچنین اگر خود فرد نخواهد، به هیچ عنوان نمی‌توان او را هیپنوز کرد.

احسان ارجمند حقیقی

مهندسی بافت