وكیل مدافع طبیعت

با آنكه ایده حفاظت از طبیعت در چند دهه گذشته رفته رفته مهر تایید سیاسی گرفته است, هنوز اكثریت مردم درك درستی از این مسئله ندارند و عمدتا نسبت به كالاها و خدماتی كه طبیعت, تنوع زیستی و اكوسیستم ها در اختیار ما قرار می دهند بی توجه اند

▪ درباره سازمان جهانی حفاظت یا IUCN

سازمان جهانی حفاظت یا سازمان بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی IUCN، بزرگترین و مهمترین شبكه جهانی حفاظت است كه وظیفه اصلی آن حفظ منابع طبیعی است. این سازمان كه مقر آن در گلاند سوئیس واقع شده در سال ۱۹۴۸ تاسیس شد. IUCN، ۸۱ كشور، ۱۱۱ آژانس دولتی، بیش از ۸۰۰ سازمان غیردولتی NGO و نزدیك به ۱۰ هزار كارشناس و دانشمند را از ۱۸۱ كشور جهان گرد هم آورده است. وظیفه این سازمان تاثیرگذاری، تشویق و كمك به تمامی جوامع جهان برای حفاظت از یكپارچگی و تنوع طبیعت و مراقبت از نحوه استفاده از منابع طبیعی است تا بهره برداری از منابع مبتنی بر قواعد و به لحاظ بوم شناختی پایدار باشد. سازمان جهانی حفاظت یك سازمان چندفرهنگی و چندزبانی با هزار پایگاه در ۶۲ كشور است. این سازمان به دنبال كنفرانسی بین المللی در اكتبر ۱۹۴۸ در «فانتین بلو» فرانسه با نام سازمان بین المللی حمایت از طبیعت IUPN تاسیس شد و در ۱۹۵۶ به نام كنونی اش تغییر یافت.

● چرا وجود چنین سازمانی در جهان ضروری است

با آنكه ایده حفاظت از طبیعت در چند دهه گذشته رفته رفته مهر تایید سیاسی گرفته است، هنوز اكثریت مردم درك درستی از این مسئله ندارند و عمدتا نسبت به كالاها و خدماتی كه طبیعت، تنوع زیستی و اكوسیستم ها در اختیار ما قرار می دهند بی توجه اند. به عنوان مثال ۱۶۱۱۹ گونه از گیاهان و جانوران هم اكنون تهدید به انقراض می شوند و بسیاری از اكوسیستم ها تالاب ها، جنگل ها، علفزارها و... به شدت در حال تخریب و نابودی اند. اینها همه در حالی است كه به وضوح می دانیم اكوسیستم های طبیعی شمار بسیار زیادی از خدمات بسیار ارزشمند را برایمان فراهم می آورند.

اهمیت درست كار كردن اكوسیستم ها در كمك به كاهش فقر و افزایش سطح زندگی و بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی روز به روز بیشتر برای دانشمندان معلوم می شود. اما یافته های دانشمندان زمانی ارزشمند خواهد بود كه در تصمیم گیری ها و انجام كارها چه در سطح محلی و چه در عرصه ملی و بین المللی و در تمام حوزه ها توسط دست اندركاران لحاظ شوند. سازمان جهانی حفاظت از سویی می كوشد تا درك علمی ما از خدماتی كه اكوسیستم های طبیعی برای انسان فراهم می آورند را افزایش دهد و از سوی دیگر مراقب است تا این دانسته ها با گردهم آوردن دانشمندان، تصمیم گیران سیاسی، رهبران اقتصادی و سازمان های غیردولتی در ارزش گذاری و استفاده از طبیعت به مرحله اجرا درآید. این سازمان به معنی واقعی كلمه به حمایت و بسط علم در حاشیه قرار گرفته «حفاظت» برخاسته است. بدین منظور پروژه های پژوهشی بسیاری را به طور میدانی در سرتاسر جهان در دست اجرا دارد و تحقیقات و نتایج به دست آمده را با برگزاری جلسات گفت و شنود در اختیار دولت ها، جامعه مدنی و بخش خصوصی قرار می دهد و بر سیاست های بومی، ملی، منطقه ای و جهانی تاثیر می گذارد.

اولویت برنامه فعلی سازمان ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ مدیریت پایدار منابع طبیعی است كه زندگی و امرارمعاش انسان ها به ویژه در كشورهای فقیر بدان وابسته است. سازمان در پروژه هایش مدیریت صحیح اكوسیستم را برای حفاظت از تنوع زیستی و ایجاد معیشت پایدار برای كسانی كه زندگی شان مستقیما به منابع طبیعی وابسته است در دستور كار دارد. سازمان فعالانه درصدد مدیریت و احیای اكوسیستم ها و بهبود زندگی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم است. پایگاه داده ها، ارزیابی ها، دستورالعمل ها و موضوعات موردی سازمان توسط اعضایی از سرتاسر جهان، كمیته ها و دبیرخانه تدارك دیده می شود. مراجع این سازمان از جمله معتبرترین و پررفرنس ترین منابع اطلاعاتی درباره محیط زیست هستند. سازمان به عنوان بزرگترین شبكه اطلاعات محیط زیستی جهان از بیش از ۷۵ كشور برای تهیه مقدمات و اجرای استراتژی های ملی حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی كمك می گیرد و علاوه بر آن در انجمن عمومی سازمان ملل نیز از جایگاه رسمی یك ناظر برخوردار است.

فعالیت های سازمان در حوزه دانش عبارت است از تعیین وضعیت گونه های جهان در فهرست سرخ گونه های در خطر تهدید IUCN، مشاركت و حمایت از برنامه ارزیابی هزاره اكوسیستم، برگزاری برنامه هایی به كمك چند پشتیبان مانند كنگره جهانی پارك ها در ۲۰۰۳ و اشاعه دانسته ها و ارسال گزارش كارشناسان سازمان به منابع اطلاعاتی و نیز كتابفروشی های تخصصی گوشه و كنار جهان. در حوزه سیاست نیز سازمان به دولت ها، سازمان های زیرمجموعه سازمان ملل، مجامع بین المللی و سایر گروه هایی نظیر G۸ و G۷۷ توصیه های سیاسی و كمك های فنی ارائه می دهد، تمامی مكان های جدیدی كه به عنوان میراث طبیعی جهانی پیشنهاد می شوند را مورد ارزیابی قرار می دهد، برای تدارك استراتژی های ملی حفظ تنوع زیستی و طرح های اجرایی كمك های فنی ارائه می دهد و در تنظیم قوانین محیط زیستی و استراتژی های مدیریت منابع طبیعی مساعدت می كند. در حوزه عمل نیز برنامه «ابتكاری آب و طبیعت» را به كمك ۸۰ شریك طی یك طرح جهانی ۵ساله در ۱۰ حوضه آبی در دست اجرا دارد. با برنامه «جنگل برای راهكار حیات» مدیریت خردمندانه ای را از طریق دستورالعمل های جلوگیری از آتش سوزی در جنگل ها و مدیریت منابع جنگل ها اعمال می كند. با كمك بخش عمومی بر روی موضوعاتی چون انرژی و تنوع زیستی و معدن كاری و مناطق حفاظت شده كار می كند. در مناطقی كه بین كشورها درگیری وجود دارد با اعلام «پارك های صلح» به پیشبرد كارها كمك می كند.

سازمان جهانی حفاظت چگونه سازمان یافته است

این سازمان یك تشكیلات جمعی است كه خود از بیش از هزار سازمان و ۱۰هزار دانشمند و كارشناس تشكیل یافته كه در ۶ كمیته گرد هم آمده اند. اولویت ها و وظایف سازمان هر چهار سال یك بار توسط اعضا تعیین می شود و سپس توسط دبیرخانه حرفه ای متشكل از هزار هیات در ۶۲ كشور جهان هماهنگی های لازم به عمل می آید. اعضا برای طرح دیدگاه هایشان، جهت دادن به سیاست های سازمان و تصویب برنامه هایش هر چهار سال در كنگره جهانی حفاظت گرد هم می آیند. آخرین كنگره سازمان در نوامبر ۲۰۰۴ در بانكوك تایلند برگزار شد.

اعضای یك كشور یا منطقه برای تسهیل همكاری و هماهنگی با كارهای سازمان، كمیته های ملی و منطقه ای تشكیل می دهند. این ۶ كمیته كه شبكه ای از دانشمندان و كارشناسان داوطلب آن را می سازند در واقع منابع اصلی درباره دانش حفاظت، توصیه های فنی و سیاسی و اجرای بخش های مختلف برنامه های عملی سازمانند. این ۶ كمیته عبارتند از: «كمیته مدیریت اكوسیستم» كه هدایت مدیریت اكوسیستم های طبیعی و تعدیل شده را بر عهده دارد، «كمیته آموزش و ارتباطات»، «كمیته سیاست های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی» كه این كمیته به عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر منابع طبیعی می پردازد، «كمیته قوانین زیست محیطی»، «كمیته مناطق حفاظت شده» و «كمیته بقای گونه ها» كه وظیفه آن حفاظت از تمامی گونه ها و حمایت از گونه های در خطر است.

اعضای سازمان هر چهار سال در كنگره حفاظت، ۳۲ عضو انجمن را انتخاب می كنند. به غیر از رئیس، خزانه دار و سه نماینده از هر ۸ منطقه سازمان، كرسی هایی از ۶ كمیته نیز در انجمن حضور دارند. انجمن مانند هیات مدیره عمل می كند و هر سال یا دو سال یك بار برای راهبرد سیاست های سازمان، تصویب بودجه ها و تعیین استراتژی ها تشكیل جلسه می دهد.

● دبیرخانه

دبیرخانه سازمان بیش از هزار كارمند تمام وقت در ۶۲ كشور جهان دارد. هفت درصد آنها از كشورهای در حال توسعه اند. دبیرخانه توسط یك مدیركل اداره می شود و دارای ساختار غیرمتمركز متشكل از دفاتر منطقه ای، كشوری و پایگاه هایی در سرتاسر جهان است. دبیرخانه از چهار حوزه گسترده تشكیل می شود.

۱ دفاتر منطقه ای: هر منطقه عملیاتی توسط یك رهبر هدایت می شود كه گزارش كار خود را بایستی به مدیركل بدهد. این دفاتر، برنامه های سازمان را در حوزه استحفاظی خود پیاده می كنند. این دفاتر در آفریقا، آمریكای شمالی و جنوبی، آسیا و اروپا قرار دارند.

۲ برنامه جهانی: وظیفه آن پیشبرد اجرایی شدن برنامه های كاری سازمان در سرتاسر جهان است.

۳ استراتژی های جهانی: شامل بخش مالیه حفاظت و بخش كمك های مردمی.

۴ فعالیت های جهانی شامل سرپرستی، مالیه، منابع انسانی، مدیریت اطلاعات تكنولوژی و مشاور حقوقی.