زنی که مرد شد

شایسته ایرانی در فیلم «آینه های روبرو» برای اولین بار نقش یک شخصیت ترانس دوجنسی را در سینمای ایران بازی کرد

«شایسته ایرانی» بازیگر جوان سینمای ایران متولد ۱۳۵۸ در تهران و فارغ‌التحصیل رشته نمایش از دانشگاه آزاد اسلامی است و تاکنون در فیلم‌هایی چون «آفساید» و «موج سوم» ایفای نقش کرده است...

نگاهی به کارنامه کاری او نشان می‌دهد نقش‌هایی متفاوت و دشوار را پذیرفته و این بار در «آینه‌های روبرو» نیز در فیلمی‌ با موضوع اجتماعی و با زمینه‌های آسیب‌شناسانه ایفای نقش کرده است. «آینه‌های روبرو» هم‌اینک روی پرده سینماهاست و تا امروز توجه منتقدان و مخاطبان را به خود جلب کرده است. نکته قابل‌توجه در مورد این فیلم، پرداختن به موضوعی است که اگرچه تابو محسوب می‌شود و زیاد به بحث و گفت‌وگو راه نمی‌یابد اما واقعیتی غیرقابل کتمان است و باید بیش از پیش درباره آن در رسانه‌هایی مانند سینما و تلویزیون صحبت شود. با شایسته ایرانی گفت‌وگویی کوتاه درباره ایفای نقش در فیلم «آینه‌های روبرو» انجام داده‌ایم.

▪ تفاوت عمده این نقش با سایر نقش‌هایی که تا پیش از این بازی کرده بودید، چه بود؟

تفاوت‌های بارزی با نقش‌های دیگری که تاکنون بازی کرده بودم، داشت؛ این اولین باری بود که یک شخصیت ترانس (دوجنسی) در سینمای ایران به‌عنوان شخصیت اصلی، بر پرده نمایش می‌رفت. تفاوت‌های این نقش با نقش‌های دیگر مشخص است ولی می‌توانم به تنها موردی که تا حدی به این نقش شباهت داشت، اشاره کنم؛ نقشی در «آفساید» که هیچ‌وقت اکران نشد. «آدینه» در فیلم «آینه‌های روبرو» با نقشم در فیلم «آفساید» تفاوت‌های درونی و حساسی دارد؛ دختری که در آفساید با لباس پسرانه خود را به ورزشگاه می‌رساند، به نظر من در درونش مشکل فراجنسیتی ندارد و فقط ادای پسر‌ها را درمی‌آورد درحالی که «آدینه» کاملا باور دارد که پسر است. او از کودکی با جسم زنانه‌اش مشکل داشته و از این جهت بازی در این نقش برایم جدی‌تر و سخت‌تر بود. باید «آدینه» را طوری بازی می‌کردم که مخاطبان در تشخیص دختر یا پسر بودن من تردید کنند. برای من فرصت بزرگ و حساسی بود که توانایی‌ام را در بازیگری اثبات کنم بنابراین «آدینه» سخت‌ترین نقشی بود که تاکنون بازی کرده‌ام.

▪ چه تحقیقاتی درباره این نوع افراد انجام دادید؟ به مطالعه بسنده کردید یا برخورد حضوری با آنها داشتید؟

بعد از مطالعه فیلمنامه و صحبت با کارگردان، لازم بود حتما با چنین افرادی از نزدیک دیدار و گفت‌وگو داشته باشم. گاهی از کنار افراد ترانس عبور کرده بودم بدون اینکه به آنها توجه کنم. هیچ‌وقت به نزدیک شدن به موقعیت و مشکلات آنها فکر نکرده بودم. وقتی دیدارها و گفت‌وگوها انجام شد، برایم واقعا سخت بود که در یک زمان کوتاه از خودم فاصله بگیرم و به نقش یک ترانس نزدیک بشوم اما آنقدر نقش و موضوع را دوست داشتم که احساس کردم این بهترین موقعیت برای من به عنوان یک بازیگر است که توانایی‌ام را نشان دهم زیرا بازی در این نقش تکرارنشدنی بود. هم نیاز بود از لحاظ فیزیکی و رفتاری بیشتر به اینگونه افراد نزدیک شوم و هم از راهنمایی‌های کارگردان استفاده کنم. خانم نگار آذربایجانی (کارگردان فیلم) به‌عنوان خالق نقش، بهتر از هرکسی می‌دانستند از من به‌عنوان بازیگر نقش چه نوع بازی قابل قبولی می‌توانند بگیرند.

▪ با قرار گرفتن در نقش و تحقیقاتی که انجام دادید، فکر می‌کنید آیا انسان‌های موسوم به دوجنسی آدم‌هایی متمایز از دیگر اعضای جامعه هستند؟

نه، آنها محبت و دوستی را به خوبی درک می‌کنند اما بیشتر سرزنش و طرد می‌شوند، چه در خانواده و چه در جامعه و هیچ‌وقت نمی‌توانند خواسته‌هایشان را درست ابراز کنند زیرا ترس از درک نشدن در آنها بیشتر از افراد دیگر است. آنها معتقدند انتخاب جنسیت دست خودشان نبوده و با جسم و جنسیت خود به اندازه کافی در تضاد هستند، حالا تضاد با اطرافیان را هم به این مشکل اضافه کنید تا متوجه شوید که در چه مخمصه‌ای قرار دارند. نیاز به حمایت در آنها بیش از بقیه افراد است.

▪ در این فیلم به برخورد جامعه سنتی با این افراد به خوبی پرداخته شده است. فکر می‌کنید سینما و تلویزیون چه اندازه در اصلاح رفتارها و نگاه‌ها به این قشر سهیم هستند؟

به هرحال این فیلم ساخته شده است تا واقعیت نهفته‌ای را به تصویر بکشد و این‌گونه افراد را چه از لحاظ بیرونی و چه از لحاظ درونی به اطرافیانشان معرفی و مشکلات آنها را در خانواده و جامعه مطرح کند. قطعا آدم‌ها بعد از دیدن این فیلم بیشتر به هویت ناخواسته آنها پی می‌برند و شاید احساس کنند که این فاصله گرفتن از افراد ترانس فقط به دلیل نداشتن اطلاعات کافی است تا شاید به این نتیجه برسند که اگر زمانی تصادفی با این افراد روبرو شدند، رفتار نادرستی با آنها نداشته باشند.

▪ آیا تا حالا بازخوردی از جانب این آدم‌ها به شما رسیده است؟

بله. در این مدت چند پیغام از همین افراد ترانس داشتم که از ساخته شدن این فیلم و بازی من در این نقش بسیار تشکر کردند. خوشحال بودند که این فیلم برای اولین بار به شکل داستانی و بدون نگاه تمسخرآلود نسبت به آنها در ایران ساخته شده است. حتی بعضی از آنها که خانواده‌هایشان با این مساله مشکل داشتند، به تفاهم بهتری رسیدند و احساس رضایتشان بیشتر از قبل شده است.

▪ دشوارترین سکانسی که در این فیلم بازی کرده‌اید، از نظر خودتان کدام است؟

سکانس تراشیدن ریش در دستشویی.

جواد ماه زاده