فراخوان: باستان شناسی در دنیای معاصر

لیلا پاپلی یزدی، مریم دژم خوی

باستان شناسی کالایی وارداتی به ایران است. کالایی که همراه با مظاهر مدرنیسم مانند سینماتوگراف و عکاسی در اواخر سلسله قاجار وارد ایران شد. پادشاهان قاجار از یک سو قراردادهای عتیقه جویانه با هیئتهای خارجی به امضا می رسانند و از سوی دیگر خود دست به این تجربه مدرن می زدند. باستان شناسی از نیازهای جامعه ایرانی برنخاست و بنابراین نسبتش با جامعه همواره پیچیده باقی ماند. در بدو تاسیس دانشگاه تهران رشته باستان شناسی نه برای تربیت متخصص باستان شناس که برای تربیت کارشناس مشغول به کار در هیتئهای خارجی تاسیس شد. بر اساس اسناد ، دانشجویان رشته های تاریخ و جغرافی با ارائه پایان نامه در زمینه باستان شناسی می توانستند کارشناس باستان شناسی محسوب شوند. نگاه متخصصانه به باستان شناسی تا همین امروز هم دچار مشکل است. باستان شناسی درگیر دو شکل اداری و علمی است، قسمت اداری – اجرایی که پیش از انقلاب به عنوان مرکز باستان شناسی و پس از انقلاب به منزله قسمتی از سازمان میراث فرهنگی مشغول کار بود، قسمتی اداری است که اجازه حفاری و بررسی باستان شناختی را صادر می کند. بنابر این اساس متخصص باستان شناس گرچه متخصص است اما همواره نیاز به کسب مجوز از ساختاری اجرایی دارد ، روندی طولانی که گاه به نتیجه نمی رسد و در کنار حفاران قاچاق هر روز سایتهای باستانی را بیش از پیش به ورطه نابودی می کشانند.
تقلیل باستان شناسی که خود دانشی مستقل است به یک قسمت اداری در کاهش تشخص آن به لحظا آکادمیک نقشی اساسی داشته است. تصور عامیانه از باستان شناسی عموما برگرفته از فیلمها و سایتهای عامه پسند است که باستان شناسی و کلیت آن را به کاوش برای یافتن اشیا تقلیل می دهد. چنین وضعیتی از یک سو به کاوشهای غیر مجاز و نگاه شی محورانه به میراث فرهنگی دامن زده و از سویی نقش فردیت و عاملیت باستان شناس را کاهش داده است. این کاهش در حدی است که حتی رسانه های جمعی نیز عموما وقتی به سراغ باستان شناسان می آیند که خبر کاوش قاچاق دیگری منتشر شده یا رخداد خاصی در عرصه ساختارهای اداری به وقوع پیوسته است.
با این توصیف در جامعه ای که پرسش و نیاز مشخصی برای باستان شناسی وجود نداشته و باستان شناس نیز نه به منزله یک آکادمیسین که به عنوان فردی از بدنه اداری اجرایی شناخته می شود ، مشکل بسیاری برای تفهیم نقش فرهنگی و نیاز به کار باستان شناس مشاهده می شود. باستان شناسان ایرانی اکثرا خاطرات بسیار از برخوردهای مختلف و گاه تلخ در سطح جامعه دارند.
مدیران صفحه باستان شناسی سایت انسان شناسی و فرهنگ در نظر دارند از متخصصان و دانشجویان باستان شناس دعوت کنند تا با ارائه خاطرات، نظرات ، عکس ، طرح و مقاله کوتاه در زمینه نقش عاملیت باستان شناس و باستان شناسی در جامعه ایران در ترسیم شرایطی که باستان شناسی در جامعه امروز با آن مواجه است مشارکت کنند.

خواهشمند است مطالب خود را حداکثر تا 20 آذر ماه 1391 به آدرسهای [e-mail]  یا [e-mail] ای میل فرمایید.