دوره اول تل‌آتشی، فرهنگ نوسنگی پیش از سفال و معماری آن در چشم‌انداز جنوب شرق ایران

عمران گاراژیان - مسعود رحمتی

تل آتشی استقراری دارای آثار فرهنگ نوسنگی پیش از سفال در جنوب شرق ایران است. این استقرار در حدود 30 کیلومتری شرق شهر جدید بم و در کناره غربی لوت جنوبی واقع شده است. امروزه لوت جنوبی یکی از خشک‌ترین کویرهای کره زمین است اما وجود آثار گسترده در این ناحیه نشان می‌دهد که احتمالاً چشم‌انداز طبیعی منطقه در پیش از تاریخ با زمان معاصر تفاوت داشته است. پژوهش باستان‌شناختی در تل آتشی طی چند مرحله شامل بازدیدهای مقدماتی، بررسی‌های باستان‌شناسی، نمونه‌برداری و لایه‌نگاری انجام شده است. یافته‌های باستان‌شناسی، اکثرِ معرف‌های فرهنگ نوسنگی پیش از سفال شامل ساختارهای معماری در بافتار اصلی، ابزارها و دستینه‌های سنگی، پیکره‌ها، اشیاء گلی و ظروف سنگی را نشان داده است. این مقاله یافته‌ها و داده‌های باستان‌شناسی دوره اول استقرار در تل آتشی را ارائه می‌کند. براساس لایه‌نگاری انجام‌شده دوره اول شامل یازده مرحله است. کف‌های استقراری به دلیل محوریت موضوع معماری مبنای تفکیک مراحل قرار داده شده‌اند. چشم‌انداز طبیعی منطقه و تاثیر آن بر معماری دوره اول استقرار موضوع بحث و بررسی مقاله است. دوره اول تل آتشی معرف فرهنگ نوسنگی پیش از سفال در جنوب شرق ایران است. این فرهنگ تا کنون ناشناخته بوده است. در توالی فرهنگ‌های پیش از تاریخ جنوب شرق ایران دوره اول استقرار در تل آتشی به عنوان فرهنگ پیش از سفال قبل از لایه صفر در تل ابلیس در نظر گرفته می‌شود. گاه نگاری پیشنهادی برای این دوره سده‌های پایانی هزاره ششم و نیمه اول هزاره پنجم پیش از میلاد است.

کلید واژگان: تل آتشی، جنوب شرق ایران، فرهنگ نوسنگی پیش از سفال، معماری.

برای خواندن متن کامل مقاله به فایل ضمیمه مراجعه نمایید.

این مقاله برای نخستین بار در نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران (دوره 2، شماره 1، بهار و تابستان 1391) به چاپ رسیده است و سپس بر روی پایگاه الکترونیکی نشریات دانشگاه تهران با آدرس http://ijar.ut.ac.ir/article_50653_6874.html

 در دسترس عموم قرار گرفته است. انسان‌شناسی و فرهنگ با هدف افزایش امکان مطالعه مقاله‌های علمی- پژوهشی ارزشمند اقدام به بازنشر این مقاله کرده است.

برای مطالعه سایر مقاله‌های منتشرشده در نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران و اطلاع از فراخوان نشریه برای چاپ ویژه‌نامه انسان‌شناسی شهر تهران به آدرس  ijar.ut.ac.ir مراجعه نمایید.