رم دور از کلیزه (لوموند دیپلماتیک: اکتبر 2014)

لوسی ژووفروا برگردان نگین شریف سکانوسکی

در سال ۲۰۱۳، سینمای ایتالیا دو فیلم چنان متفاوتی را از چهره شهر رم ارائه کرد که سعی‌ ما بر این است که مفهومی‌ برای این قضیه پیدا کنیم. اولین فیلم گراند بلزا(۱) اثر پالو سرنتینو و بعد ساکرو گرا(۲) اثر جیانفرانکو روزی است. اولین فیلم رمی تاریخی، اسطوره ای، بور ژ وا و در شکوهی ثابت را به تصویر می‌‌کشد. فیلم دوم حاشیه رم بزرگ در طول مسیر گراندراکوردو انولار ( گرا) بزرگراه کمربندی عظیمی‌ که پایتخت را دور می‌‌زند را نشان می‌‌دهد. بدون هیچ توضیح یا صدای گوینده، فیلم تصویر گذری برای ملاقات ساکنین این نا کجا آبادهادر کناره‌های بزگراه‌ است : یک راننده آمبولانس تنها، زنان تن‌ فروش رو به پیری، زنی‌ که با تلویزیونش در ساختمان ارزان دولتی هم زیستی‌ می‌‌کند، ماهیگیرمارماهی ، گیاه شناسی‌ که نخل‌های بیمار را معالجه می‌‌کند، و غیره. هیچ رابطه‌ای بین این افراد حاشیه نشین نیست مگر اینکه همگی‌ در حاشیه شهر زندگی‌ می‌‌کنند·

این فیلم مستند کمابیش فاقد ‌ احساس از کتابی با ابعاد بسیار متقاعد کننده تر الهام گرفته است : ساکرو رمانو گرا (۳) که در حال حاضر در دست ترجمه است (۴). نیکولو باستی، معمار مناظر و « کاشف شهری» با همراهی سریع نویسنده ساپو متئوچی به کشف « مناطق پیرامون گرا که خود شهر رم را احاطه می‌‌کند» می‌‌روند. دو سال نیم سفر دایره وار با قطار، اتوبوس، موتور ولی‌ بخصوص پای پیاده که بهترین راه برای کاوشی عمیق است. خاطر نشان کنیم که گرا با شصت و هشت کیلومتر محیط مدور و بیست و یک کیلومتر قطر که رم را دور می‌‌زند از مرکزی  که با کمربندی پاریس که دو برابر کوچک تر از آن است مقایسه می‌‌شود بسیار فاصله دارد·

نویسندگان می‌‌گویند که ساکرو رمانو گرا نه «یک راهنما، نه یک مقاله و نه یک گزارش است، بلکه گوشه‌هایی‌ از سفری است، رها شده و دوباره آغاز شده، در طول نزدیک به سیصد کیلومتر»·

از اماکن بسیار قابل توجهی‌ نام برده شده است : غار‌های سنگ قرمز تور سروارا، مالاگراوا، بزرگترین زباله دانی‌ اروپا، لوؤ کرویال، یک نوع بنای « آسمان خراش افقی»، کلیسای  ژ وبیله ریشارد میر و غیره. اما جالب‌ترین توصیفات مربوط به جاهای بسیار عادی است : زمین‌های خالی‌، ملک‌های ساخته شده، ویلا ها، خانه‌های دولتی ارزان، شهرک‌های ورشکست شده مثل لرنتینو شماره ۳۸، « محله گتو» شاخص معماری خشن سال‌های·۱۹۷

«نه شهر است نه روستا، بلکه منطقه‌ای است که در آن مدرنیته عظیم زود تمام می‌‌شود، خیلی‌ سریع، و اطرافش را درختان کاج و مزارع احاطه می‌‌کنند» و آنجا سیستم سر هم بندی هنر زندگی‌ و یا بهتر تلاش به زنده ماندن است : چقدر خانه‌های « غیر قانونی‌» و یا با هیچ بنا شده توسط فقرایی که به دنبال یک سقف هستند  وجود دارد·

عناصری که مکررا در این منظره می‌‌بینیم « باغچه‌های خود جوش بی‌ پایانی» هستند که اینجا و آنجا از زمین سر در آورده اند و دورشان را حفاظ‌هایی‌ گذشته اند که با آهن زیر تخت سر هم بندی کرده اند و گاه وسط آن یک وان حمام قدیمی‌ پر از خاک میبینیم که سمبلی‌ چشمگیر از اقتصاد باز یافتی است. اما به دید نویسندگان به خصوص یک مکانی وجود دارد که در تحول دائمی است و به همین علت تناقض مرکز‌کمربندی را زیر سوال می‌‌برد. «برای اهالی رم، مرکز بخش تاریخی شهر است در داخل دیوار ارلیان که دایره شاخصی‌ است (...). اما رم بی‌ حد و مرز است. از همه طرفی‌ رشد کرده است. یک دایره سمبلیک دیگری هم وجود دارد که خیلی‌ وسیع تر است و آن کمربندی گرا است که بیشتر از کولیزه و یا کلیسای سن پیر عنصری فعال در زندگی روزمره رم می‌‌باشد». این چیزی است که اکران همزمان گراند بلزا و گرا به خاطر می‌‌آورد. رم کلیشه وار، همچون مجسمه‌ای بین دیوار ها، به موزه‌ای در فضای باز تبدیل شده که به نسبت حاشیه شهری که در جنبش و تکاپو مرکز شده است از مرکزیت خارج می‌‌شود·

۱- گراند بلزا جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌ را کسب کرد·

۲- ساکرو گرا جایزه شیر طلایی ماسترو ونیز را گرفت که برای اولین بار در تاریخ خود آنرا به یک فیلم مستند اهدا میکرد·

۳-

Sacro romano GRA, de Nicolò bassetti et sapo matteucci (éditions Quodlibet Humbolt, 2013), est aussi un «projet narratif» visible sur www.sacrogra.it

۴-

a paraître en français au printemps 2015 aux éditions de La Fosse aux ours. On peut lire une traduction du premier chapitre du livre dans le numéro de mai 2014 des Cahiers de l’école de Blois.

 

Lucie GEFFROY

 

 

پرونده ی «لوموند دیپلماتیک» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007