کافکا در دروازه غار

سوسن شریعتی

برای دیدن عکسهای حجت سپهوند که عکسهایی است درباره زندگی، باید تا دروازه غار را بروی تا ناگهان چهره به چهره، روبه رو شوی با برزخی به نام « خانه خورشید»( مرکز گذری کاهش آسیب زنان). تا اگر مذهبی هستی و مانده ای معطل که حشر یعنی چه و یا مثلاً برزخ ، جوابت را گرفته باشی . تا اگر معلم اخلاقی و یکسره کار و کاسبی ات جا نماز آب کشیدن است بمانی روی دست خودت. تا اگر انقلابی بوده ای ببینی که بر آرزوهایت چه رفته است و یا اگر اصلاح طلبی شک کنی که با کدام تکنیک و تاکتیک می توانی اسباب براندازی تف سر بالایی را به نام زندگی تدارک ببینی؟ تا اگر حقوق دانی و طرفدار قانون معلومت شود که چتر گشوده قانون برسر این گوشه شهر سایه نمی اندازد. تا تردید کنی در زنده بودن خدایان. اگر کارگردانی و افتاده ای به کمبود تخیل، سوژه ای برگیری و نقش یکی از همان شخصیتهای کانون خورشید را بدهی به یکی از آنجلینا جولی های وطنی تا لازم نباشد بنشینیم و بر سرگذشت خانم کالینز در فیلم بچه عوضی در دهه بیست میلادی گریه کنیم. تا اگر خبرنگاری و از اخباری که بر تارک روزنامه ها می نشانی و خود به تنهایی می شوی خالق ِ خبر و مشعوف می شوی از این مخلوقی که تو را نیز بر صدر نشانده بفهمی که خبر اینجاست و تو اینجا نیستی. تا اگر از آنهائی هستی که از ترس متهم شدن به پوپولیسم و یا خسته از خلق گرایی پیشین، مدتهاست پا از کمر-کش شهر پایین تر نگذاشته ای و نام این تغییر را گذاشته ای جانشینی جامعه مدنی به جای توده گرایی سابق، بفهمی تا کجا از قافله مدنیت پرتی و خبر نداری. مقصود اینکه اهل هر طیف و طایفه ای که باشی و دوستدار زندگی و خواهان تماشای عکسهایی درباره آن، حجت سپهوند مجبورت می کند با سرزدن به خانه خورشید واقع در دروازه غار، به خودت سربزنی : یا برای اینکه از همین خودت خجالت بکشی، یا اینکه خودت را به یاد آوری، یا اینکه خودت را با همه دغدغه های حقیرت فراموش کنی. عکسهایی در باره زندگی در جایی که زندگی در آن به بایان رسیده هم کاری است. همین دیالکتیک مرگ و زندگی شاید مخاطب را به واکنش وادارد.
«خانه خورشید» قرار است پرتو گرمی باشد، گیرم نه چندان سوزان، بر این «باقیمانده» ای به نام انسان، به نام زن، به نام مادر. زنان این کانون همه این صفت ها را فراموش کرده اند و مسئولین این خانه با آغوشی باز و نگاههایی بی قضاوت ، به بهانه «کاندوم و سرنگ و متادون و یک وعده غذای گرم» هر روز چند ساعتی، این زنان را به آنجا می کشانند تا شاید خاطره دور آدم بودن را به یاد آورند. فقر، فحشا، اعتیاد مثلث برمودایی است که زنان را از این ضلع به آن ضلع پرتاب می کند وکابوس وقتی به اوج می رسد که در این رفت و آمد کودکانی نیز پا به حیات بگذارند تا محتومیت، مکرر شده باشد. وقتی زن معتاد می شود، مادر است که معتاد شده، کودکی است که از میان می رود، خانواده است که منهدم می گردد و زندگی است که به پایان رسیده.
وقتی از یکی از مسئولین این مرکز پرسیدم که امیدی به رستگاری این زنان هست؟ پاسخ داد که «هدف این کانون نجات آنها نیست، فقط کاهش آسیب است. فقط قابل تحمل کردن درد است با اندکی متادون، کاندوم و سرنگ نیز به قصد محدود کردن خطر آلودگی و کمی غذای گرم تا قوت بگیرند، همین « پرسیدم پس به چه امیدی هر روز در این خانه را باز می کنید؟ پاسخ داد: امیدی در کار نیست.» راست می گفت. اصلاً کی گفته است برای کاری کردن، امید الزامی است ؟در اوج ابسورد، مذهب باید چیزی از این دست باشد: بی چشم داشت، خود-بنیاد وخطیر.تعریف زیبایی نیز مگر همین نیست ؟ برای کاری کردن امید لازم نیست اما برای نجات یافتن چه؟ برای خروج از برزخ باید دستی باشد:« تنها خدایی قادر است...». دو نفر از بیمارانی که به تعبیر خودشان دیگر پاک شده بودند از تجربه ای مشترک در یک مواجهه ناگهانی با خدا صحبت می کردند: خدایی که هر گونه قضاوت را در مورد آنها به کناری گذاشته، به سراغشان آمده و آنها را از اعماق به بیرون کشانده و حال دلگرم به همان تجربه آمده بودند تا با دیگر ساکنین برزخ تجربه خود را در میان بگذارند. خدایی پرتساهل که قبل از اینکه آنها را مجرم بنامد و مجازات کندآنها را فهیمده : «واجبی تزریق کردم و نمردم، خدا خواست و من بار دیگر به زندگی برگشتم.» خدایی که پس از تجربه سقوط و انهدام به سراغ آدم می آید خدایی است پر تساهل بر خلاف خدای آدمهای مرتب. راست می گوید شاملو:« ما را دیگر گونه خدایی باید...».