انسان و حیوان

زهرا سادات احمدی زاده

 ژان پیر دیگار، 1385، انسان و حیوان، ، ترجمه اصغر کریمی، تهران، پژوهشکده مردم شناسی و نشر افکار
                                                                         
در نگاه اول ممکن است تصور کنید که با یک کتاب در باره چگونگی اهلی کردن حیوانات روبرو هستید
اما از عنوان کتاب که بگذرید ورقی که بزنید کتاب انسان و حیوان با مجموعه ای در چهار بخش و دوازده
فصل ، ارتباط  انسان و حیوان را از دیدگاه مردم شناختی بررسی می کند

و نیاز مبرم هر یک را به دیگری
و لازم و ملزوم بودن آنها را برای حیات بیان می کند.

ژان پیر دیگار نویسنده کتاب ، دارای تحصیلات در رشته علوم طبیعی و دکترا در رشته ی مردم شناسی و
 متخصص در باره ایران و مدیر پژوهش در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه است.

دیگار بنیانگذار "گروه اجتماعی جهان و ایران معاصر " در مرکز ملی پژوهش های علمی فرانسه بوده و ردم  شناسان، جغرافی دانان،جامعه شناسان و محققان علوم سیاسی را که از 1972 در باره ی ایران و افغانستان پژوهش می کردند ، در این گروه گرد هم آورده است.

اصغر کریمی که کارهای متعددی را به اتفاق نویسنده منتشر کرده و ایل بختیاری را از سال 1339 با همکاری دیگار مطالعه  نموده ، مترجم این کتاب است.

پیر دیگار در این کتاب پزوهشی را نه بر اساس محوریت حیوان و اهلی کردن آن ، بلکه به عنوان یک
مردم شناس برای آشکار نمودن تلاش ها و دستاورد هایی که انسان در زمینه های گوناگون اعم از توان فنی
نیروی درک و هوشمندی و سازمان اجتماعی برای اهلی کردن حیوانات به کار برده بهره جسته است.

نویسنده به دنبال یافتن رد پایی از تاریخ گذشته انسان از طریق حیواناتی است که توسط او اهلی شده اند تا
در این مسیر به پنهانی ترین محرک ها و توانایی های اندیشه و عمل انسان پی برد و از راز های مکنون
آن مطلع گردد.

دیگار در پاسخ به چرایی انتخاب موضوع حیوانات برای شناخت انسان، چنین اذعان می دارد که اهلی کردن حیوان از جمله اعمالی بوده که بیش از سایر فعالیت هایش، انسان را ساخته است.

به زعم نویسنده، انسان طی ده هزار سالی که از مراحل اولین اهلی کردن های حیوانات می گذرد بخش اعظمی از خوراک،پوشاک، مسکن،آسایش و رفاه ،گرما و روشنایی،وسایل کار و حمل و نقل را مدیون همین حیواناتی است که گزینش و تربیت کرده است.

بخش اول کتاب با دورنمایی از عقایدی در یاره ی اهلی کردن حیوان آغاز گردیده که در این چشم انداز سعی شده شرایط یک بررسی نوین به روش مردم شناختی حاصل شود.

بخش دوم نیز به حیوانات اهلی اختصاص دارد و فهرستی از چگونگی فعالیت هایی که بر روی حیوان انجام
می گیرد تا اهلی شود به خواننده ارایه می دهد.

بخش سوم روابط بین انسان ها و حیوانات اهلی ، چگونگی استفاده از حیوانات اهلی، با تحلیل "چرایی" و
"چگونگی" این روابط و مفهوم نظام اهلی کردن کنندگی، شرح داده شده است.

بخش آخرین کتاب نیز به بیان روابط بین جامعه و اهلی کردن حیوان پرداخته است. نویسنده کتاب معتقد است ویژگی های انسانی افراد به نوعی بر گرفته از موجوداتی است که در کنار خود دارند، چرا که در اهلی کردن و تربیت حیوانات ، انسان به مدد اندیشه و حس خود تمامی دانایی و اندوخته های فکری و روحی اش را بکار می گرفته تا به بهترین شیوه و کار آمدترین روش حیوان را مسخر خود نماید. لدا از این دیدگاه اهلی کردن حیوان تصویری از میزان درک و احساس انسان نسبت یه دنیای پیرامون خود است.

این کتاب با پرده برداری از برخی از پنهان ترین محرک های عمل انسانی، آدمی را از دو سو به چالش می کشاند از یک سو نگاه نقادانه به اعمال انسان دارد و از سوی دیگر نگاهی نقادانه بر اهداف بلند پروازانه در اهلی کردن حیوان توسط انسان ، از همین رو به بیان دغدغه ای که در کشاکش این دو دیدگاه پدید می آید می پردازد و آن رشد گرایش به پرورش هایی است که در نهایت چیزی جز آسیب و زیان به بار نمی آورد. از جمله بروز تنش های شدید در شهرها بین هواداران و مخالفان زیاد شدن حیوانات مونس( مانند سگ که آن را به مثابه رقیبان مستقیم کودکان) می دانند.

نویسنده در پایان کتاب ،خواننده را با یک پرسش نهایی و اساسی روبرو می کند: اینکه آیا پس از هزار سال از اینکه یا انسان ها به مثابه حیوانات مطرح شده اند و یا حیوانات به مثابه انسان ها ، وقت آن نرسیده است که به مساله به صورتی عقلایی تر نگاه کنیم و در صدد طرح آنها به همان صورتی که هستند باشیم و در آنها زندگی و موجودیت یک موجود زنده را رعایت کنیم؟! به هر جهت پیر دیگار به مدد نگاه مردم شناسانه خود ، چشم اندازی نو در پدیده اهلی کردن حیوانات پیشر رو قرار داده است . بعدی که تاکنون به ان کمتر توجه شده است.

روایی متن ترجمه شده نیز هر گونه ابهام و نارسایی را در بیان اهداف و دیدگاهی که نویسنده به زعم و
تلاش خود دنبال کرده ، به زیبایی و به سهولت بر طرف کرده است.