عبادی العماری، رحیلٌ فصدی

عارف شریفی صرخه

کان الأنثربولوجیا الثقافی بین جنوب العراق و الأهواز ! إنه عراقی الأصل، لکن لم یعش بالعراق فقط بل قد عاش اکثر وقته فی قلوب الأهوازیین ! إنه استوحی الموسیقی الأهوازیة من منحوتات الموسیقیین العیلامیین الحجریة و طرب بعراقة الموسیقى فی هذه المنطقة. الإثنولوجیا تقول أنه کان ارستقراطی النزعة، قد قام ما قام به الخلفاء العباسیین! حیث أنهم بالأجهزة الموسیقیة الإیرانیة خلفوا ازدهارا موسیقیا! و لکنه بمستواه الریفی قد کانت تکفیه مجرد ربابة لإزدهار الموسیقی! إنه قد قام بإستدعاء الموسیقی السامی و تطبیقه مع آلیات الموسیقی الإیرانی و بهذا عالج قضایا و تحدیات الحیاة الریفیة بثوب من الطرب و الأرستقراطیة ! تعتبر أغانیه عنصرا هاما وأساسیا للهویة. لکن لکل طلوع غروب ! کان الأهواز فی عام 1989 من المیلاد ! حیث حلق "العندلیب" تارکا صدی یطرق ابواب الیقظة ! ذکری من أبرز مطربی الأغنیة الریفیة العراقیة، الفنان الراحل "عبادی العماری" ! فی العراق ولد و فی العراق قد مات لکن عند الأهوازیین هو العندلیب الحی !فقد کان حدثا اجتماعیا بإمتیاز حیث شق اللون الرمادی بصوته الشجی حتی یشرق من سماء العربی المنغمس بالتقالید القاسیة، تغریداتٍ من الیقظة الإنسانیة ! قیل إن أمه و أخوانه و أخته و میراثه الشخصی هی الإنسانیة..!! کیف لا و إن الصفات الحمیدة رافقت صوته الجمیل فکان أبی النفس، کریم الید و وفیا، امینا مع اصدقاءه و مع فنه ! فإنه لیس مطرباً تقلیدیا ، بل کان معالجا العادات و التقالید الإجتماعیة القاسیة ! فکانت " الفصلیة " سر معاناته و "الیتیمة"  رقة قلبه حیث کان یعانی بما تعانیه " المرأة الفصلیة " و کان یبکی بصدی بکاء الطفلة " الیتیمة "!

 فالـ"فصلیة" هی تسمیة للمرأة التی تدفع ثمن أخطاء عائلتها لتکون بلسم لإطفاء نیران العداوة والقتل والکراهیة والثأر ففی ظروف غیاب العادلة الإجتماعیة وقوة القانون والقضاء وجه عبادی صوته الشجی خدمة ً للصد عن هذه التقالید حیث تحولت لقضیة رأی عام عندما غنى "عبادی " إغنیته المشهورة "فصلیة"(عام 1973) و قد سمعها "رئیس البکر " وقتها و قد قر بقرار منع زواج الفصلیة :

جابوها دفع للدار لادیرم ولاحنه ولاصفگة

ولادف النعر بالسلف لاهلهوله لاملگة

سالت الناس عن قصة هالبنیة

شعجب جارو علیها بغیر حنیة

وردیت بگلب حزنان من گالولی فصلیة

فإنها کانت مناجاة للنفس بصدق وعفویة یتحسسها القارىء و یشعر بها بل و یتصورها و کأنها أمامه ! کأن ثمة أرواح إلتئمت لتبقی فی ذات واحدة، حتی تسقی قلوب المخاطبین بصوتها الجمیل و تجسید انسانی مثیر.

فبأغنیته "فطوم" دق الناقوس لمن کان یظلم اخته و لا یعطیها حق اختیار الحب !، فکما الشاب یعشق و یختار حبه و یغرم بها، علیه ان یسمح لأخته أیضا الإختیار علی أساس مشاعرها .

ویتضاعف احترامه للمرأة لیبدو اکثر وضوحاً وجرأة وهو یقدم اعتذاره لها فی قصیدته "سامحینی" فبها یظهر مکانة المرأة بالنسبة للمجتمع . وایضا اغنیه "المسکینة" التی تشابه اغنیه الفصلیة  و أغنیة "حاسبینی" و اغنیه "ندمانه" و "گزیزه" و اغنیه "الغنام" وغیرها من الاغانی التی بقت تتألق بقیمها الإنسانیة .هکذا أدرک العماری بوعیه الکبیر، ان الغناء یمکن أن یشکل وسیلة مهمة وفاعلة لإشاعة مفاهیم الخیر والجمال إلى جانب تصحیح بعض السلوکیات الخاطئة التی تؤطر طبیعة الحیاة فی الریف حیث بدت هذه المعالجة للقضایا الإجتماعیة واضحة فی الکثیر من اغانیه التی کانت تحمل طابعا انسانیاً ، فإستطاع العماری من خلال غنائه وشعره یوصل رسالته الى عمق الحیاة الریفیة بتقالیدها السلبیة و ذلک بکل ما استوعبت ذاکرته عن العلاقات الاجتماعیة السائدة فی تلک البیئة. توفی العماری و هو تارکا إرثا کبیرا من الطرب والفن الأصیل کما کان تارکا الحلقات المتواصلة من التصرفات الغیر لائقة التی واجهها طیلة حیاته .فإن العشرات من الأغانی التی غناها من بعده عدة مغنین لم یشر اکثرهم للراحل عبادی کصاحب للعمل الأصلی حتى من غنوا له فی حیاته !!! و ایضا رغم کونه کان منتمی للأذاعة والتلفزیون لکنه لم یحضى بظهور فیهما و لم تروجا له إعلامیاً بشکل یتناسب مع ما یمتلکه من موهبة کبیرة بین أقرانه من مطربی الفترة الزمنیة التی عاشها و لم یقدّر مسئولی الأذاعة والتلفزیون تکریم مکانة فنان یعتبره العارفین بالفن کونه مع رفیقه "سلمان المنکوب"من مجددی الغناء الریفی!

ولعل کان لمظهر الراحل "کونه أسود البشرة"دور فی عدم ترکیز الإعلام الحکومی فلم یکن هو وحده ضحیة لهذا التمییز فی الإهتمام للأسف الشدید. إن نجم العراق الذی کانت فی زمانه النجوم قلیلة، و الإنسانیة ضئیلة قدمات و لم یذکره إلا القلیل فی العراق! ففی عام رحیله کان قد سجل آخر حفلة مسجلة له وضمت عدة أغنیات رائعة کعادة أغانیه، و من أجملها التی حمل الکاسیت الأخیر عنوانها کانت و کأنها مخاطبة من الراحل "أبو سعد" لجمهوره المحب أکثر من کونها أغنیة من حبیب لحبیبته، لقد کانت أغنیته هذه "رایحین مودعینک "هی وداعه الغیر معلن لجمهوره ومحبیه وکأنه أحس بأن المنیة ستدرکه فی هذا العام ! قد قیل إنه فضل الموت علی الحیاة کما کان یفضل السکارة عن الصحوة ! فخارج من اطار التأیید و التقبیح یبدو إنه تعب من المجتمع الذی کان کل جهده کلمة واحدة و هی " لا ارید أن أعلم" .

ففی نفس السنة التی قد مات فیها "عبادی"، کان الأهوازون بإنتظار آلبومه الجدید، فعند انتشاره، وصل خبر وفاة هذا الفنان الشعبی! فلم یبرح الأهواز فراشه منذ لحظة رحیلک حتى مده لضیافة اصدائک، کمداً و حزناً على فراقک و فراق السنوات التی کانت بإنتظارک. فعند انتقالک إلى جوار ربک، کان الأهواز یبحث عنک لتحمل عنه شیئاً من حزنه علیک برثائک فلم یجد مثلک!

رحیلک کان فی العراق بلا صدی لکن فی الأهواز کحیاتک کله صدی!

پی نوشت:

عارف شریفی صرخه فارغ التحصیل دانشگاه شهید بهشتی تهران در رشته ادبیات عرب از اعضای جدید انسان شناسی و فرهنگ است که مطلب بالا را برای این سایت تهیه کرد. در زیر توضیحی به فارسی از مطلب فوق آورده می شود.

 با اینکه در عراق هنرمندان و خوانندگان زیادی توانستند خود را در دل مردم جای دهند و دستاوردهای خود را بعنوان میراث هنری بین النهرین و خوزستان به ثبت برسانند اما در میان انها کسانی بودند که چهره ی متمایز و متفاوتی به شمار می آیند.

کارهای این هنرمندان ِ متمایز ، از لحاظ فنی و سبک و نوع کلمات با بقیه فرق داشت.یکی از این ستارگان (عبادی العماری) است. عبادی در زمان خود بعنوان نهضتی نو در میان سبک سنتی موسیقی (ریف عربی که مختص عراق و منطقه خوزستان است)  ظهور کرد. در این مسیر با دشواریها و مشکلات زیادی رو به رو شد.

او که متولد «مجر» یکی از شهرهای استان «میسان» است از کودکی استعداد عجیبی در خوانندگی داشت. ترانه های ماندگار او در دوران جوانی گواهی بر این موهبت و استعدادش دارد.عبادی در حالی به خوانندگی رو آورد که به رسانه و تلویزیون دسترسی نداشت و سبک های خوانندگی سنتی زمان خود را نمی دانست.