جامعه شناسان و انسان شناسان متخصص دین(4) : پیتر برگر

سيد حسين ميررضي

پروفسور پیتر برگر (Peter Ludwig Berger) استاد بازنشسته جامعه شناسی و الهیات دانشگاه بوستون/آمریکا (University of Boston) و از جامعه شناسان جریان ساز و متخصص در حوزه دین یه شمار می رود. وی در 17 مارس سال 1929 در شهر وین/اتریش به دنیا آمد و مدت کوتاهی پس از جنگ جهانی دوم به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد. در سال 1949 مدرک کارشناسی خود را از کالج واگنر (Wagner College) دریافت نمود و تحصیلات تکمیلی خود را در مدرسه جدید برای تحقیقات اجتماعی شهر نیویورک (New School for Social Research) از سر گرفت و موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در سال 1950 و اخذ مدرک دکترا در سال 1952 از این دانشگاه گردید. او از سال 1981 در سمت استاد جامعه شناسی و الهیات دانشگاه بوستون/آمریکا به فعالیت های علمی و دانشگاهی اشتغال داشته و نیز از سال 1985 ریاست موسسه فرهنگ، دین و امور جهانی (Institute on Culture and World Affairs) را نیز بر عهده دارد. این جامعه شناس متخصص دین آثار متعددی پیرامون نظریه جامعه شناختی، جامعه شناسی دین و توسعه جهان سوم به رشته تحریر درآورده که به زبان های مختلفی ترجمه شده است. آثار و نظریات وی در حوزه نظریه اجتماعی (واقعیت اجتماعی و...) و جامعه شناسی دین (به خصوص پیرامون ایده دنیوی شدن) او را تبدیل به یکی از چهره های شناخته شده و پر ارجاع در عصر حاضر کرده است.
دهه 1960 سال های اوج موفقیت های حرفه ای برگر است. وی در این سال ها به همراه توماس لوکمان (Luckman) کتاب پر نفوذ «ساخت اجتماعی واقعیت» (The Social Construction of Reality) را منتشر کرد. برگر در این اثر به همراه لوکمان در سایه جامعه شناسی معرفتی، فرصت کم نظیری را برای رشد جامعه شناسی دین فراهم آوردند.
در این راستا برگر در سال 1967 دیدگاه های خاص خود در جامعه شناسی دین را در کتاب «واقعیت اجتماعی دین» (The Social Reality of Religion) مطرح کرد. وی در این کتاب که در بخش اول آن به مباحث عمومی و از جمله تعریف دین پرداخته و در بخش دوم که حدودا نیمی از کل کتاب را در بر می گیرد به بحث پیرامون ایده دنیوی شدن مبادرت نموده، نشان داده که تا چه حد از آثار و افکار ماکس وبر جامعه شناس شهیر آلمانی تاثیر پذیرفته است. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان این اثر او دنباله بصیرت های جامعه شناسی دین ماکس وبر به شمار می رود. در این اثر که ابتدا با عنوان سایبان مقدس(Sacred Canopy) منتشر شد ، فرایند دنیوی شدن از سوی وی با دقت و جزئیات فراوان توصیف و تبیین گردیده است.
لازم به تذکر است که در حوزه جامعه شناسی دین بدون شک برگر بیشتر از هر جامعه شناس دیگری به موضوع دنیوی شدن پرداخته و آثار متعددی را در این زمینه به رشته تحریر درآورده است. این جامعه شناسی شهیر آمریکایی و طرفدار ایده دنیوی شدن در اواخر دهه هشتاد علیرغم ارائه برجسته ترین نظریه درباره فرایند دنیوی شدن (که هنوز هم بخش های عمده ای از آن معتبر به نظر می رسد) در مقاله «بر خلاف جریان» (Against The Current) اعلام کرد که ایده دنیوی شدن مبتنی بر سوء تفاهم است. وی که تا پیش از این سعی داشت بر اساس متکثر بودن جهان مدرن مرگ دین را تئوریزه کند، اقرار داشت که اساس ایده دنیوی شدن سوء تفاهمی ناشی از آموزه ها و تعالیم فلسفه روشنگری است که امروزه در پی بازاندیشی و انتقادات وارد شده به مدرنیته بیشتر از هر زمان دیگری بطلان آن روشن شده است. او در سال 1997 ضمن حمله به دانشگاهیان که پروژه های پرهزینه پژو هشی درباره بنیادگرایی دینی اجرا می کنند، اعلام داشت که : « دنیای امروز همان قدر مذهبی است که همیشه بوده است»
وی همچنین از سال 1956 تا 1981 در دانشگاه های مختلفی از جمله دانشگاه کارولینای شمالی (University of North Carolina) ، دانشگاه راتگرز(University of Rutgers)، کالج بوستون(Boston College) و مدرسه جدید برای تحقیقات اجتماعی شهر نیویورک صاحب کرسی تدریس بوده است و تا کنون مدارک افتخاری متعددی از دانشگاه های مختلفی چون دانشگاه لویولا(University of Loyola)، کالج وگنر، دانشگاه نتردام(University of Notre Dame) و دانشگاه ژنو (University of Geneva) دریافت کرده و همچنین وی عضو افتخاری بسیاری موسسات علمی جهان است.
این جامعه شناس شهیر آمریکایی و ناقد ایده دنیوی شدن پس از سال ها تدریس در دانشگاه بوستون و پرورش شاگردان زیادی در حوزه جامعه شناسی دین از این دانشگاه بازنشست شد.

آثار او در حوزه دین:


کتاب ها :

Berger, Peter & Thomas Luckmann ,The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge, Garden city:Doubleday (1966)

ساخت اجتماعی واقعیت: رساله ای در جامعه شناسی معرفت

Berger, Peter , The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, Garden city:Doubleday (1967(

سایبان مقدس: معیارهای نظریه جامعه شناختی دین

Berger, peter, The social Reality of Religion, Hamonsworth:Penguin

واقعیت اجتماعی دین

Berger, peter, Other Side of God (1981(
روی دیگر خدا


The Capitalist Spirit: Toward a Religious Ethic of Wealth Creation (editor, 1990(

روح سرمایه دار: بسوی اخلاق مذهبی آفرینش ثروت


The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics (editor, et al., 1999). Wm. B. Eerdmans Publishing

عدم دنیوی شدن جهان: خیزش دین و سیاست جهان


Berger, peter, A Far Glory: The Quest for Faith in an Age of Credibility (1992(

شکوه از دست رفته: جستجو برای ایمان در عصر باور پذیری

Berger, peter, Heretical Imperative: Contemporary Possibilities of Religious Affirmation

الزامی وابسته به ارتداد: احتمال های معاصر اثبات مذهبی

Questions of Faith: A Skeptical Affirmation of Christianity (2003). Blackwell Publishing,

مسائل ایمان: اثبات تردید گرای مسیحیت
مقالات :

Berger, peter, Against The Current: Prospect, march 1997,32-36

بر خلاف جریان

Berger, Peter, Reflection on Sociology of Religion Today, Sociology of Religion 62 (4):443-454(2001)

تاملی بر روی جامعه شناسی دین امروز



درباره او :

Peter Berger and the Study of Religion (2001)
پیتر برگر و مطالعه دین


آثارترجمه شده از وی به فارسی:


برگر، پیتر، بر خلاف جریان، ترجمه سید حسین سراج زاده، ماهنامه کیان، ش 44، آبان و دی، 1377

برگر، پیتر، افول سکولاریسم، ترجمه افشار امیری، تهران، پگاه، 1380





منابع زندگی نامه:
جلیلی، هادی، تاملاتی جامعه شناسانه درباره سکولارشدن، تهران، طرح نو، 1383، 122 ص



برگر در ویکیپدیا
http://en.wikipedia.org/wiki/Peter_L._Berger

صفحه شخصی پروفسور برگر در دانشگاه بوستون
www.bu.edu/sth/faculty/staff/berger.html

موسسه فرهنگ، دین و امور جهانی- دانشگاه بوستون
http://www.bu.edu/cura/