حرکات موزون و رقص

رزمن، پاول و ویزگراو، برگردان پرستو جوزانی

رقص به عنوان فعاليتی فرهنگی تعريف شده است که " حرکت انسان را به سمت نظام  های ساختمند شکل می دهد، غالباً مانند روشی که شعر زبان را شکل می دهد" (کاپلر 1985: 92)[1]. ممکن است ادراکی ذاتی که به مقوله ی رقص ترجمه شود وجود داشته يا نداشته باشد. کاپلر مطرح می کند که توجه انسان شناسانه به رقص در فعاليت های فرهنگی خاصی بر حرکت بُعدی و پيغامی که اين حرکات ها منتقل می کنند متمرکز است، تا ادراکی فرهنگی از رقص را برای جامعه­ای مشخص بسط دهد (1985). يک توضيح صوری از ساختار رقص می تواند شامل گام ها، الگوهای فضايی، ارتباط با موسيقی، و موقعيت وضعی باشد. گذشته از اين بحث، تمرکز تحليل انسان شناسانه  از رقص بر روی زمينه ی فرهنگی و معنی آن است. رقص ها، مانند ساير اشکال هنری، پيام های فرهنگی مشخصی را رمزگشايی می کنند. آنها می توانند رونمايی تجسمی از روابط اجتماعی، يا بخشی از نظام زيبايی شناسی اجتماعی باشند. غربی ها به وفور جنبه های صوری حرکت را به عنوان رقص به آيينی و بزمی تفکيک کرده اند، غافل از نقشی که اين حرکات در کليت پديده ی اجتماعی که در آن اجرا می شوند بازی می کنند. در اجرای اين نقش، آنها در دسته ی فرهنگ غربی به کار رفته می شوند، از آنجا که در جامعه ی ما، رقص، برای اغشار زيادی، تبديل به سرگرمی شده، از آداب و رسوم جدا گشته است.

فرهنگ سواحيلی، مسلمانانی که در شرق آفريقا زندگی می­کنند، نماينده ی اعتقاد به توحيد از رمزهای فرهنگ اسلامی و فرهنگ بومی سواحيلی است. سواحيلی ها مقوله ای به نام انگوما دارند به معنی "طبل"، "رقص"، يا "موسيقی"، که نشان دهنده ی ارتباط ناگسستنی بين موسيقی و رقص است. وانگوانا يا مرتبه ی بلند، با مالکيت خانه های سنگی بلند سفيد يک دست با حياط محصور مشخص می شود، که زنان در آن انزوا اختيار می کنند، همراه با رسم حجاب. حياط ها مجموعه­ای برای آداب و رسوم و رقابت در شعر و رقص بودند (فرانکن 1992)[2]. دو انگوما در جايگاه انحصاری بلند مرتبگان سواحيلی اجرا می شدند. انگومای لاحازوا نمايش خط رقص مردان در لباس دعای سفيد يک دست و کلاه دعا با دوخت های گران قيمت در جشن ها و ختنه سوران بود، همراه با موسيقی و فردی که بازگو کننده ی مرگ های قهرمانی و فاخر نياکان خانواده است. امروزه اين رقص در محيط بيرون برگزار می شود در مراسم هفته ای که تولد پيامبر در آن جشن گرفته می شود. لِلِماما توسط زنان مزدوج به عنوان آيين گذار اجرا می شد. اين رقص همچنين خط رقصی بود که رقصنده ها در آن لباس بخصوصی با سنج انگشتی می پوشيدند.

انگومای مردم سطح پايين تر، که اخيراً به شهر وارد شده اند، متفاوت از طبقه ی بالاتر است، آنان از نظر اقتصادی فقير، و فاقد نياکان مهم هستند، و ملاحظات مذهبی زيادی ندارند. رقص مردان، اوتا، يا "رقص برش نارگيل" در محيط بيرونی در طول هفته ی تولد پيامبر در زمين خالی بين خانه ها برگزار می شود (فرانکن 1992: 206). رقصنده ها، لباس کار مردانه با پابند پوشيده، در يک دايره می رقصند، روی عصا خم می شوند و همصدا با هم پاهايشان را با ريتم اوتا به زمين می کوبند. دومين رقص طبقه ی پايين، واريبه، در محيط بيرون در طول هفته ی تولد پيامبر توسط مردان جوانی که لباس غربی خيابانی پوشيده اند با همراهی طبل برگزار می شود. واضح است که حرکات در اين رقص ها در رابطه ی متضاد با اين وضعيت هستند. اما همچنان نشان دهنده ی ارتباط ناگسستنی بين موسيقی و رقص هستند.

رقص همچنين افراد را قادر می سازد که در طول رقص اجتماعی يا غوطه ور شدن عميق در حرفه ی رقص "هويت های جديد بيگانه" به خود بگيرند. به نظر می آيد که ايالات متحده و کانادا تنها مکان هايی هستند که چنين پديده ای در سال های 1970 و 1960 در آن رخ داده است، هنگامی که چند فرهنگی و جستجو برای ريشه يابی هويت و ريشه های قومی مهم شده بود. شای بيان می کند که، " در طی دوران پس از 1950، به معنای واقعی ميليون ها  آمريکايی... [علاقمند شدند به] ... ژانرهای متنوع رقص های بيگانه: ... رقص های بالکان از اقوام متنوع، ...رقص های ستنی آمريکای لاتين مانند سامبا، تانگو،... تنوع گسترده ای از ژانرهای آسيايی... مانند اپرای چينی، باليايی، کامبوجی، سنت های کلاسيک جاوه، و ژانرهای رقص خاورميانه با تنوع گونه ها ولی مشخصاً رقص شکم که به تنهايی بيش از يک ميليون زن را در سال های 1980 مجذوب خود کرد" (شای 2008: 12) [3]. بديهی است، برای يادگيری اشکال رقص درجات متنوعی از دشواری وجود دارد و صرف زمان و تمرين برای دستيابی به يک اجرای شايسته نياز است. در طول اين مدت، افراد مقدار زيادی پول برای کلاس ها، کارگاه ها، لباس، فيلم و ويدئوهای رقص می پردازند، و حتی فرم رقصی را که مشخصاً به آن علاقمندند را در کشور اصلی آن بازديد می کنند. چه اتفاقی برای اين اشکال رقص می افتد هنگامی که از کشوری به کشور ديگر انتقال پيدا می کنند؟ مطالعات متعددی درباره ی اين انتقالات صحبت کرده اند. برای نمونه، " تانگو در جا به جايی ناهمواری از جهان در حال توسعه به جهان اول کالايی و استعماری بود". (ساويگليانو در شای 2008: 41) و "رقص شرقی، که در تصاوير شرق شناسانه ی بی شماری که در ايالات متحده فراوانند، در اجراها تخصص، تداوم و حتی گستردگی بيشتری دارند" (شای 2008: 31). تخصيص فرم های رقص می تواند به مسيرهای مختلفی برود. طبق يادداشت های شای، " بسياری از لباس ها، حرکات و ساير عناصر رقص برای رقصنده های رقص شکم در مصر بين سال های 1930 و 1970 از فيلم های هاليوودی برداشت شد" (2008: 31).

 

Rosman, Abraham & Rubel, Paula G. & Weisgrau, Maxine (2009) THE TAPESTRY OF CULTURE : An Introduction to Cultural Anthropology; New York: Altamira (302-304)

 

[1] - Kaeppler, Adrienne. “Structure Movements in Tonga.” In Society and the Dance, edited by P. Spencer. Cambridge, England: Cambridge University Press, 1985.

[2] - Franken, Marjorie A. “The Dance and Status in Swahili Society.” Journal for the Anthropological Study of Human Movement 7 no. 2 (1992): 77–93.

[3] - Shay, Anthony. Dancing across Borders: The American Fascination with Exotic Dance Forms. London: Mc- Farland & Company, 2008.