رفتارشناسی ترکیه‌ای‌ها با جانوران خیابانی

امیر هاشمی مقدم

در حالی‌که در ایران سگهای خیابانی توسط نهادهای اجرایی به روشهایی بی‌رحمانه کشته شده و باقیمانده آنها در کنار گربه‌های خیابانی توسط بسیاری از مردم مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، در کشور همسایه‌مان ترکیه، اوضاع بسیار متفاوت است. در جریان سفری که سال پیش به افغانستان داشتم، شیوه برخورد مردم این کشور با پرندگان آزاد (به‌ویژه کبوتر و مرغ مینا که به تعداد بسیار زیاد در کوچه و خیابانهای این کشور دیده می‌شود) و آب و دانه دادن به آنان را در قالب سفرنامه‌ای که در همین وب‌سایت منتشر شد توضیح دادم. اکنون بیش از دو ماه می‌شود که در ترکیه به سر می‌برم و شیوه برخورد همسایه غربی‌مان با جانوران خیابانی هم برایم شگفت‌انگیز است. هم همسایه شرقی‌مان افغانستان و هم همسایه غربی‌مان ترکیه برخوردهایی بسیار اخلاقی‌تر و حمایتی‌تر با جانوران خیابانی و پرندگان آزاد دارند. پرسش اینجاست که کدام عامل در ایران باعث شده که در فرهنگ عمومی و قوانین اجرایی، نه تنها حمایتی از این جانوران و پرندگان صورت نگیرد، بلکه مورد آزار و اذیت و کشتار نیز قرار بگیرند. البته من در این نوشتار در پی پاسخگویی به این مسئله عمیق فرهنگی نیستم و تنها می‌خواهم به توصیف آنچه در این مدت در ترکیه درباره برخورد مردم و نهادهای مدنی و دولتی با حیوانات خیابانی دیده‌ام بپردازم. اما شاید در آینده خود یا دیگر دوستان بتوانیم در این باره به پاسخ‌هایی دست یابیم.

همچنین لازم به یادآوری این نکته است که من در این مدت صرفاً در آنکارا بوده‌ام؛ پایتخت سه میلیون نفری ترکیه که نه مرکز تجارت و نه شهری توریستی، بلکه به‌عنوان مرکز سیاسی و شهری فرهنگی-دانشگاهی شناخته می‌شود. اما بر اساس صحبتهایی که با فعالان حقوق جانوران داشتم و اطلاعات پراکنده‌ای که به دست آوردم، در دیگر شهرها نیز شرایط تقریباً مشابه است.

نخستین نکته‌ای که برای علاقمندان به زندگی جانوران در این شهر (و البته کل  کشور) جلب توجه می‌کند، حضور انبوه سگها و گربه‌های خیابانی در سطح شهر است؛ آن هم نه تنها در گوشه و کنار، بلکه در میان مردم و به‌ویژه در شلوغ‌ترین اماکن؛ بدون کمترین ترسی از رهگذران. برای نمونه شما تقریباً در هر زمان در میدان کیزلای (Kızılay) یا اطراف آن که مرکز آنکارا است می‌توانید سگهای زیادی را ببینید که عموماً به‌صورت گله‌های 5-4 تایی در کنار هم در لابلای جمعیت در حال حرکت‌اند یا وسط پیاده‌رو دراز کشیده‌اند. به‌ویژه در گوون پارک (Güven Park) که چسبیده به این میدان است. بسیاری از این سگها حلقه‌های پلاستیکی کوچک زردرنگی به گوش دارند که نشان می‌دهد واکسینه شده و مشخصات‌شان ثبت شده است. این کار توسط شهرداری صورت می‌گیرد. شهرداری‌ها نه تنها موظف به واکسیناسیون و عقیم‌سازی (در مواردی که جمعیت آنها رو به افزایش بیش از حد است) سگها و گربه‌های خیابانی هستند، بلکه حفاظت، تغذیه و تهیه سرپناه برای این جانوران نیز بر عهده این نهاد است. در موارد اضطراری همچون بیمار بودن یک سگ نیز در کلینیکهای شهرداری‌ها به رایگان درمان می‌شوند و سپس دوباره به محل زندگی‌شان باز گردانده می‌شوند. پلیس نیز در بسیاری موارد در این  زمینه همکاری می‌کند. درباره گربه‌ها در اغلب موارد دولت تلاش می‌کند تا برای آنها یک خانواده مناسب پیدا کند که سرپرستی‌اش را برعهده بگیرد. اما در صورت پیدا نشدن گزینه مناسب، آنرا در شهر رهاسازی می‌کنند. البته درمانگاه‌های شهرداری کارهای ابتدایی و عمومی را انجام می‌دهند و برای درمانها و جراحی‌های پیشرفته باید جانوران را به کلینیکهای تخصصی برد. این کلینیکها عموماً توسط نهادهای مردمی و دوستداران حقوق جانوران تأمین می‌شوند. این نهادها داوطلبانه هستند و معمولاً اعضای زیادی در آنها فعالیت دارند.

پارکها یکی از اصلی‌ترین نقاطی است که امور مربوط به جانوران خیابانی در آنجا صورت می‌گیرد. ظروف آب و غذا و همچنین کلبه‌هایی که برای آنها ساخته می‌شود در پارکها به فراوانی دیده می‌شود. به جز سگها و گربه‌ها، برای پرندگان نیز آب و خوراک و در برخی موارد سرپناه تهیه می‌شود. کبوترهای خاکستری‌رنگ که در ایران به نام کبوتر کوهی یا چاهی معروف‌اند در سطح شهر به فراوانی دیده می‌شود. همچنین کلاغ و زاغ نیز در کنار این پرندگان تغذیه می‌شوند. در پیاده‌روها می‌توان افرادی را دید که نشسته و با حوصله تمام دارند برای کبوترهایی که دورشان جمع شده‌اند، نان خرد می‌کنند. ترس از انسانها در بین پرندگان و جانوران خیابانی در ترکیه بسیار اندک است؛ به گونه‌ای که بسیاری از این کبوترها روی شانه یا پای افرادی می‌نشینند که به آنها غذا می‌دهند.

قوانین ترکیه نیز از حقوق جانوران دفاع می‌کند. به‌ویژه پس از تغییراتی که اخیراً به لطف گردهم‌آیی‌ها، اعتراضات و پیگیری‌های حامیان حقوق حیوانات در قانون به وجود آمد. آنان معمولاً با یکدیگر هماهنگ کرده و در زمان و مکانی مشخص (به‌ویژه میدان تقسیم استانبول) گرد هم می‌آیند. مهمترین قانون، ماده 5199 است. شکنجه یا ایجاد رابطه نامشروع با حیوان نه تنها جریمه نقدی، بلکه بین دو تا پنج سال زندان را نیز در پی دارد. هرچند طرفداران حقوق حیوانات می‌گویند مقامات پلیس و قضایی در بسیاری اوقات این جریمه‌ها را عملی نمی‌کنند. همچنین چنانچه شخصی حیوان خانگی‌اش را در شرایط مناسبی نگهداری نکند (برای نمونه سرپناه مناسب نداشته باشد و یا مدتی طولانی آنرا بدون آب و غذا نگهدارد) و پلیس از این ماجرا آگاه شود، به مکان مورد نظر مراجعه کرده و پس از اطمینان از شرایط نامناسب جانور، آنرا به کلینیک شهرداری منتقل می‌کند تا پس از رسیدگی‌های اولیه، به شخص یا خانواده‌ای مناسب واگذار شود.

واگذاری جانوران به خانواده‌ها توسط پلیس و مسئولین دولتی بسیار ساده‌تر از این کار توسط نهادهای مدافع حقوق جانوران است. چرا که این نهادها فرم‌هایی دارند با جزئیات بسیار که بر اساس آنها شخص یا خانواده متقاضی تعهد می‌دهد که خانه‌اش فضای کافی برای حضور جانور را داشته باشد، سرپناه مناسب برای آن تهیه کند، درآمد اقتصادی‌اش خوب باشد، با ویژگیهای زندگی جانوران آشنا باشد، خانه‌اش در طبقات بالا نباشد و یا در این صورت، پنجره‌ها حفاظ مناسب برای جلوگیری از افتادن جانور به پایین را داشته باشد و... . برای یافتن گزینه مناسب، معمولاً مشخصات سگ یا گربه را بر روی وب‌سایتهایی که برای این امر راه‌اندازی شده‌اند می‌گذارند. در آنجا هم مشخصات کامل جانور نوشته شده و هم شرایط واگذاری آن. برای نمونه یکی از مهمترین این وبسایتها پت‌آرکاداس است.

فروش حیوانات خانگی در فروشگاه‌های ترکیه هرچند ممنوع است، اما همچنان بسیاری از فروشگاه‌ها این کار را می‌کنند. همچنین تلاشهای بسیاری بر ممنوعیت و بسته شدن سیرکها و پارکهای دلفین صورت گرفته و بسیاری از اینها قرار است فعالیت‌شان از سال 2015 متوقف شود.

در محیط دانشگاه‌ها نیز این فعالیت به صورتی جدی‌تر دنبال می‌شود. برای نمونه همیشه در سالنهای غذاخوری دانشگاه‌ها دو-سه دانشجو کنار محل تحویل ظروف غذا می‌ایستند و از ظروف دانشجویان، غذاهای ته‌مانده را جمع‌آوری می‌کنند. پس از پایان این کار، غذاها را به نزدیکی کلبه‌ها و سرپناه‌هایی که برای سگها و گربه‌ها ساخته‌اند برده و بین جانوران تقسیم کرده یا در ظروف مخصوص‌شان می‌ریزند. معمولاً غذا به اندازه کافی برای این جانوران هست. همچنین سرپناه‌ها معمولاً پوشیده است و درون آنها را رختخواب‌های دست‌دو می‌گذارند تا گرم و نرم باشد. این فعالیتها را دانشجویان به‌صورت کاملاً داوطلبانه انجام می‌دهند. دانشگاه حاجت‌تپه در این زمینه فعال‌تر است و همین مسئله باعث شد که روز شنبه این هفته، روزنامه پرتیراژ حریت یک صفحه‌اش را به فعالیتهای مرتبط به حقوق جانوران و غذا و سرپناه دادن آنان در حاجت‌تپه اختصاص دهد ***.

بد نیست به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، اشاره کنم که مسئولین خوابگاه‌مان نیز یک سوراخ در دیوار یکی از انبارهای نزدیک رستوران ایجاد کرده‌اند که گربه‌های خوابگاه پس از تغذیه توسط پس‌مانده‌های غذاهایی که توسط دانشجویان به آنها داده می‌شود، به انبار رفته تا از سرمای استخوان‌سوز آنکارا در امان باشند.

در نوشتارهای دیگر تلاش خواهم کرد تا برنامه‌های مدافعان حقوق جانوران در ترکیه را بیشتر معرفی کنم.

برای دیدن تصاویری درباره وضعیت جانوران خیابانی در آنکارا، فایل پیوست را دانلود کنید.

Buradan değerli vaktini bana ayırarak bilgi toplamama yardımcı olan Gökçe Tezcan arkadaşıma teşekkür ederim.

[e-mail]

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:

0108366716007

 شماره شبا:

 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:

6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان

پیوست	اندازه
25851.doc	1.54 MB