قلب چرا سمت چپ؛ کبد چرا سمت راست؟

در ظاهر وقتی به بدن انسان نگاه می‌کنیم همه چیز متقارن و قرینه به نظر می‌رسد اما در داخل بدن چطور؟ بعضی از ارگان‌ها در بدن تک هستند. سوالی که ذهن بسیاری از محققان را به خود جلب کرده …

در ظاهر وقتی به بدن انسان نگاه می‌کنیم همه چیز متقارن و قرینه به نظر می‌رسد اما در داخل بدن چطور؟ بعضی از ارگان‌ها در بدن تک هستند. سوالی که ذهن بسیاری از محققان را به خود جلب کرده این است که چرا برخی از اندام‌های مهم بدن مثل قلب در سمت چپ قرار گرفته‌اند حال آنکه طبیعت به‌طور کلی جهت راست را می‌پسندد؟ ...

ما دو دست، دو پا، دو گوش، دو چشم، دو شش و دو نیم‌کره مغز داریم اما یک دهان، یک قلب، یک معده و یک کبد داریم. تا به حال به این موضوع توجه کرده‌اید که چرا مثلا دماغ و دهان ما در وسط قرار گرفته‌اند ولی قلب در سمت چپ و کبد در سمت راست است؟

جنین در اوایل بارداری شکلی متقارن دارد. در دو هفتگی اجزایی مثل کمر، شکم، سر و پا شکل گرفته‌اند و جفت که از ۲۰۰ تا ۳۰۰ سلول به هم چسبیده درست شده روی آن قرار گرفته است. هر یک از سلول‌های جفت مجهز به نوعی مژه خاص است که در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد. طی این چرخش مژه‌ها کیسه‌های کوچک ۳/۰ تا ۵ میکرون دیامتری را حرکت می‌دهند و آن را به سمت چپ جنین می‌فرستند. این کیسه‌ها وقتی به این ناحیه رسیدند، می‌ترکند و مولکول‌های موجود در آنها ژن‌هایی موسوم به ژن‌های جهت‌یاب را فعال می‌کنند. وقتی یک جنین رشد می‌کند این ژن‌ها ارگان‌های مختلف را راهنمایی می‌کنند تا چپ و راست را شناخته و در جایگاه خود قرار بگیرند. جالب است بدانید در برخی مواقع این ژن‌ها دچار اشتباه می‌شوند و به همین دلیل گاهی با انسان‌هایی مواجه می‌شویم که مثلا قلبشان در سمت راست قرار دارد.

همه چیز به همین سادگی نیست

گفتیم که در هنگام شکل گرفتن، ارگان‌ها به کمک ژن‌های جهت‌یاب جایگاه خود را تشخیص می‌دهند. قلب که در ابتدا شبیه به قلب یک ماهی است در جایگاه خود رشد کرده و ابتدا به دو قسمت و شبیه قلب قورباغه می‌شود بعد مانند قلب مار به سه قسمت تقسیم شده و در نهایت به چهار قسمت تقسیم می‌شود.

اما نکته جالب اینجاست که قلب نیز قرینه بوده و دو قسمت یا دو نیمه دارد. نیمه‌ای که در سمت راست قرار دارد به قلب ریوی معروف است و وظیفه آن فرستادن خون بدون اکسیژن به شش‌هاست. نیمه چپ قلب که بزرگ‌تر است خون اکسیژن‌دار را از ریه به ارگان‌ها می‌فرستد. می‌بینید که قرینه بودن در اینجا نیز حکم‌فرما است!

وقتی قلب به راست می‌رود

گاهی پیش می‌آید که قلب افراد به سمت راست متمایل می‌شود اما این موضوع نگران‌کننده نیست. به گفته متخصصان اگر تمامی ارگان‌ها در بدن برعکس شوند هیچ اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد اما مشکل اینجاست که معمولا عکس شدن جهت اندام‌ها هیچ گاه به طور کامل اتفاق نمی‌افتد و همین موضوع می‌تواند سبب بروز اختلالاتی در کارکرد اندام‌ها شود.

پس چرا قلب سمت چپ است؟

علت اصلی این موضوع هنوز روشن نشده است اما به گفته محققان یک دلیل می‌تواند با توجه به این نکته که انسان‌ها معمولا راست دست هستند و قلب در سمت چپ قرار دارد، این باشد که به قلب فشار زیادی وارد نشود و این ارگان حیاتی بتواند به راحتی اعمال خود را انجام دهد.

منبع: فیگارو

ترجمه: سمیه مقصودعلی