اعتیاد مجازی

جاستین کانن، برگردان آریا نوری

به جز تعداد معدودی ، اکثر قریب به اتفاق متخصصان استفاده ی زیاد از کامپیوتر و بازی های کامپیوتری را به مثابه اعتیاد در نظر نمی گیرند. در حال حاضر صحبت های فراوانی در خصوص اعتیاد سایبری (cyberaddiction) می شود. فضای مجازی ، کامپیوتر و بازی های کامپیوتری ، به همان میزان که علاقه ی بسیاری را جلب کرده اند، موجبات نگرانی های بسیاری را نیز فراهم آورده اند. این نگرانی حتی مجموعه ی تکنولوژی روز دنیا مثل گوشی های تلفن همراه هوشمند ، دستگاه های پخش موسیقی ، لپ تاپ ها و . . . را نیز در بر می گیرد. این مساله را دو جامعه شناس به نام های مارک والور (Marc Valleur) و ژان کلود ماتیسیاک (Jean-Claude Matysiak) مورد اشاره قرار داده اند. (1)  اما آیا واقعا صحبت به میان آوردن از اعتیاد در استفاده از موارد ذکر شده امر صحیحی است؟ در نظر این جامعه شناسان ، فضای مجازی تنها شکل جدیدی از اعتیادهای کلاسیک است مثل اعتیاد به بازی های شرط بندی. کسانی که در گذشته به قمار و انواع بازی های شرطی اعتیاد داشته اند ، با روی کار آمدن فضای مجازی و سایت های بسیاری که امکان انجام این بازی ها به صورت آنلاین را فراهم می اورد ، حال فرصت جدیدی را برای رفع نیاز خود مهیا دیده اند. (2)

اینترنت ، یک شوخی بد؟

سرج تیسرون ، روانکاو و روانشناس (3) در این رابطه  به بازی هایی اشاره می کند که به صورت آنلاین انجام می شود : بازی های که در آن ها افراد روی وسایل ارزشمند و یا کاملا معمولی شرط بندی می کنند. به گفته ی تیسرون اکثر این افراد تمایل دارند زمانی که بازی رو به اتمام است به آن وارد شوند چرا که هیجان بازی در آن زمان بیشتر است. خیلی اهمیت ندارد که وسیله ای که روی آن شرط بندی می کنند چیست. کسانی که خیلی به انجام این بازی های می پردازند ، پس از مدتی خانه ی خود را پر از وسایلی می بینند که برنده شده اند و بسیاری از وسایل خود را نیز از دست می دهند.

در مثال هایی که برای شما زدیم ، اینترنت و کامپیوتر تنها ابزاری برای بازسازی اشکال کلاسیک اعتیاد هستند. بدون شک انجام این بازی ها بدون وجود اینترنت هم کاملا ممکن است ، بنابراین نمی توان در این موارد اینترنت را عامل اعتیاد آور در نظر قلمداد کرد.

بنا بر مسائل ذکر شده ، اگر شبکه ی مجازی تنها ابزاری برای بازسازی اعتیادهای کلاسیک است ، آیا می توان استفاده ی مداوم از آن را هم شکل خاصی از اعتیاد قلمداد کرد؟

منشا اعتیاد به فضای مجازی در اصل به یک شوخی ساده بر می گردد!  شوخی ای که ایوان گلدبرگ (Ivan Goldberg) ، روانپزشک آمریکایی ، در سال 1995 در مورد یک سایت اینترنتی مطرح کرد و صحبت از اختلال اعتیاد به اینترنت (Internet addiction disorder) به میان آورد. این شوخی اما خیلی سریع جدی قلمداد شد و بسیاری از استفاده کنندگان از اینترنت عنوان کردند که با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند.

مدتی بعد ، کیمبرلی یانگ (Kimberly Young) نیز صبحت از وابستگی به فضای سایبری (cyberdépendance) به میان آورد. او اعتقاد داشت که برای آنکه بتوان شخصی را معتاد به استفاده از فضای مجازی در نظر گرفت ، باید حداقل 5 مشخصه را برای مدت 6 ماه در وی مشاهده کرد ، در همین راستا او حتی آزمونی برای تعیین این مساله ابداع کرد (4) و پس از آن مرکز اعتیاد اینترنتی ( 5) را پایه گذاری نمود که به گفته ی خودش کلینیکی تخصصی برای مشورت دادن به معتادان به فضای مجازی و راهنمایی ایشان بود ، شاید کم ترین تناقضی که در این میان به چشم می خورد این بود که خدمات مرکز وی به صورت آنلاین ارائه می شد! بسیاری از متخصصان نحوه ی ارزیابی یانگ را زیر سوال بردند و حتی وی را متهم به این مساله کردند که در تحقیقاتش ردی از مناقع تجاری به چشم می خورد. (6)

اعتیاد به فضای مجازی ، آری یا خیر؟

آیا در نهایت مساله ای به نام اعتیاد به فضای مجازی اصلا وجود دارد؟ به صورت رسمی خیر. تا به امروز اعتیاد و یا وابستگی به فضای مجازی در دو رده بندی رسمی جهانی بیماری های روانی، یعنی رده بندی سازمان جهانی بهداشت ( OMS) و انجمن  روانپزشکی آمریکا ( APA) وجود ندارد.

مساله ی دیگر این است که اعتیاد به استفاده از کامپیوتر و فضای مجازی ، مثل بسیاری از انواع دیگر اعتیاد ، قابل اندازه گیری نیست. برای مثال در یک فرد معتاد به مصرف نوشیدنی های الکلی ، میزان مصرف الکل روزانه قابل سنجش است اما مشخصی کردن میزان دقیق استفاده از کامپیوتر ، فضای مجازی ، تلوزیون و . . . و علاوه بر آن تمیز دادن ساعات مفید و کاری و ساعات غیر مفید آن اصلا امر ساده ای نیست.

 با این وجود امروزه می توان ردی از استفاده ی بیش از حد از فضای مجازی را مشاهده کرد ، به خصوص بازی های آنلاین و کسانی که در طول روز چندین ساعت زمان را به انجام این بازی ها اختصاص می دهند (massively multiplayer online role playing games]. یکی از معروفترین این بازی ها ، دنیای وارکرفت (World of Warcraft) است. آیا انجام این بازی های سبب شکل گیری وابستگی می شود؟ در اصل ، رفتارهای هرکس به نوبه ی خودش متفاوت است.

والور توضیح می دهد که برخی از جوانان ، به خصوص پسران، علاقه ی بیش از حدی به بازی های آنلاین دارند. (7) این مساله سبب می شود تا آن ها بتوانند با افرادی هم سن و سال خود رابطه برقرار کنند ، حتی افرادی که در نقطه ی دیگری از دنیا قرار دارند، این پدیده را می توان نوعی جامعه پذیری قلمداد کرد. اما در پاره ای از موارد ، شوق ابتدایی از میان می رود و تفریح و سرگرمی ناشی از انجام این بازی ها ، جای تمامی فعالیت های روزانه و روابط اجتماعی را می گیربد. در اینجا می شود صحبت از اعتیاد و وابستگی به فضای مجازی را به میان آورد.

توجه به این مساله الزامیست که مثل تمامی اقسام اعتیاد ، استفاده ی بیش از حد از فضای مجازی در اصل نشان دهنده ی مشکلی درونیست که از قبل وجود داشته ، مشکلی که لازم است با همراهی اطرافیان و مراجعه به متخصص برطرف شود.

NOTES 

(1) Marc Valleur et Jean-Claude Matysiak, 
Le Désir malade. Dans un monde libre et sans tabous, Lattès, 2011. 

(2) Marc Valleur et Jean-Claude Matysiak, 
Les Nouvelles Formes d’addiction, Flammarion, 
coll. « Champs », 2004. 

(3) Serge Tisseron, « Les cyberaddictions », 
in Éric-Pierre Toubiana (dir.), Addictologie clinique, 
Puf, 2011. 

(4) Le test d’addiction à Internet 
(Internet addiction test) de Kimberly Young : 
www.netaddiction.com/resources/
internet_addiction_test.htm

(5) Le Center for Internet Addiction existe depuis 1995 : www.netaddiction.com/ 

(6) Voir Thomas Gaon, « Critique de la notion d’addiction au jeu vidéo », Quaderni, n° 67, automne 2008.

(7) Marc Valleur était l’invité de l’émission de France Culture « Questions d’époque », du 22 novembre 2010, sur le thème « Comment traiter l’addiction aux jeux vidéo ? ». 

متن اصلی در وبگاه گروه مترجمان پیشرو : http://pishrotranslation.ir/post/823