منبع شناسی؛ مقاله شناسی تفصیلی (به قصد نمایش وضعیت ادبیات نوشتاری سینما و فرهنگ) (1)

محمد تهامی نژاد

فهرست مقاله‌های مرتبط با سینمای مستند و فرهنگ و یا مقاله‌های فیلم مردم‌نگاری، به صورتی الفبایی با نام نویسنده تنظیم شده است. متون ترجمه دارای دو تاریخ  هستند: تاریخ تألیف و تاریخ  انتشار متن فارسی. در مورد ترتیب مقالات از یک نویسنده،  تقدم تاریخی رعایت شده است. یکی از مشخصات مقاله‌های جدید، انتشار  اول یا دوم  آنها در سایتهای اینترنتی است. این فهرست و عکسهایش، کامل نیست  و در آینده می‌تواند تکمیل شود. غرض از این فهرست، نقد فیلم نبوده است و مجموعه نوشته‌های پژوهشگران سینمایی را هم نشان نمی‌دهد. برای مثال ‌اندکی از مقالات نگارنده، در اینجا مرتب شده است  در     این مقاله‌شناسی، چکیده‌ای از برخی نوشته‌ها و نظریات نویسندگان این حوزه، درباره فرهنگ و فیلم مستند، آمده است. ضمن این که منبع اصلی بسیاری از «ارجاعات درون‌متنی» در این ویژه‌نامه هم هست:

آراندا، فرانسیسکو (1375)، یک شاهکار مستند، سرزمین بدون نان. مترجم مسعود اوحدی فاربی، دوره هفتم، شماره اول شماره مسلسل 25، صص 395 تا416. از کتاب در آمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) ص175 تا179.

آل احمد، جلال (خرداد 1343تا دیماه 1346)، یک چاه و دو چاله تحت عنوان رساله و مجموعه مقاله به چاپ رسید و در مورد گلستان و برخی فیلمهای او.

آل کثیر ،قاسم، مصاحبه قاسم آل‌کثیر با محمدرضا فرطوسی کارگردان فیلم آن مرد اسب دارد (1381) (درباره مشکل کودکان دو زبانه -  فیلمی ‌در خدمت مطالعات مردم‌نگاری در ایران است) http://www.moojez.net/index.php/literature- and-art 

آوینی، مرتضی ( بهار 1375)، یک تجربه ماندگار.  فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25 ویژه سینمای مستند.

ابطحی، زهرا (1390)، گفتگو با محمد تهامی‌نژاد. هر تصویری از جامعه ایران باید درون ایران نگهداری شود (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ) و منتشره در روزنامه صبح ایران «قانون»، 25/9/1390.

احمدی، بابک ( 1377)، سینما و واقعیت (جزوه):  «واقعیت در پراتیک فیلمسازی دستکاری می‌شود و تماشاگر نیز محتوای فیلم را بر اساس کشف مناسبات درونی یا شکل می‌آفریند»... «زیبایی‌شناسی فیلم ناگزیر از جنبه‌های مصنوعی یعنی از قاعده‌ها و شگردهای ساختن بحث می‌کند.  میان فیلم با آنچه واقعیت خوانده می‌شود فاصله زیادی وجود دارد... این واقعیت نیست که ثبت میشود این دنیای من است... کسی که از یک  جنگ فیلم می‌گیرد گزارشی از یک جنگ ارائه نمی‌کند جنگی را بازسازی نمی‌کند او از راه تأویل شخصی خود در جنگ واقعی شرکت می‌کند (به نقل از سینمای مستند ایران عرصه تفاوتها ص4 )

احمدی، دکتر محمدحسن (1383)، بصری شدن ساختار فرهنگی جوامع. کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، صص 78 تا 82.  

احمدی‌نسب، حسین (1391)، بیرون از اینجا جهانی فراخ به انتظارت نشسته است در کتاب کالنگهایم را دوست دارم، مجموعه مقاله درباره حسن بنی‌هاشمی‌ به کوشش علیرضا محسنی، نشر هفت رنگ. 

ارجمند، جمشید (زمستان 82 بهار83)، تأملی در اصفهان‌شناسی سینمایی، غلامرضا مهیمن، نامه فرهنگ و هنر اصفهان، صص 53 تا .56  

 ارجمند، جمشید (1384)، مهرداد اسکویی،  روایتگر تنهایی و ظلم، به زبان حس و عشق و عاطفه. نامه فرهنگ و هنر -  اصفهان - ویژه سومین جشنواره فیلم کوتاه اصفهان.

ارکیان، علی (1385)، مورفولوژی سینمای مستند ایران فصلنامه سینمایی فارابی، سینمای مستند ایران، شماره 59- 60 ص 92.

مهرداد اسکویی (20 اسفند 1386)، شب ژان روش: برای یک مستندساز ساخت یک فیلم مستند مردم‌نگاری، به دلیل وابستگی کامل این‌ گونه مستندسازی به علم و دانش مردم‌شناسی محدودیت‌هایی را در زمینه‌ی استفاده از زیبایی‌شناسی و ابزار بیانی سینما ایجاد می‌کند. از دیگر سو توان ویژه‌ای از او طلب می‌کند در جهت شناخت و آگاهی مردم‌شناسانه برای درک و تحلیل چند سویه پیرامون قبل از موضوع انتخابی خود مقولاتی چون؛ تدوین،‌ گزینش و حذف، فشردگی زمان، ارائه‌ی اطلاعات، اینسرت، جامپ‌کات،‌ موسیقی،‌ طراحی باند صوتی، نمای نزدیک،‌کارکردهای عمومی، و چگونه استفاده کردن و نکردن از این ابزارهای بیانی سینما در زمینه‌ی فیلم مستند مردم‌نگاری  که در خدمت علم است، چالشی است که این مطلب سعی در پرداختن به آن از نگاه یک مستند‌ساز دارد. 

اسکویی، مهرداد ( فروردین 1387)، بسیار سفر باید...گفت و گوی مهرداد اسکویی با مرتضی پورصمدی (فیلمبردار)

اسلامی، مازیار (1390) شهر در سینمای ایران غایب است،  کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه.

اسماعیل‌پور قوچانی، ایرج (1391)، در پدیدارشناسی روح ایرانی به بهانه سینمای اصلانی، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

اش، تیموتی (1992)  تدریس انسا‌ن‌شناسی تصویری  (در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی)، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) ص141 تا 148.   برنامه برای نزدیک کردن  انسا‌ن‌شناسی  و سینما  از طریق تدریس سینما و انسا‌ن‌شناسی برای دانشجویانی که فاقد تحصیلات عالیه هستند و برنامه کارشناسی ارشد انسا‌ن‌شناسی  تصویری. دروس: تاریخ، و نظریه انسا‌ن‌شناسی  و کار میدانی و شناخت فیلم،  فیلمهای کوتاه به سرعت تهیه و در کلاس نقد می‌شوند.             پایان‌نامه  عبارت از تهیه فیلم و ارائه رساله همراه با آن است. برگرداندن فرهنگ بیگانه به تصویر. از جنبه اقصصادی پیشنهاد تهیه دو فیلم از یک موضوع برای مخاطبان وسیع و یک فیلم پژوهشی.

توضیح عکس: به نقل از کتاب سینمای تیم اش نوشته جی رابی.

اصلانی، محمدرضا ( تابستان 1375)، بیائید سینما را دوباره اختراع کنیم.  نقد سینما.

اصلانی، محمدرضا (دیماه 1385)، آيين‌نگاري محصول شركت در آيين است، ماهنامه فیلم‌نگار، آيين‌ها و مناسك وسايلي هستند براي تشرف،  نگا. بخش نظری همین ویژه‌نامه.

اصلانی، محمدرضا (پائیز 1386)، سخنی به تکرار [در باب سینمای مستند آزمایشگاه تجربه]  کتاب حقیقت سینما و سینما حقیقت (مجموعه مقاله به اهتمام زاون قوکاسیان، نشر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی) ص15 تا 48

افشار نادری، دکتر نادر (زمستان 52 بهار 1353)

فیلم مردم‌شناسی با نگاهی به فیلم علف (کوپر، شودزاک وهریسون)، مجله فرهنگ وزندگی، (نگا. اسنادی از گذشته در همین ویژه‌نامه)

الستی، احمد، نگا. دوگال، دیوید مک.

امامی، عسل (زمستان 82 بهار83)، ژان روش، خالق سینما وریته، فیلم‌سازی مردم‌شناس، نامه فرهنگ و هنر اصفهان – صص 87تا88.

امامی، همایون (پائیز1375)، سینمای مستند بنی اعتماد (ص160) (نقد سینما - فصلنامه  تخصصی سوره سینما)

امامی، همایون ( بهار1378)، سینمای مستند قوم‌نگار بلوط (بلوط نادر افشار نادری) نشریه نقد سینما.

امامی، همایون (تابستان 1378)، تأملی در تجلی  مذهب در سینمای مستند، مجله «هنرشماره 40 (تجلی بیرونی مذهب مثل پیر شالیار و تجلی درونی مثل یا ضامن آهو و ثبت مردم‌شناسانه مناسک، طرح تجریدی مذهب در آثار معماری طیاب، تصویر لحظات ناب روحانی)

امامی، همایون (مهر و آبان 1384)، پیشینه قوم‌پژوهی در سینمای مستند ایران–  نشریه  اطلاع‌رسانی و کتابداری، شاره 85 و 86، صص70 تا 82

امامی، همایون (1386)، ضرورت تعامل مردم‌شناس و سینماگر مردم‌شناس، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک ( ص 36).

امامی، همایون  (1387)، درنگی بر سینمای اتنوگرافیک ایران، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) صص 315 تا320. شکل‌گیری و رشد سینمای اتنوگرافیک در مغرب زمین به ناگزیر همراه موج جاذبه‌های سینمایی در اعتبار عام خود به ایران نیزرسید. شاید نخسین دریچه را آمریکاییها گشودند. مریان سی کوپر و ارنست بی شودزاک به همراه خانم مارگریت هریسون، ایرانیان  را  با طرحی از فیلم اتنوگرافیک آشنا ساختند؛ گرچه پیشینه آشنایی ملت ما با فعالتهای اتنوگرافیک به سالیان بسیار دور تاریخ ایران باز می‌گردد(ص 315) اشاره به فیلمهای مناسک قالی‌شویی ( بلوک‌باشی) و مشهد قالی (ناصر تقوایی ص 319) و فیلم بلوط افشار نادری، گل قالی هوشنگ آزادی‌ور، و پیر سوز چک چکو عسکری نسب ( (ص320).

  امامی: گفتگوی عباس ضیایی با همایون امامی‌ (اسفند 1390) پایان‌نامه، نگا، ضیایی، عباس. فیلم نخل ساخته‌ی فرهاد ورهرام از همان آغاز فیلم از طریق موسیقی‌ای که دارد با یک شروع پر رمز و راز و با تصاویری که این رمز و راز را دامن می‌زنند و موسیقی که از جنس فضا نیست و از جای دیگری گرفته شده، یک حالت ابهام، رمز و رازگونگی و اسطوره‌ای در آن دیده می‌شود اگر چه به لحاظ سینمایی این موسیقی تصویر را کامل می‌کند یعنی در شروع فیلم، فرهاد ورهرام به حالت کهن و قدمت ابیانه می‌پردازد و از طریق موسیقی خاصی که روی تصویر وجود دارد این حالت رمز و رازگونگی و اسطور‌گی را بیشتر نشان می‌دهد، به خصوص از این که ما در تصاویر می‌بینیم، یک دختر بچه از جلوی دوربین رد می‌شود یا نماهای لوانگل که از درهای قدیمی، پنجره‌ها و گنبدها گرفته شده است. مجموعاً فیلم به اعتقاد من با یک رویکرد اسطوره‌ای شروع می‌شود و موسیقی نیز بر این قضیه دامن می‌زند و بعد همین که تیتراژ می‌آید و می‌نویسد نخل. همین جا می‌خواهم بگویم که چنین شروعی برای یک فیلم مستند مردم‌شناسی شروع مناسبی نیست بخاطر اینکه از سینما شروع می‌کند و بیشتر از آن که در قید و بند مردم‌شناسی باشد، در قید و بند تصاویر زیبا، وزین و انتقال حس رمزوارگی و اسطور‌گی این فضا هست و بر این جزئیات تأکید می‌کند کما این که ما افکت‌ها را هم می‌بینیم که این چنین حسی را به ما منتقل می‌کند، سپس ما زنها را که وارد می‌شوند و صف مردها را می‌بینیم و این سوال برای ما باقی می‌ماند و این تعلیق به وجود می‌آید که این جا چه اتفاقی دارد می‌افتد و بعد زنی را می‌بینیم که کنار آتش نشسته و با زنهای دیگر صحبت می‌کند و هنوز کسی به ما نمی‌گوید که در کجا هستیم. گرچه کسانی که به آنجا رفته‌اند، از نماهای درها و کوچه‌ها می‌توانند بفهمند که ما در ابیانه هستیم امّا فیلم، ما را در یک سوسپانس و تعلیق قرار می‌دهد که چه اتفاقی دارد می‌افتد و در کجا هستیم. این به اعتقاد من یک نوع کاربرد تکنیک سینمای داستانی در سینمای مستند است، گرچه اگر مردم‌شناسی نباشد و داعیه مردم‌شناسی نداشته باشد هیچ اشکالی ندارد و حسن فیلم محسوب می‌شود. چون فیلم مستند مردم‌شناسی باید مرزبندی خود را با سینما حفظ کند امّا تنها در حوزه‌ی مونتاژ و یک سری از موارد استفاده از تکنیک‌های سینمایی اجتناب‌ناپذیر است... امامی، همایون (30 آبان 1391)، «محرم در آینه مستند» معرفی مستندهای قوم‌نگارانه محرم، مستند «نخل عزا» از مجموعه چتر سبز نخل جهرم، دکتر احمد ضابطی جهرمی، اربعین ناصر تقوایی (فصلنامه فرهنگ و هنر شماره 66)

امینی، خضرآبادی (مرداد 1387)، فیلم مردم‌نگار، ‌اندر حکایت فیلم کردن مردم‌نگاری، معرفی و نقد  ترجمه کتاب  فیلم مرم‌نگاری اثر کارل هایدر توسط مهرداد عربستانی و حمیدرضا قربانی، اطلاع‌رسانی و کتابدار، کتاب ماه علوم اجتماعی  دوره جدید، شماره 5.

اوژه ،مارک.  کولن، ژان پل (1990)، فیلم و متن، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) ص 151 تا160. دوران عشق ناپیوسته سینما و مردم‌نگاری و خصومت و دوری آنها از یکدیگر و بازیافتن دوباره.  دوربین ابزار پژوهش و ابزار به نمایش درآوردن پژوهش است. فیلمهای مؤلف با تمایل اتنوگرفیک را که بدون همکاری یک پژوهشگر متخصص در آن  موضوع ساخته شده باشند نمی‌توان فیلم اتنوگرافیک نامید. البته این موضع‌گیری را نباید به حساب یک داوری ارزشی گذاشت زیرا آن فیلمها ممکن است از کیفیتی بسیار بالا برخوردار باشند. (ص152)

ایزدی جیران، اصغر (آبان ماه 1391)، چرخش اجرایی در مردم‌شناسی: میراث ویکتور ترنر با نمایش فیلم این سخن آبی است  ساخته رضا مجلسی (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ / مردم‌شناسی اجرا)

بازن،‌ اندره (1375)، سینما و اکتشاف مترجم محمد شهبا، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، شماره مسلسل 25 ویژه سینمای مستند ص223.

برونی، باربار (آبان 1387)، سینما وریته ،خاطرات یک تابستان و هرم انسانی، ترجمه محسن قادری، سایت انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ.

بزرگیان، علی (19/10/1389)، کپی برابر هیچ، روزنامه شرق درباره انواع مستند چهره‌نگاری،  ص .10

بلوکباشی، علی (20 اسفند1386) انسان‌شناس،  شب ژان روش.  شبهای بخارا: نخستین انسا‌ن‌شناسی که در جهان بیرون از ایران دوربین فیلمبرداری به دست گرفت و موضوعاتی از پژوهشهای خود را به تصویر درآورد، فرانتس بوآس (2)بود. بوآس در ١٩٣٠فیلمهائی از رقصها، بازیها و دست ساختهای بومیان کواکیوتل (3)در جزیرة ونکور کانادا تهیه کرد. پس از او مارگریت مید (4) و همسرش گرگوری بیتسون (5) مطالعة پیچیدة تصویری خود را در میان بومیان بالی (6) و گینة نو (7) آغاز کردند و مجموعاً ٦ فیلم تهیه کردند. مید، روایتگر صحنه‌های زندگی مردمی‌ بود که درمیان آنها زندگی و پژوهش می‌کرد، و بیتسون همکار او درفیلمبرداری صحنه‌های زندگی بود. این سه تن پیشرو انسان‌شناسان بعدی در تهیة فیلمهای مردم‌نگارانه بودند و مکتب سینمای مردم‌نگاری را در قلمرو پژوهشهای مردم‌شناسی بنیاد نهادند.

بهارلو، عباس (1369)، ناصر تقوایی بین دو دور ،کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، مجموعه مقاله: گردآورنده: غلام حیدری (انتشارات به‌نگار)  صص 15 تا 73. مشخصات و خلاصه فیلمهای ناصر تقوایی: رقص شمشیر، پنجشنبه‌بازار میناب، نخل، بادجن ،اربعین، موسیقی جنوب، مشهد قالی. کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، مجموعه مقاله: گردآورنده  غلام حیدری (انتشارات به‌نگار ) صص156 تا191.

بهشتی، سید محمد (1390)، شهر در سینما ادامه می‌یابد، کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه، صص 15 تا23.

پالیان، پطرس (1336)، نگاهی به زندگی مردم [گزارش مأموریتهای پالیان در بلوچستان، سیستان، کرمان و آذربایجان، وی از آئینهای دراویش آذربایجان فیلم گرفته است. اولین شماره مجله فیلم و زندگی.

پیو، مارک انری (2000)، انسا‌ن‌شناسی و سینما،  از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387).

تهامی‌نژاد، محمد (20 خرداد1352)، بلوط وابستگی انسان به نبات [درباره فیلم بلوط حسین طاهری‌دوست است که با تیتر دلبستگی انسان به طبیعت  و به صورتی خلاصه منتشر شد] متن مقاله با این جمله شروع می‌شود: بلوط فیلم تفکرانگیزی از وابستگی موجود انسانی به نبات است.  چنان که فیلم علف وابستگی انسان را به طبیعت درحیطه دیگری مطالعه می‌کرد، روزنامه اطلاعات صفحه 7 – نقد فیلم.

تهامی‌نژاد، محمد (فروردین ماه 1360)، سینمای مستند ایران، دفترهای سینما  ص29.

تهامی‌نژاد، محمد (1383)، انسا‌ن‌شناسی بصری در سینمای مستند ایران، عامل شناخت یا موضوع شناخت؟  کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، ص34 تا 42.

  تهامی‌نژاد، محمد (1386)، مستند چهره‌نگاری، زندگی‌نامه‌ای تمایزها و شيوه‌ها (انواع مختلف شیوه‌های مستند چهره‌نگاری از چهره‌نگاری توضیحی تا خودچهره‌نگاری) اولین طرح این پژوهش، شهريور 1386 درفرهنگستان هنر ارائه شد.

تهامی‌نژاد، محمد (15 بهمن 1387)، جوش و خروشهای نظری،در سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

تهامی‌نژاد، محمد (سيزدهم ژوئن 2008)، الگوها و تجربه‌هاي ايرانی بازنماييِ سرزمين، این متن که در فاصله اوایل سالهای 1385 تا  86 نوشته شده بود در نخستین جلسه همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری دانشگاه سنت ‌اندروز اسکاتلند ایراد شد:

تهامی‌نژاد، محمد (شهريور ماه 1387)، خانة خدا (فیلم -  1345) يك سند انسان‌شناختي يا مستند توضيحي. (حقیقت در قاب مستند مجموعه مقالات درباره سینمای مستند به اهتمام اسماعیل میهن‌دوست ص 403 تا 450 ) انتشارات مرکز گسترش سینمای مستند و سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ،  13 آبان 1387

تهامی‌نژاد، محمد (29 آبانماه 1387)، رفتارشناسی فرهنگی در فیلمهای خبری (1336ـ 1357)  از منظرِ انسا‌ن‌شناسی تصویری، (نشانه‌ها و نمادهای نهفته در این نوع از فیلم، یک امکانِ نهفته برای مطالعاتِ انسا‌ن‌شناسی تصویری  است.) در جلسة  اسفند ماه فرهنگستان هنر ایران (و اسفند ماه 1386 در شبهای بخارا).

تهامی‌نژاد، محمد (1390 اردیبهشت)، سینمای مستند بازنمایی و پرسشهایی درباره انسا‌ن‌شناسی هنر،  سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، این مقاله روز هشتم اردیبهشت 1390در اولین همایش ملی انسا‌ن‌شناسی هنر دانشگاه هنر اصفهان خوانده شد.

تهامی‌نژاد، محمد (1390)، قصه‌های ناگفتۀ فیلم علف و داستانهای شگفت و ناگفته علف (دفتری هنوز گشوده. (چاپ 1389 بهمن ماه) نقد نسخه‌های انگلیسی و فارسی، ماهنامه فیلم و به صورت pdf موجود است. (اردیبهشت 1389)(نسخه انگلیسی-  2009) قصه‌های ناگفته فیلم علف، در سایتهای پیک مستند و انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ معرفی و نقد شد.

تهامی‌نژاد، محمد ( اردیبهشت 1390)، گرد شهر با چراغ: به یاد محمود روح الامینی، انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.               

تهامی‌نژاد، محمد (شنبه، 28 بهمن  1391)، ژان روش و ایران، یک پژوهش تاریخ سینمایی (به مناسبت نهمین سال درگذشت ژان روَش) در سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

تهامی‌نژاد، محمد (1392)، انسا‌ن‌شناسی تصویری کاربردی (ویژه‌نامه مستند و فرهنگ-  سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

پور احمد، کیومرث (بهار 1373)، یک نگاه طولانی هزار ساله توی دوربین! نگاهی اجمالی به فیلمهای ابراهیم مختاری (فصلنامه فرهنگ، ادب و تاریخ شماره 6 و7  سردبیر میزبان زاون قوکاسیان (ص 265 تا 278).

 

ثمینی، نغمه (1386)، زنانگی بدون واسطه دوربین، زنان در سینمای مستند و مستندسازان زن (کتاب روایتهای مستند،   مقالاتی درباره سینمای مستند ایران وجهان زیر نظر رضا درستکار )، ص .249

جلیلوند، حامد (21 فروردین 1391)، اوی خلق‌الله...»، نگاهی به مستند سرود دشت نیمور مقدسیان (سایت انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ، صفحه مستند)

جعفری، محمد (1356)، درباره نخل، باد جن، اربعین و مشهد اردهال (ستاره سینما شماره 219 ص 23) نقل شده در کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، مجموعه مقاله: گردآورنده غلام حیدری (انتشارات به نگار )، ص.192                 جعفری، مرضیه (آبان 1389)، گزارش نمایش و بحث درباره مستند «گفتگو در مه – مقدسیان » سایت انسا‌ن‌شناسی   و فرهنگ.

جعفری، مرضیه (1389)، گزارش نمایش مکرمه ، خاطرات  ورؤیاها ( ابراهیم مختاری )و سخنرانی سارا شریعتی در دانشکده علوم اجتماعی ( سایت انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ )

 جعفری، مرضیه (بهمن 1390)، فرشته‌ای روی شانه راست من، ساخته آزاده بیزارگیتی (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، بررسی بینارشته ای)

جعفری، مرضیه (1389)، کاریز تداوم حیات، ساخته محمدرضا مقدسیان (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

جمادی،سیاوش (1390)، فلسفه و ادبیات در شهر به یکدیگر نزدیک می‌شوند، کتاب انسان سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه.

 حاتمی، سپیده (فروردین اردیبهشت 1387)، مردم‌نگاری عرصه‌ای مبتکرانه در فیلمسازی معاصر، نشریه فرهنگ و هنر، آینه خیال شماره 6 ، ( موجود در پایگاه مجلات تخصصی)، گزارش شب ژان روش.

حیدری، غلام، نگا. بهارلو، عباس.

حسینی، محمدرضا (1386)، و کشتی به راهش ادامه می‌دهد... فیلمها و نامهای آشنای سینمای مستند ایران (کتاب روایتهای مستند، مقالاتی درباره سینمای مستند ایران و جهان زیر نظر رضا درستکار ) ص 281 تا297.

خاشعی، رضا (1391)، جای خالی مستند­های مردم­شناسی در قاب تلویزیون،  سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، این مقاله در نشریه «افق رسانه» (نشریه علمی ‌ترویجی در زمینه مدیریت رسانه)، شماره 94، ویژه تابستان 1391، صص22 تا 37 به چاپ رسیده و برای بازنشر به سایت «انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ» ارسال شد.

خالقی، گلناز (1391)، مردانی با گوشهای شکسته،  ساخته نیما شایقی (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

خسروی، شهرام (بهار و تابستان1380)، مردم باد، نشریه انسا‌ن‌شناسی (مرکز نشر دانشگاهی) ص138 تا139.

 خضری، فاطمه ( 9 دی 1387)، فیلم مرمنگارانه روش علمی‌ زیبا‌شناختی، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

 دانش، مهرزاد (1386)، سلبها و ایجابها  - نقد و سینما  و آوینی و دیگران ( کتاب روایتهای مستند، مقالاتی درباره سینمای مستند ایران و جهان زیر نظر رضا درستکار) صص 73 تا87.

دباشی، حمید (1386)، مروری بر عکسهای انقلاب و جنگ بهمن جلالی، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک ( ص16).

درستکار، رضا (1386)، در آستانه یک دوره طلایی دیگر، آمار و برخی فیلمهای نخستین جشنواره برترین مستندهای سال (کتاب روایتهای مستند،  مقالاتی درباره سینمای مستند ایران و جهان زیر نظر رضا درستکار ) صص 25 تا48.

دقتی نجد، محمد صادق (بهار1383)، پیشگامان ساخت فیلمهای مردم‌نگاری در جهان (فصلنامه فرهنگ مردم ایران) فرهنگ مردم ایران و جهان، صص 132تا 142، نگا. ضیائی، عباس.

توضیح عکس: محمدصادق دقتی و بابا عیسی بابازار سلخ و نگا. ضیایی، عباس.    

دقتی نجد، محمدصادق (مرداد 1383)،  سینما از دیدگاه مردم‌شناسی، دوهفته‌نامه فرهنگ و پژوهش، شماره 157 ص 26.

دقتی نجد، محمدصادق (آبان 1387)، نگاهی به انسا‌ن‌شناسی تصویری در حاشیه جشنواره سینما حقیقت، سایت انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ.

دوران، بهزاد (بهمن 1387)، سلسله پر پیچ و تاب نشانه‌ها (نگاهی به مستند دماغ به سبک ایرانی، ساخته مهرداد اسکویی) سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

دوستانی، شیوا (؟)، پایان‌نامه «نگرش بر سینمای مردم‌نگاری» دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر.

 دوفرانس، كلودين (1989)، سينماي اتنوگرافيك، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، تهران، نشر نی (1387) ص 129 تا 132.

رابی، جی (1996)، انسا‌ن‌شناسی تصویری، ترجمه محمد تهامی‌نژاد به نقل از  دانشنامه انسا‌ن‌شناسی فرهنگی (منتشر شده در سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، فروردین 1387).

 راستانی، محسن (1386)، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک ( ص22).

راستین، شادمهر ( پائیز1385)، سندسازی در رسانه دیجیتالی، فصلنامه سینمایی فارابی، سینمای مستند ایران، شماره 59- 60 ص 324 تا328.

راستین، شادمهر ( پائیز1386)،  بررسی سه فیلم مستند ابراهیم  مختاری [ملاخدیجه و بچه‌هایش، مکرمه خاطرات و رؤیاها و زینت یک روز بخصوص] کتاب حقیقت سینما و سینما حقیقت (مجموعه مقاله به اهتمام زاون قوکاسیان، نشر مرکز گسترش سینمای مستند) ص130 تا 137.

  راعی، مجتبی ( تابستان 1375)، کاربرد دین در سینما (نقد سینما) 

رسترپو، الویا (آبان 1385)، یادی از نادر افشار نادری، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، تهران، نشر نی (1387) ص 321 تا 325.

رفیعا، بزرگمهر (1375)، سینمای مستقیم، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25، ویژه سینمای مستند ص143.

رکوعی، فاطمه (مرداد 1387)، گفتگو با مهرداد اسکویی، سایت میراث فردا.

رکوعی، فاطمه (1389)، گفتگو با ورهرام، فرهاد: «در ایران فیلم مردم‌شناسی نداریم» . (سایت میراث فردا) تفاوت میان مردم‌شناسی و مردم‌نگاری: یعنی فیلم مردم‌شناسی باید وارد مقوله‌ی تحلیل شود. ولی فیلم مردم‌نگاری دقیقاً ضبط درست یک اتفاق است، حالا در هر زمینه ای. مثلا یک مراسم یا حتی یک صنایع دستی. خانواده‌ای در جایی زندگی می‌کنند، این خانواده دام دارند، بافندگی هم می‌کنند و ….  خب، وظیفه‌ی من این است که جغرافیای اینجا را مشخص کنم، بعد دام اینها را می‌بینم، چیدن پشم، قیچیهایی که پشم را با آن می‌چینند، بعد نخ و رنگرزی آن و بعد چله کشی و بافت و حتی اینکه آن را کجا می‌فروشند و …. ولی فیلم مردم‌شناسی وارد روابط درون گروهی و خویشاوندی و مسائلی از این قبیل می‌شود. مسائل تقسیم کار و بسیاری از مسائلی که در فیلم مردم‌نگاری نیست و مثلا ممکن است نمونه‌های کوچک‌تری از اینها بگیرد و احتیاج به تحلیل ندارد ولی با این همه، ضوابط علمی‌ خودش را دارد. مثل نوشتن یک مونوگرافی. فیلم مردم‌شناسی به تحقیقی علمی ‌نیاز دارد که در دانشگاه‌ها کاربرد داشته باشد یا یک تئوری را بیان کند. در فیلم مردم‌نگاری احتیاجی نیست که شما تئوریهای مردم‌نگاری را مطرح کنید. ویژگیهای تحقیقی خودش را هم دارد با اختلاف بسیار کم! ولی وقتی شما می‌روی درباره‌ی ساختار ایلی تحقیق می‌کنی، وارد مقوله‌ی تاریخی می‌شوی و بعد وارد مقوله اجتماع می‌شوی؛ باید تحلیل کنید که ساختار چیست و چه نتیجه‌ای می‌خواهید از این ساختار بگیرید. مثلا این هرم قدرت چه کارکردی دارد؟ آیا این همه قدرت هنوز کارکرد دارد یا ندارد؟ در فیلم علف، شما ساختار هرم قدرت را می‌بینید، اصلا کارگردان متوجه این قضیه نبوده، چون کارش این نبوده است. ولی شما به عنوان یک منبع مردم‌شناسی از آن استفاده می‌کنید.

روش، ژان (1964)، فیلم اتنوگرافیک، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم  اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي ، تهران، نشر نی (1387).

 روش، ژان (؟)، زندگی یک سینماگر انسان‌شناس،  از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) ص50  تا 64.

روش، ژان (؟)، پنجاه و چهار سال بدون سه‌پایه، مصاحبه ژان روش با ژان کولن،  از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387)، صص 65 تا 78.

روش، ژان (۱۹۶۵)، گفتگوی ژان روش و عثمان سمبنه: نگاهتان به ما مثل حشرات است، ترجمه مازیار عطاریه، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

رهبری (18/12/1391)، انسا‌ن‌شناسی تصویری، هسته علمی‌ مردم‌شناسی دانشگاه مازندران.

ریاضی، ابوالحسن (1390)، انسان، موجودی «شهری شده»، کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه، صص 189تا 205.

زندی، ندا (1391)، بیماری دوشن و ناآگاهی و غفلت اجتماعی (کارگردان دوشن: شیوا مدرس‌زاده - یک بررسی میان‌رشته‌ای. انسا‌ن‌شناسی پزشکی) (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

سادول، ژرژ (مهرماه 1345)، ژان روش و سینما حقیقت، ترجمه کامران شیردل، مجله نگین، شماره 17.

سادول، ژرژ ( آذر ماه 1345)، از ژیگا وروف تا ژان روش، ترجمه کامران شیردل، مجله نگین، شماره 19.

ساسانی، فرهاد (1390)، انسان زیر سلطه دست‌ساخته‌های خویش است، کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه، ص83.

سپهرفر، حسن (بهمن 1390)، اهمیت استفاده از فیلم مستند در پژوهشهای انسان‌شناختی، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

سجودی، فرزان (1390): فرهنگ محصول تلاش انسان، برای تغییر جهان، کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه. وقتی پای سه عنصر انسان، سینما و شهر به میان می‌آید، گریزی از نشانه‌شناسی اجتماعی و فرهنگی نیست... هر سه اینها در واقع عواملی هستند که هم فرهنگ سازند  و هم ارتباط تنگاتنگ با تغیر فرماسیونهای اجتماعی دارند... فرهنگ شبکه پیچیده نظامها، رمزگانها و روابط بینامتنی  است. در نتیجه نشانه‌شناسی فرهنگی هم حتمأ متن را بررسی خواهد کرد زیرا چیزی جز متن را نمی‌توان بررسی کرد. یک شهر از دید یک نشانه‌شناس یک متن است. .. ما در زندگی امروزه شهری مرتبأ در حال خوانش نشانه‌ها هستیم (ص62) سینما خودش به عنوان یک ساختمان و یک مکان به یک نشانه بارز زندگی شهری تبدل شد. [امروزه که سینما شگفتی  فن‌آوریش را از دست داده برای بچه‌ای که به سینما می‌رود] مهمترین دلیل وی برای رفتن به سینما و دیدن فیلمها میل به دیدن دیگری است (ص73) بزرگترین ویژگی سینما دو نکته است یکی دیدن زندگی دیگران... و دوم قصه است (ص78).

سید ابوالقاسمی، مهیار (پائیز و زمستان 1382)، علف (1925) فیلم اتنوگرافیک ارنست شوتساک و مریان سی کوپر، نامه انسا‌ن‌شناسی، دوره اول، شماره چهارم، سردبیر ناصر فکوهی، ص 227 تا230 (ابوالقاسمی‌ کارشناس ارشد انسا‌ن‌شناسی بود.)

سهیلی، حمید (بهار 1384)، مستند افسانه‌ها، گفتگوکننده: پیام مستوفی، درباره مستندسازی از فرهنگ سرزمین،  نامه فرهنگ و هنر اصفهان، ویژه سومین جشنواره فیلم کوتاه اصفهان ص 179 تا 180.

سینا، محمد ( بهار و تابستان 1385)، مروری بر چشم‌انداز سینمای مستند ایران،  فصلنامه سینمایی فارابی، شماره 59 و60

سینایی، خسرو (1362)، مرثیه گمشده هنوز گمشده است، سینما آئینه زمان، زیر نظر شهاب‌الدین عادل، صص 20- 14.

سینایی، خسرو (1375)، فیلم مستند، داروی تلخ نیست (گفتگو )، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما ،سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل ،25 ویژه سینمای مستند، ص 86.

شادان، مینا (1383) ،نگاهی به سینمای مهاجرت، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، صص 148 تا 150.

شکری، سیف‌الله، غرنویان، منیژه،  جلیلوند، حامد،  کلجه‌ای، حامد، تهامی‌نژاد، محمد (فروردین 1392)، چنگ کاسه‌ای چغامیش، تجربه نقد جمعی: به مناسبت نوروز به لحن بربط و چنگ و چغانه و طنبور،  سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

شهبازی، رامتین (مرداد 1387)، نگاهى به مستندشکار شیر با تیر و کمان ژان روش، انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ. شهبازی، رامتین (1387)، نگاهى به مستند «از پس برقع »، تهیه‌کننده، نویسنده و کارگردان: مهرداد اسکویى، ایران، 1383، انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

شهشانی، سهیلا، نگا. میرشمس شهشهانی، سهیلا.

شیردل، کامران (1345)، ترجمه مقاله سینما حقیقت،  مجله نگین، نگا. سادول، ژرژ.

شیخ مهدی، علی (1383)، ستاره سینما، تحلیلی بر نقش ستارگان در فیلمهای مردم‌پسند، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، به سردبیری علی شیخ مهدی،  ص152 تا165.

صافاریان، روبرت ( 1387)، مصاحبه در فیلم مستند (حقیقت در قاب مستند، مجموعه مقالات درباره سینمای مستند به اهتمام اسماعیل میهن‌دوست ص 245) انتشارات مرکز گسترش سینمای مستند.

 صفایی‌پور، امیر  (بهار 1384)، عروسی جمعی، بدویت و زیبایی [ساخته سعید منافی] نامه فرهنگ و هنر اصفهان، ویژه سومین جشنواره فیلم کوتاه اصفهان ص 179 تا 180.

صفی‌نژاد، جواد (13 تیر 1390)، روزنگاری سالهای دور (درباره مرحوم دکتر نادر افشار نادری) روزنامه شرق.

ضابطی جهرمی، احمد (1375)، فیلم  مستند انسانی‌ترین نوع فیلم است، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25، ویژه سینمای مستند، ص11.

ضیائی، عباس (اسفند1390)، گفتگو با صادق دقتی: چالش‌های نظری و عملی در فیلم اتنوگرافیک، سایت میراث فردا.

ضیائی: شما در فیلم خودتان هم که درباره ترکمن‌هاست با یک فیلم‌ساز همکاری می‌کردید؟ آیا به نتیجه خوبی دست نیافتید؟ و آیا این روند در غرب وجود دارد؟

دقّتی: در غرب ابتدا این گونه نبوده و تمام کسانی که فیلم مردم‌شناسی کار کرده‌اند به غیر از آن‌هایی که بر حسب تصادف و علاقه به این حوزه روی آورده‌اند، بقیه اکثراً مردم‌شناس بودند مثل ژان روش، گاردنر، مارشال، مارگاریت مید، ساندال،هایدر و … و این‌ها به کار گروهی اعتقاد نداشتند. من خودم شخصاً معتقدم کار تا جایی که ممکن است ساده و با یک دوربین و نهایتاً در جایی که نیاز هست با دو دوربین تصویر‌برداری شود و این که اکنون در جهان برخی فیلم‌سازان با مردم‌شناسان تعامل می‌کنند، باید در مورد شیوه تعامل و همکاری یافته‌های خود را بیان کنند و تجربیاتشان را انتقال دهند.  آن‌ها تجربه کرده‌اند نظر خودشان را می‌گویند و ما هم تجربه می‌کنیم نظر خودمان را می‌گوییم. اجازه دهید که این فضا ایجاد شود و ما در کشورمان کار کنیم و تجربیاتمان را انتقال دهیم.در کار مشترکی که من با یک فیلمساز داشتم  روابط کاملاً دوستانه‌ای برقرار بود. اما فاصله بین ما اختلاف دیدگاه و روش بود. هر چند سعی می‌کردیم با بحث و گفتگو فاصله را به هم نزدیک کنیم، اما دو عامل می‌توانست دوستان را به فضای مردم‌شناسی نزدیک کند. نخست انگیزه و علاقه یک هنرمند سینماگر برای ورود به حوزه مردم‌شناسی و رویکرد واقع‌گرایانه و آکادمیک در برخورد با موضوعات فیلم که تا حدود زیادی او را از دنیای هنر و پردازش‌های ذهنی و خلاقیت هنری دور می‌کند که عموماً مورد علاقه هنرمندان نیست و دوم شناخت و تجربه کافی از حوزه مردم‌شناسی.

من اعتقاد دارم هم سینماگر و هم مردم‌شناس باید وارد این حوزه شوند و دانش گروه دیگر را بیاموزند. اجازه دهید سینمای مردم‌شناسی را یک حوزه مستقل بنامیم که نه سینماست و نه مردم‌شناسی و باید افراد خودش را تربیت کند؛ یک حوزه میان رشته‌ای که باید به یک رشته مستقل تبدیل شود.

 طالب‌زاده، نادر (1375)، مستندساز  نباید چیزی را تحمیل کند، [بخشی از مستندساز‌ی دفاع از حقیقت است] (گفتگو) فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25، ویژه سینمای مستند ص 78.

طهماسب، محمدرضا (آذر 1386)،جستاری در نخستین عکسهای انسان‌شناسانه در سرآغاز عکاسی ایران، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک(ص16).

عادل، شهاب الدین (1362)، فیلمی ‌درباره انقلاب فرهنگی در چین [درباره فیلمهای یوریس ایونس] سینما آئینه زمان (مجموعه مقاله) انشارات هدف، زیر نظر شهاب‌الدین عادل.

عادل، شهاب‌الدین (1375) ساختمان دراماتیک در فیلم مستند، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما،  سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25، ویژه سینمای مستند، ص157.

عادل، شهاب‌الدین (1383)، تک‌نگاشت و فیلمهای مردم‌شناسی ایران، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ،  صص 28 تا 33.

عدل، دکتر شهریار (1379)، آشنایی با سینما و نخستین گامها در فیلمبرداری و فیلمسازی در ایران تقدیم به فرخ غفاری و جمال امید) فارسی و انگلیسی (فصلنامه طاووس، شماره‌های 5و6) صص56 تا  122.

عرب یارمحمدی، مهدی (مهرماه 1386)، ما خود آیین را اجرا کردیم، تجربه‌ای در نگارش فیلمنامه مستند (گفتگو درباره فیلم عروس آب در روستای مجن شاهرود) مجله فیلم. رسم‌هاي منطقه مجن غالباً منسوخ شده و اجرا نمي‌شود، به جز يكي دو مورد. يكي از آن آداب باران‌خواهي بود. تمام رسوم را از طريق تحقيقات ميداني جمع كرديم... پرآبي آن منطقه كه آب شاهرود را تأمين مي‌كند، مرا كنجكاو كرد كه روي آداب باران‌خواهي تمركز كنم.  اول خود آب را بررسي كرديم؛ تقسيم‌بندي‌ها، قنات‌ها، منابع آب و... آخرين خشكسالي منطقه مجن 15 سال پيش بود. آدم‌هاي زيادي هنوز بودند كه از انجام آخرين بار مراسم آداب باران‌خواهي برايمان بگويند. همان‌ها به ما گفتند كه اين آداب ترتيبي و مراحلي دارد كه منقطع انجام مي‌شد و در پايان هر مرحله انتظار مي‌كشند تا باران بيايد. مرحله اول پختن آش نذري بود، اگر باران نمي‌آمد، شستن منبر پير، اگر باز باران نمي‌آمد وارد مرحله بعدي مي‌شدند و نماز باران مي‌خواندند و گاو قرباني مي‌كردند... ماجراي 15 سال پيش تا قرباني گاو رفته بود و باران آمده بود، ولي ما هنوز اطلاعاتي داشتيم كه نمي‌دانستيم كجاي سلسله‌مراتب مراسم آداب باران‌خواهي قرار مي‌گيرد. بعد از اين ما با پيرمرد بسيار كهنسالي برخورديم كه از دل خاطرات او متوجه توالي و تركيب باقي اطلاعاتمان شديم. اما نكته‌اي كه در سخن آن پيرمرد نظر مرا جلب كرد و دريافتم كه اين مي‌تواند نقطه پيدا شدن پايان فيلمنامه كار مستند من باشد، اشاره به شكل آخرين مرحله مراسم باران‌خواهي است. يعني به عقد رود درآوردن يك پيرزن بيوه. پيشتر شنيده بودم در زاهدان مشابه اين رسم اما با تفاوتي مشخص وجود دارد؛ يعني دختر جوان باكره‌اي را به قصد به آب نشستن چاه به عقد چاه درآوردن. تفاوت اين دو رسم توجه مرا جلب كرد و نكته اين بود كه در منطقه مجن طلب كساني كه آب مي‌خواهند جوشيدن چشمه و جاري شدن آب در رود است. جزئيات اين رسم اين گونه بود كه بر اساس يك قرعه‌كشي پيرزن بيوه‌اي را براي به عقد درآمدن انتخاب مي‌كردند و بعد او را مانند يك عروس به سوي رود مي‌فرستادند و پير عاقدي او را به عقد رود درمي‌آورد و بعد او را با رود تنها مي‌گذاشتند تا رود جاري شود و از اينجا به بعد تنها انتظار است و بس. اين آخرين مرحله گزارش شده‌اي است كه در آداب باران‌خواهي و طلب آب طالبين به آب رسيده‌اند. مرحله بعدي تحقيقات تكميلي ما كه با كمك و مشورت خانم سهيلا جبري انجام شد، پيدا شدن روايت و دراماتيزه كردن كار بود. ما در اين مرحله جزئيات ريزتر را گردآوري كرديم و به آنها ساماني روايت‌مند داديم. در اين مرحله از تمام لوكيشن‌هاي مناسب عكس گرفتيم و جاي آنها را بر اساس فيلمنامه و دكوپاژ و استوري‌بورد مرتب كرديم. در پايان اين مراحل همه داشته‌هايمان را با آقاي فرهاد ورهرام چك كرديم كه مشاور من در اين كار بود... ما تا حد امكان، آيين و رسم را همانند خودِ رسم و آيين اجرا كرديم... نكته جالب برايمان اين بود كه در پايان فيلم‌برداري باران آمد... 

علی آبادی، تقی (تیرماه 1319)، قرن نوزدهم و پیدایش علم مردم‌شناسی  [بحث درباره موزه مردم‌شناسی در ایران  که دارای مجموعه‌ای عکس از لباس های مردم ایران است. نامه ماهانه ایران امروز، دارنده امتیاز: محمد حجازی، صص 23 تا 30.

علیپور، مهتاب (1383)، سفرنامه برادران امیدوار، گفتگو با عیسی امیدوار، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، صص106 تا110.

عناصری، دکتر جابر (1368)، مردم‌شناسی و روانشناسی هنر، تهران انتشارات اسپرک.

غزنویان، زهرا (منیژه) ( 2ردیبهشت 1391)، «کاریز»:فراخوانی برای توجه به قنات «شفیع‌آباد» (سایت انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ، صفحه مستند ) کاریز: ساخته محمدرضا مقدسیان است.

غزنویان، زهرا (منیژه) ( 5 تیر 1391)، اخلاق در انسان‌شناسی؛ نگاهی به مستند جای خالی آقا یا خانم ب ( ساخته فیما امامی ‌و رضا دریانوش،  سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، صفحه مستند)

غزنویان، زهرا (منیژه) (بهمن1391)، برادر جان بیا بریم از خونمون، نگاهی به مستند چه سرسبز بود دره ما (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، صفحه مستند)

غزنویان، زهرا (منیژه) (1391)،  آقایان پرنده؛ مستندی از ذهنهای مهاجر، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ.

 غفاری، حسن (1386)، شروع فوتودراما زن و مرد عشایری دوش به دوش، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارا ت مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی‌و سینما تک  ( ص26)

   غفوری، محسن، بررسی مستند‌های ساخته شده در مورد زرتشتیان در ایران (با تاکید بر قوم‌نگاری)، دانشکده صدا و سیما.  

  غنی‌آبادی، مجید (1391)، میشل لیریس، مردم‌نگار سوررئال:  http://farhangema.persianblog.ir/post/45/

غنی‌آبادی، مجید (1391)، تاریخچه فیلم مردم‌نگاری:  http://farhangema.persianblog.ir/post/45/

فاصلی، غلامعباس ( 1386)، نگاهی رو به اعتلا یا رفتن به سوی قهقرا، سینمای مستند ایران و تکنولوژی (برای سید ابراهیم اصغرزاده ( کتاب روایتهای مستند،  مقالاتی در باره سینمای مستند ایران و جهان، زیر نظر رضا درستکار)، صص99 تا 110.

فاضلی، دکتر نعمت‌الله (پائیز و زمستان 1380)، مردم‌نگاری  تماشای دختران فراری، نشریه انسا‌ن‌شناسی، سال اول، شماره 2 ( صص 120 تا 123) و  نامه پژوهش، پائیز 1382 شماره 7. 

فاضلی، دکتر نعمت‌الله ( 14اسفند 1391)، بصری شدن فرهنگ ایرانی و چالشهای آن (بررسی تصویر و تصویرپردازی دیجیتال، با اشاره به پستمن و پرتاب شدن جامعه ایرانی به عصر بصری شدن بدون طی کامل عصر نوشتاری و کتاب‌خوانی ) نگاه شود به: http://www.farhangshenasi.ir/persian/node/933           

فاضلی، نعمت‌الله (14 اسفند)، عکاسی دیجیتال و دیداری شدن الگوی ارتباط در فرهنگ ایرانی [عکس به عنوان الگوی ارتباط. یعنی پذیریش الگوی ارتباط دیداری به عنوان مکمل ارتباط گفتاری. گسترش فرهنگ و ارتباط دیداری موجب تحول در نظام ارزشهای اجتماعی در فرهنگ ایرانی و بروز تحولاتی از جمله فردگرایی و دموکراتیزه شدن گردیده است].

فاضلی، دکتر نعمت‌الله، مدرنیته ایرانی و سینمای مستند سرآغاز عکاسی و سپس فیلمبرداری در ایران مصادف است با سرآغاز تکوین و توسعه مدرنیته ایرانی. پیوند دو سویه دارند. نگاه فرهنگ‌شناسی:

 http://www.farhangshenasi.ir/persian/node/906

فدائیان، فرشاد (بهار 1384)، و آنچه ازدیده می‌گذرد، گفتگوکننده: احمد الهی، نامه فرهنگ و هنر  اصفهان، ویژه سومین جشنواره فیلم کوتاه اصفهان، ص ص  201 تا 210 و نوشته‌ای  از زاون قوکاسیان درباره فدائیان.

فرازمند، روزبه (1390)، مراسم زار به روایتِ عکسهای مهرداد اسکویی، مکان: روستای سَلَخ در جزیره قشم، زمان: پائیز 1383 به نقل از سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ. معمولاً اهالی  جنوب هیچ غریبه‌ای را در مراسم زار راه نمی‌دهند مگر اینکه آن شخص را خودی یا خویشاوندِ خود بدانند. مهرداد اسکویی به واسطه رفت و آمد طولانی مدت در میان مردمان سَلَخ در جزیره قشم توانسته است به عنوان فردی خودی عکسهای زنده‌ای از یکی از مراسم زار بگیرد. در این سلسله عکسها بابازار عیسی مراسمی ‌در خانه خودش برای جن‌زدگی یکی از بیماران برگزار کرده است. نوعِ باد بیمار طبق گفته مهرداد اسکویی بادِ سرخ است. او در اینباره می‌گوید: «طی این مراسم با همراهی ریتمهایِ سازهای کوبه‌ای بابا عیسی سعی در بیرون راندن بادِ سرخ از جسمِ بیمار را داشت. قریب به اتفاق حضار جاشوان (کارگران لِنچ) بودند که در آن میان سه جوان از طریق قایقهای تندرو به کار قاچاق اشتغال داشتند.» در این مراسم از مواد عطری، سازها و دهلهای جنوبی که ریشه‌ای افریقایی دارند استفاده شده است....

فکوهی، دکتر ناصر ، کاربرد فیلم اتنوگرافیک در پژوهشهای انسان‌شناختی،کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ،  صص 24 تا 27.

فکوهی، دکتر ناصر (پائیز و زمستان 1382)، ژان روش انسان‌شناس- فیلمساز (نامه انسا‌ن‌شناسی، دوره اول، شماره 4 سردبیرناصر فکوهی)، ص ص 273 تا 276.

فکوهی، دکتر ناصر (20 اسفند1386)، تناقض روش (در مورد ژان روش) (شب ژان روش با حضور علی دهباشی، علی بلوکباشی، محمد تهامی‌نژاد، پیروز کلانتری، مهرداد اسکویی، ناصر فکوهی.)

فکوهی، دکتر ناصر (1387)، درآمدی بر انسا‌ن‌شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک،  محموعه مقاله فارسی و ترجمه، منبع‌شناسی جامع،  نشر نی.

فکوهی، دکتر ناصر (1390)، انسان و شهر مفاهیمی ‌کهن هستند. کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه، ص 105.

فکوهی، دکتر ناصر (1391)، جزوه 20 صفحه‌ای، انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ، به مناسبت دهمین سالگرد در گذشت پیر بوردیو -  درباره مستند جامعه‌شناسی یک ورزش رزمی ‌است، ساخته پیر کارل به نقل از کتاب «درسی در باره درس» ترجمه ناصر فکوهی، تهران، نشر نی، 1389 . ترجمه  سناریو این فیلم ، تیرماه 1392 در سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ انتشار یافت (ترجمه‌ی سعیده بوغیری، زیر نظر ناصر فکوهی و با همکاری سعید بهجت ): جامعه شناسی واقعا یک هنر رزمی‌است زیرا  امکان می‌دهد که انسانها  با «سلطه نمادین» با تحمیل مقولات ‌اندیشه با «‌اندیشه کاذب» مبارزه کنند. جامعه‌شناسی امکان می‌دهد که ما مانند براده‌های آهن در یک میدان مغناطیسی منفعل نباشیم ( ص10).

فکوهی، دکتر ناصر (1391)، به یاد نادر افشار نادری، سازنده  مستند زندگی ایل بهمئی، ویژه‌نامه نادر افشار نادری، روزنامه شرق، دوشنبه 13 تیر 1390و سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ ( و با مقالاتی از همایون امامی ‌و جواد صفی‌نژاد)

 فکوهی، دکتر ناصر (1392) انسا‌ن‌شناسی تصویری: جهانی برای کشف کردن: درباره کتاب انسا‌ن‌شناسی  تصویری گوردون گری سایت انسا‌ن‌شناسی  وفرهنگ.   نگا.   تیموتی اش.  

فلاهرتی، رابرت، نانوک را چگونه ساختم؟ ترجمه عبدالله تربیت، فصلنامه سینمایی فارابی، ویژه مستند دوره 7، شماره 1، صص 231 تا237 (نقل از نشریه سینما 1355)

فیاض، ابراهیم (1386)، روش‌شناسی انسا‌ن‌شناسی تصویری، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک ( ص16).

قادری، محسن  (1387)، چهره‌های مستندساز (1): جان مارشال، ( سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

قاسم‌خان، علیرضا (1387)، نگاهی کوتاه به تصویر شهر در فیلم مستند ایران (از آغاز تا 1357)، کتاب درآمدی بر انسا‌ن‌شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک،  نوشته دکتر ناصر فکوهی، نشر نی: «در یک نگاه کلی می‌توان شهر را نماد رفاه دانست در این باره رفتار اجتماعی، معماری، روش اداره جامعه، هنر شهری و... همه مسائلی هستند که می‌توان به آنها توجه کرد بخشی از سینمای مستند ایران نگاه خود را به جامعه غیر از جوامع روستایی ایران معطوف داشته و همراه با گسترش فضای شهر نشینی ورود به جوامع ابتدایی صنعتی، معضلات و مشکلات آن را مورد توجه قرار داده است» (ص228)

 قاسم‌خان، علیرضا (1383)، بنیان اسطوره‌ای گونه‌های فیلم،  کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، صص112تا 118.

قاسمی، ثریا (1383)، مترجم: معرفی چند کتاب سینمایی در زمینه انسان‌شناسی، فرهنگ و نقد فرهنگی، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، ص166.

کاوه، علیرضا  (فروردین 1382)، ظریف موجز ، دوست داشتنی (تاریخ سینمای ما  و درباره  اون شب که بارون اومد و دستیابی به موقعیت کمیک در سینمای مستند)، نشریه نقد سینما، شماره ،37 ص 54 تا 57.

کتبی، مرتضی [8] (1382)، نادر افشار نادری مردم‌شناس (1305 -  1358)، استاد کتبی در این مقاله مختصر از  فیلمهای بلوط، عروسی در نقاره‌خانۀ بویر احمد سفلی، خرابه‌های دهدشت، مشک (بزکشی) و فیلم کوچ عشایر از دهدشت به تنگ بیرزا نام برده‌اند . صص 221 تا 223 ( نامه انسا‌ن‌شناسی، شماره سوم، بهار و تابستان1382، سردبیر: ناصر فکوهی)

کلانتری، پیروز، اسکویی، مهرداد و ثنائی، امیر حسین (مهر 1389)، گفتگو با محمدرضا مقدسیان، خوشبخت‌ترین مرد روی زمینم؛ چون فیلم مستند می‌سازم. (جزوه‌ای به مناسبت بزرگداشت آقای مقدسیان در انجمن مستندسازان سینمای ایران)

کلانتری، پیروز  (آذرماه 1384)،  با فاصله، يا درگير با موضوع؟ (ماهنامه فیلم‌نگار، شماره 39): در نگاهي معمول و عادت‌يافته، سينماي مستند رابطه فيلم‌ساز با دنياي پيرامون و بيرون از خود فرض مي‌شود و شخصيت، نگاه، تخيل و ذهنيت فيلم‌ساز در اين سينما پنهان انگاشته شده يا حتي مخل دنياي فيلم به حساب مي‌آيد. حدي و وجهي از واقعيت در اين تصور نمود پيدا مي‌كند. در هر حالت و نوعي از سينماي مستند، به هر حال واقعيت (كه اغلب به نادرست تنها دنياي بيرون از وجود و ذهنيت تصور مي‌شود) موضوع فيلم است، اما اين گفته اصلاً به اين معني نيست كه هر فيلم مستند نمايش و بيان واقعيت است (آن هم صرفاً واقعيت بيرون از ما). واقعيت مي‌تواند از وجه ايجاد ترديد در آن، نفي آن يا ايجاد اين سؤال كه «اصلاً واقعيت چيست؟» يا سؤال ديگر «آيا واقعيت دسترس‌پذير است يا نه؟» هم موضوع يك اثر مستند قرار گيرد و آن اثر كماكان مستند باقي بماند. نمونه‌اش فيلم اون شب كه بارون اومد كامران شيردل يا خط باريك آبي ارول موريس. در بسياري از آثار مستند، فيلم‌ساز نظاره‌گر، شاهد، گزارشگر، منتقد يا تحليلگر واقعيت بوده و بر اين معني در فاصله با واقعيت يا شخصيت فيلم خود قرار مي‌گيرد. (حتي اگر اين فاصله گرفتن، در پي دوره‌اي از تحقيق و نزديك شدن به موضوع براي شناخت آن، اتفاق بيفتد.) اما سينماي مستند برخلاف نگاه و تصور مألوف، انواع گوناگون و شيوه‌هاي متنوع نگاه و بيان دارد و در مسير حركت از يك مستند گزارشگر تا مستندي شخصيت محور، تجربي يا حديث نفس‌گرا )فيلم‌سازي از خود!) فيلم‌ساز مي‌تواند با فاصله يا درگير و نزديك با موضوع فيلم خود حركت كند...

کلانتری، پیروز (1386)، دیدن یا ندیدن مسئله این است، احوالات سینمای مستند جوانان امروز (کتاب روایتهای مستند، مقالاتی درباره سینمای مستند ایران وجهان، زیر نظر رضا درستکار)، صص89-  97.

کلانتری، پیروز (20 اسفند ماه1386 )، شب ژان روش، شبهای بخارا.

کلانتری، پیروز (1390)، درباره تقوایی مستندساز  (انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ).

کوثری، مسعود (1386)، گرافیتی و فرهنگ اعتراض، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما، تک (ص 40)

کولن، ژان پیر [پل] (1992)، به سوی آزادسازی سبک مستند، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387) ص161 تا174. در نگاه برخی مشخصه فیلم اتنوگرافیک که تضاد آن را با تمام دیگر سبکهای سینمایی نیز نشان می‌دهد، در آن است که در این فیلم با نوعی مشاهده خنثی و به دور از هر گونه داوری روبرو  هستیم. در این چشم‌اند از ابزارهای صوتی – تصویری صرفأ به مصرف ارائه داده‌ها، ایجاد مواد پایه می‌رسند که خود شرایط را بری انجام فعالیت بعدی یعنی استدلال و تبیین فرضیه و نظریه آماده می‌کنند... فیلمهای انسان‌شناسان با فدا کردن شکل – فیلمهای سینماگران با قربانی کردن محتوا حقیقی بودن یکی از ارزشهای برجسته سینمای اتنوگرافیک بوده و هست (ص168)    انسان‌شناسها به شدت شیفته پراکندگی و جنبه اضطراری در حفظ میراث فرهنگ مورد تهدید بوده است (169).

کیانی، معصومه (1388)، گفتگو با کریستیان برومبرژه: درباره مستندهای انسا‌ن‌شناسی، (در سایتهای انسا‌ن‌شناسی  و فرهنگ، رای‌بن مستند، میراث فردا) «آقای مختاری» یکی از بهترین مستندسازان ایرانی هستند و فیلم «زعفران» او از بهترین نمونه‌ها است. این فیلم یک داستان دارد، داستان یک خانواده. فیلم خوب باید سناریو داشته باشد، هیجانات شخصیت‌ها را نشان دهد، حرکات آنها را، حالت چهره‌ی آنها را، چیزی که نوشتار نمی‌تواند از عهده‌ی آن برآید. فیلم خوب باید در عین حال معنا و مفهوم حرکات و اعمالی را که نشان داده می‌شود برساند، البته بدون موسیقی عجیب و غریب کشورهای دوردست».

گاری، تیری (1992)، چشم‌اند ازهای فیلم مستند، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387)، صص 186 تا 195.

گریم شاو، آنا (1383)، چشم در آستانه: انسان‌شناسی، فیلم  و کاوش درون - مترجم حمید قربانی، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، صص44 تا 54.

گینزبورگ، فی (1992)، نقش منحصر بفرد تلویزیون، از کتاب  درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387)، صص180 تا 185/

لباسچی، عسل (1386)، تیپ‌شناسی قهرمان در فیلم فارسی، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ‌و سینما تک ( ص16).

لشگری، ثریا (5 تیر1392)، گفتگو با امیر شکرگزار، تصویربردار گروه بازنگری «پروژه­ی درمان‌‌گران بومی ‌سواحل و جزایر جنوبی ایران»، سایت میراث فردا، اولین مؤسسه خصوصی مردم‌شناسی در ایران. «این پروژه که از سال ۱۳۸۸ آغاز گردید، در چهار فاز مطالعاتی درمان‌های آیینی و بومی‌ سواحل و جزایر جنوبی ایران را در چهار استان جنوبی کشور مورد مطالعه قرار می‌دهد که تا کنون فاز اول مطالعاتی آن به مرحله اجرا درآمده است و یکی از مهم‌ترین پروژه‌های قوم‌شناسی کشور می‌باشد.» امیر شکرگزار: “من سه سال در پروژه کوچ­گران تالش با موسسه همکاری داشتم. «در کل باید بگویم که درمان‌گران با دوربین، احساس راحتی نداشتند و تحمل آن برایشان سخت و دشوار بود.»

لشگری، ثریا (اردیبهشت و خرداد 1392)، در جستجوی فرهنگ مردم، مرکز فولکلور ایران، گفت‌گو با مدیر بخش فرهنگ مردم رادیو  (دکتر مصطفی خلعتبری لیماکی) و سردبیر برنامه­ی رادیویی آن (خانم زهرا میرزایی )

سایت میراث فردا: برنامه رادیوئی «فرهنگ مردم» و تلاش‌های ارزشمند مرحوم انجوی شیرازی در طول سال‌های ۵۷ ـ ۱۳۴۱، رخدادی نیست که به سادگی از خاطره دوستداران فرهنگ عامه و اساتید و پژوهش‌گران ایرانی زدوده شود. تلاش‌های بی‌وقفه‌ی این شخصیت فرهنگی و ادبی کشور و همکاران او همچون احمد وکیلیان، حسن پناهیان، محمود ظریفیان و برخی دیگر در طول ۱۶ سال، نخست در رادیو ایران که منجر به تشکیل نهاد «فرهنگ مردم» در آن مرکز رادیویی شد و با استقلال این نهاد از اواخر دهه‌ی چهل، برنامه‌های تلویزیونی نیز به آن افزوده شد، حدود ۴۰۰۰ نفر از مردم مناطق مختلف ایران را جهت همکاری افتخاری با برنامه‌های این مرکز بسیج نمود. این گروه از پژوهش‌گران بومی‌که نخست «پیشه‌ور» و بعدها «فرهنگ‌یار» نامیده شدند، با فراگیری شیوه‌های گردآوری اطلاعات، آثار ارزشمندی را در قالب گزارشات مکتوب، اسناد، نسخ خطی، اشیای مادی، کاست‌های صوتی و …، به نهاد فرهنگ مردم ارسال نموده و به تقویت هرچه بیشتر برنامه‌های آن کمک کردند. روابط متقابل همکاران فرهنگ مردم و پیشه‌وران که پیوسته در مکاتبه و تماس بودند، دستاورد بزرگی را به جامعه فرهنگی ایران ارمغان آورد و موجب شکل‌گیری بزرگ‌ترین نهاد فولکلوریک ایران شد. آگاه‌سازی مردم از فرهنگ و آداب و رسوم مناطق مختلف، شکل‌گیری بزرگترین آرشیو و موزه‌ی‌ فرهنگ مادی و معنوی اقوام ایرانی و تهیه برخی کتب و مقالات از دستاوردهای ملموس این نهاد فرهنگی بود. با تحولات سیاسی و اجتماعی دوران انقلاب و بازنشستگی انجوی شیرازی در اواخر دهه‌ی پنجاه، فعالیت نهاد فرهنگ مردم رو به افول نهاد و از سال ۱۳۶۱ به حالت تعطیل درآمد و به خاطر شرایط جنگ و تحولات آن دوران به باد فراموشی سپرده شد. دهه‌های شصت و هفتاد، دوران رکود مرکز فرهنگ مردم بود.در این دوران تنها برنامه رادیویی فرهنگ مردم بود که از سال ۱۳۶۲ با شیوه‌ای متفاوت آغاز به کار کرد و تا به امروز ادامه دارد. از سال ۱۳۷۱ مجددا این نهاد فرهنگی مورد توجه قرار گرفت و مدیرانی چون رضا خیری، سهراب مظاهری، رضا خاشعی، ابولفضل رنجبر، حسنی‌فر و در این چند سال اخیر آقای شعاع مسئولیت آن را برعهده داشتند.

از نگاه شما تحولات و اتفاقات واحد فرهنگ­مردم مرکز تحقیقات صدا و سیما، بعد از انقلاب چگونه بوده است؟

من واحد فرهنگ ­مردم را از دهه ۷۰ می­شناختم. و به یاد دارم که در خیابان جردن پایین­تر از پمپ بنزین، ساختمانی بود که بعدها شبکه پنج سیما در آنجا مستقر شد. در این ساختمان، آن زمان، موزه مردم­شناسی تحت نظر واحد فرهنگ­مردم دایر بود و کلیه اشیای موزه­ای که در زمان زنده یاد انجوی شیرازی جمع­آوری شده بود، در قالب یکی از موزه‌های مهم تهران به نمایش گذاشته شده بود. از این نظر می­گویم یکی از موزه- های تهران که هم در تبلیغات و هم در نشریات که آدرس موزه‌ها نوشته می­شد. این موزه شاخص بود و من آن را دیده بودم. و در طبقه زیرین این ساختمان قرار داشت و به نحو آراسته­ای اشیاء در آن چیده شده بودند. و دانشجویان دانشگاه‌ها و دانش­آموزان مدارس، با وقت قبلی از آن بازدید می‌کردند. سپس واحد فرهنگ ­مردم در زمان مدیریت جناب خِیری به ساختمان عباس­آباد منتقل شد. با انتقال به خیابان عباس‌آباد، واحد فرهنگ مردم محلی برای موزه نداشت و موزه جمع شد، ولی پژوهشگران مرکز در طبقه دوم این ساختمان بودند. اسناد فرهنگ­ مردم هم در همین ساختمان بود،. طوری که به یاد دارم برای موضوع اولیه پایان­نامه کارشناسی ­ارشدم که در خصوص تعزیه­خوانی بود به راهنمایی روانشاد دکتر محمود روح­الامینی نزد آقای خیری مدیر واحد فرهنگ ­مردم رسیدم و موضوع را مطرح کردم. ایشان لطف کردند زونکن­های مربوط به اسناد تعزیه را به من نشان دادند. اما این اسناد هیچ نظم و ترتیبی نداشت...

پژوهش در حوزه­ی فرهنگ عامه، تا چه ‌اندازه­ای اهمیت دارد؟

البته مردم­شناسی سده کنونی در ایران با گسترش مطالعات فولکلوریک و توجه به زبان و ادبیات عامیانه و فرهنگ­ عامه­ی ایران آغاز می­شود. قبل از آن که مؤسسات تحقیقاتی در زمینه­ی مسایل مردم­شناسی در ایران آغاز به کار کند و پیش از آنکه آموزش مردم­شناسی در دانشگاه‌های داخل کشور رایج گردد، کتاب­هایی در زمینة فرهنگ عامه یا فولکلور­ شناسی آغازی است بر حرکت مردم­شناسی نوین در سده کنونی ایران که دارای ویژگی­های متفاوتی نیز هست. بطوری که می­بینیم این کتاب­ها که بعضاً غیرحرفه­ای و غیر­دانشگاهی هست هنوز به عنوان مرجع و رفرانس به کار می­روند. از این رو پژوهش­های حوزه فرهنگ مردم را به دو دسته پیش از آموزش رسمی ‌مردم­شناسی در دانشگاه‌ها و پس از آن می­توان تقسیم کرد که در هر دوی این دوره‌ها کارهای ماندگاری انجام شده است که در مجموع فضای فرهنگی و مردم­شناختی ایران را در سده‌های اخیر نشان می­دهد….

لقمانی، علی (1375)، جایگاه فیلمبردار در فیلمهای مستند، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما سردبیر مسعود ترقی‌جاه شماره مسلسل 25، ویژه سینمای مستند، ص169.

محسنی، علیرضا (1391)، کتاب کالنگهایم را دوست دارم مجموعه مقاله (250صفحه) درباره حسن بنی‌هاشمی ‌با نوشته‌ها و سخنانی  از: ابراهیم حقیقی، محمد بهارلو، ناصر غلامرضایی، داریوش عیاری، حسن سیفی،گیتی وحیدی، شهروز توکل، ابراهیم منصفی،  محمد سعید محصصی، زاون قوکاسیان، موسا بندری، فرید نوین، منصور نعیمی، عباس بهارلو، جمشید ارجمند، محمدعلی سجادی ،حسام‌الدین نقوی (اساسنامه داخلی گروه تولید و آموزشی فیلم بندرعباس (ص152)، محمد عقیلی، همایون پایور، رضا مهیمن، علیرضا رئیسیان، رضا یکرنگیان، عدنان غریفی، کیانوش عیاری، سید غلامرضا موسوی، ایرج رامین‌فر رسول نجفیان، مرتضی پور‌صمدی و دیگران.

محصصی، محمد سعید (بهار1373) زعفران - نویسنده و کارگردان ابراهیم مختاری (فصلنامه فرهنگ، ادب و تاریخ، شماره 6 و7  سردبیر میزبان زاون قوکاسیان.

محصصی، محمدسعید (1385)، مدرنیزاسیون و  سینمای مستند، فصلنامه سینمایی فارابی، سینمای مستند ایران، شماره 59- 60  ص66

محصصی، محمدسعید (بهار1384)، با یاد کارین منافی تدوینگر، بررسی تدوین یک اثر مستند مردم‌شناسی (بررسی تدوین فیلم پیر شالیار، اثر فرهاد ورهرام) نامه فرهنگ و هنر  اصفهان ویژه سومین جشنواره فیلم کوتاه اصفهان ص 179 تا 180.

محمدی نامقی،خدیجه (1386)، زن ایرانی از منظر جهانگردان قرن نوزدهم میلادی (کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی  تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی‌ و سینما، تک ( ص 18).

محمودی، صدیقه (بهمن 1387)، گفتگو با حبیب باوی ساجد [فیلمساز عرب خوزستانی]  (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

مختاری، ابراهیم (بهار1373)، ابراهیم مختاری مصائب مستندساز‌ی (فصلنامه فرهنگ، ادب و تاریخ، شماره 6 و7، سردبیر میزبان زاون قوکاسیان، ص 279 تا298.

مدنی، شایسته (1391)، مستند نفت سفید، ساخته محمود رحمانی (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

مرندی، حسن (1369)، اهل هوا و باد جن (درباره زار و مناسک آن) کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، گردآورنده غلام حیدری (انتشارات به نگار 1369)  ص170 تا 172.

مقدم دوست، هادی (فروردین 1385)، گفت‌وگو با پروفسور مایكل چنن مستندساز انگلیسی: این‌كه شما چه می‌گویید مسئله من هم هست! ماهنامه فیلم‌نگار (شماره43) و سایت پیک مستند:

من می‌خواهم شما برای خوانندگان ما درباره شیوه‌های تولید فكر صحبت كنید:

من سه نحوه از مستندسازی را تدریس می‌كنم؛ اول به وسیله تحقیق، دوم به وسیله فیلم‌برداری و سوم به وسیله تدوین. هر كدام از این سه روش شیوه خاص و فعالیت‌های مخصوص به خودش را دارد. در روش تحقیق مستندساز باید خیلی بیشتر از آن چیزی كه می‌خواهد و باید در مستند خود نشان دهد، از موضوع اطلاع داشته باشد و درباره آن بداند... یك طرح اولیه بنویسید. برخی از بهترین طرح‌های اولیه حاوی سؤالاتی هستند كه شما می‌توانید، در فیلم خود دنبال پاسخ آن سؤالات بروید. این سؤالات می‌توانند شما را یكراست به سمت فیلم‌برداری ببرند و اساس فیلم مستند شما یافتن پاسخ این سؤالات باشد. اما در این حالت ممكن است شما در روند یافتن پاسخ و در مواجهه با موضوع تحت تأثیر قرار بگیرید و جهت دیگری غیر از هدف طرح اولیه پیدا كنید... وقتی كه شما همراه با دوربین به درون واقعیت بروید، دوربین شما را به جایی می‌برد كه شاید روی كاغذ واقعیت نداشته باشد! به صورت دیگری می‌شود گفت: وقتی كه شما در حال فیلم گرفتن از واقعیت هستید، در برابر واقعیت پیش روی خودتان و دوربین مسئولیت دارید.. ..  در نوع دوم (فیلم‌برداری) هم باید از قبل تحقیق و اطلاعاتی راجع به موضوع داشته باشید. یعنی یك نوشته اولیه در این حالت هم لازم است. به عنوان مثال اگر شما می‌خواهید از یك پدیده تاریخی فیلم بگیرید، حتماً لازم است از پیشینه تاریخی آن پدیده اطلاع داشته باشید تا حق مطلب در مورد آن را بتوانید ادا كنید.... من از رخداد فیلم‌برداری می‌كنم، فقط از دریچه قاب دوربین نگاه می‌كنم و احساس من دخالتی در كار ندارد. احساس من وقتی به اوج می‌رسد كه پشت میز تدوین هستم. البته من در موقع فیلم‌برداری هم ذهنی تدوینگر دارم. موقع گرفتن فیلم ذهن من مانند یك تدوینگر كار می‌كند.. . شهید آوینی جمله معروفی دارد كه آن را تأیید نظر شما می‌گویم (نقل به مضمون) ایشان می‌گفت: «وقتی من گروه‌های فیلم‌بردار را به مناطق جنگی می‌فرستادم، پس از این كه فیلم‌های آنها را می‌دیدم، به اسراری از درون آنها دست می‌یافتم كه خودشان هم از آنها بی‌اطلاع بودند...» همین بود كه در میانه گفت‌وگو از شما پرسیدم: آیا فیلم مستند می‌تواند سندی از روحیه پشت اثر باشد؟... و اگر قلب و روحیه مستندساز شباهت بیشتری به مخاطب داشته باشد، صادقانه‌تر باشد، از اغراض دور باشد، آن اثر برای مخاطب قابل لمس‌تر و پذیرفتنی‌تر است.

مک دوگال، دیوید (بهار 1375)، نگاهی به سینمای قوم‌نگاشتی، ترجمه احمد الستی، فصلنامه سینمایی فارابی، شماره 25، ص- 237     

مک دوگال، دیوید (2006)، فیلم مستند مردم‌نگاری  به نقل از جلد اول دانشنامه فیلم مستند (گردآورنده: ایان آیتکن) چاپ روتلج، ترجمه محمد تهامی‌نژاد، (اولبن انتشار: آذر ،1386کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی‌ و سینما تک  (ص6تا 13) ویراست جدید1387)، سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ  و سومین انتشار: جزوه مقاله‌های مردم‌نگاری  مؤسسه میراث فردا: انسان شناسي و سينماي مستند، روابطي طولاني و پرتشويش داشته‌اند.  بخشي از آن بخاطر مناقشه‌هايي بود كه بين هدف علمي در انسان‌شناسي و علائق گسترده‌تر فيلمسازان، جريان داشت. با وجود اين فيلم، مردم‌نگاري به عنوان شكل مهمي از مستند به ظهور پيوست و سازندگان فيلمهاي مردم‌نگاري، در تحول سينماي مستند نقش عمده ايفا كردند.  ساختن فيلمهاي مردم‌نگاري كه به عنوان يك نحوه از ثبت حركت بدن و فرهنگ مادي، آغاز شد، به مجموعة راهبرد (استراتژی )هايي چون تعليمي، توضيحي، روايي، مشاهده اي، شاعرانه و خود انعكاسي، براي بازنمايي تجربة اجتماعيِ انسان، تحول يافت.  

مک دوگال [داگل]، دیوید (1992)، آیا سینمای اتنو گرافیک وجود دارد؟  از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387)،صص 133 تا140.

«در گروه دیگرکسانی مانند موریس بلوک قرار داشتند که مایل بودند انسا‌ن‌شناسی تصویری را بطور کامل نفی کنند «فیلمهای اتنوگرافیک تلاش می‌کنند ما را متقاعد سازند کنند که کافی است به  آدمها نگاه کنیم و به گفته‌هایشان گوش بسپاریم تا آنها را درک کنیم »(ص134)... باید براین نکته تأکید کرد که ضوابط انسا‌ن‌شناسی تصویری با ضوابط انسا‌ن‌شناسی نوشتاری متفاوت هستند.

ملوکی، زهرا (1392)، درباره به ترتیب یا بدون ترتیب عباس کیارستمی‌ (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

ملوکی، زهرا (1392)، درباره ناخوانده در تهران، مینا کشاورز  (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

منتظری، شیوا، «بررسی و مقایسه فیلم‌های مستند مردم‌نگار (اتنوگرافیک) پیرامون کوچ در ایران» بنیاد ایران‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی.

مهرانفر، فرهاد (1375)، مستند صادقترین سفیر یک ملت (گفتگو)، فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل ،25 ویژه سینمای مستند، ص134، گفتگوکننده: زهرا مربیان.

میراحسان، احمد (بهار و تابستان 1385)، پرسشهایی درباره سینمای مستند ایران، فصلنامه سینمایی فارابی، سینمای مستند ایران، شماره 59- 60،  ص66.

میراحسان، احمد (1386)، تمایزات دیجیتالی در سینمای مستند از ایده تا پخش (کتاب حقیقت سینما و سینما حقیقت مجموعه مقاله به اهتمام زاون قوکاسیان نشر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)، ص192 تا 207.

میراحسان، احمد (1390)، خودچهره‌نگاری شخصی (مهم‌ترین جریان مستند دهۀ ۱۳۸۰) پایگاه اینترنتی ماه آبی، به نقل از روزنامه‌ی شرق (1390).  

میرحسینی، زیبا (2002)، دکتر زیبا میرحسینی پشت صحنه یک فیلم اتنوگرافیک (ترجمه از انگلیسی)، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهي، تهران، نشر نی (1387)  صص 196 تا205، ترجمه این مقاله پیش از این با عنوان «پشت صحنه طلاق به سبک ایرانی: منتشر شده، به صورت pdf نبز موجود است» فکر ساختن فیلمی‌ درباره دادگاه‌های تهران و کاربرد حقوق اسلامی ‌در مسائل خانوادگی در سال 1996 زمانی در من شکل گرفت که به وسیله دوستی به کیم لانجینوتو کارگردن فیلمهای مستند معرفی شدم (ص197) ما هرکز بدون موافقت اشخاص از آنها فیلمبرداری نمی‌کردیم (ص201)

میرزین‌العابدین، شبنم (1386)، امر قدسی درقالب مستند، رویکردهای دینی، مذهبی و معنوی در رسانه‌ها و سینمای مستند (کتاب روایتهای مستند؛ مقالاتی درباره سینمای مستند ایران و جهان، زیر نظر رضا درستکار)، ص 169.

میرشمس شهشانی، سهیلا (بهار و تابستان1380)، انسا‌ن‌شناسیبصری: ثبت سنت یا مباحث روزمره، نشریه انسا‌ن‌شناسی (سال اول، شماره اول، مرکز نشر دانشگاهی)، صص 135تا137.

  ناطقی، بهنام (اردیبهشت1352)، گفتگو با ناصر تقوایی، درباره «فیلمهای مردم‌شناسانه‌ات بادجن، مشهد اردهال و نخل». مجله تماشا، ص 31، نقل شده در کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، گردآورنده: غلام حیدری (انتشارات به‌نگار 1369) ص 201.  

ناطقی، بهنام (نوروز 1359)، ناصر تقوایی در یک نگاه شتابان، نشریه رودکی، صص10- 11 ، نقل شده در کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، گردآورنده: غلام حیدری، ص75. 

نجومیان، امیرعلی (1390)، تصور انسان امروز بدون فضاهای شهر ممکن نیست، کتاب انسان، سینما و شهر، مجموعه گفتگوهای علیرضا قاسم‌خان، تهران، روزنه، ص83.

ندیم، مصطفی (1386)، گذر از سنت به مدرنیته به روایت یک تصویر، کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی‌ و سینما تک.

نرسیسیانس، امیلیا (1383)، رؤیای عصر طلایی، نقد و معرفی کتاب زوال فرهنگ، نوشته نیل پستمن، کتاب ماه هنر، شماره ویژه فیلم و فرهنگ، ص84 تا88.

نفیسی، حمید (1357)، نگاهی به [فیلم] اربعین، کتاب فیلم مستند، جلد دوم، ص322، نقل شده در کتاب معرفی و نقد آثار ناصر تقوایی، مجموعه مقاله: گردآورنده: غلام حیدری (1369)، ص181.

 نفیسی، حمید (بهار 1375)، فیلم می‌سازم تا معترض مردم‌شناسی باشم، گفتگو با ژان روش، ترجمه محمد شهبا، فصلنامه سینمایی فارابی، شماره 25.

ح.ن: چرا فیلم می‌سازید؟

ژ.ر: مردم‌شناسان معمولا معترض جامعه‌ایند که در آن زندگی می‌کنند.  من هم فیلم می‌سازم تا معترض مردم‌شناسی و دیدگاه مردم‌شناختی باشم. نخستین بار که برای مردم روستا فیلم نشان دادم  چیز دیگری را کشف کردند. حال می‌توانستند از من انتقاد کنند. (ص266)

نفیسی، حمید (پائیز 87)، مفتون شرق، فیلمهای مردم‌نگارانه و اکتشافی در میان اقوام کوچرو، ترجمه محمد تهامی‌نژاد، ماهنامه فیلم  و سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ (فروردین 1389).

نقوی، حسام الدین (1391)، تأملی بر مستندهای راه دور دریا، در کتاب  کالنگهایم را دوست دارم، مجموعه مقاله درباره حسن بنی‌هاشمی‌.

بخشهای از این نوشته: ...مستندهای راه دور دریا را از نگرگاه سبک‌شناسی می‌توان به دو پاره تقسیم نمود. پاره نخست که دنباله‌ی نگرش او در سینمای سوپر هشت و کارهای بعدی اوست، سه فیلم قشم، بندرعباس و خلیج فارس و پنجشنبه‌بازار میناب را دربرمی‌گیرد که درسال 56 به سفارش سینمای آزاد ساخته شده‌اند...در پاره‌ی دوم 9 مستند ساخته شد و فیلم‌برداری آنها تا پایان سال 60 ادامه یافت؛ در این قسمت از مستندها، جریان زیبایی‌شناسی و فکری فرهنگ‌گرا که متأثر از تحولات اجتماعی و تنوع اندیشه‌ورزی انقلابی آن زمان می‌باشد، برتفکر او حاکم است... در این مستندها موسیقی، هنگام رقصهای آیینی مردها در جزیره قشم و ریتم شاد موسیقی جنوبی در سکانسی که از دوران شکوفایی و شوکت بندرلنگه گفت‌وگو می‌شود و تصاویر آن و چند قطعه‌ی کلاسیک با کلارینت و فلوت استفاده شده است اما در تیتراژهای ابتدای فیلم از موسیقی ریتمیک و قوی و آیینی «زار» که شناسنامه‌ای بومی ‌دارد به قصد ایجاد فضای عاطفی و القای فرهنگ جنوب به زیبایی استفاده گردیده، به نحوی که طنین آن تا آخر فیلم در گوش مخاطب احساس می‌شود و در پایان فیلمها نیز همان قطعه تکرار می‌گردد؛ در برخی از قسمتها نیز برای دراماتیزه کردن فضا از قطعات کوتاه موسیقی استفاده‌ی مناسب شده است.
در همه‌ی مستندها تدوین خام (راف کات) توسط خود او صورت می‌گرفت و ابتدا ضرب‌آهنگ، نقاط اوج و ترتیب و توالی سکانسها و ساختار مناسب فیلم را تعیین می‌کرد و بعد آنها را به قیچی و برشهای استادانه‌ی گنجوی می‌سپرد؛ او بود که پس از دیدن فیلم، سفارش تکرار بعضی از نماها و یا صداها و افزودن برخی از صحنه‌ها را پیشنهاد می‌داد... متأسفانه قسمت عمده‌ی مجموعه فیلمهای مستند راه دور دریا در بحرانی‌ترین شرایط آن روزگار یعنی جنگ ایران و عراق ساخته شد و با گرفتاریهای سالهای بعد نیز همراه بود به همین سبب فرصت و زمان پخش مناسبی نیافت، ناشناخته ماند و مورد نقد و بررسی منتقدین قرار نگرفت و فقط سه الی چهار قسمت آن پخش گردید و گویا ادامه پخش، به تغییر و اصلاح گفتار متن موکول شد و از همان زمان تاکنون بازپخش نگردیده و در آرشیو سیما باقی ماند و خاک خورد و به محاق فراموشی سپرده شد در حالیکه توان و شایستگی رقابت و شرکت در جشنواره‌های جهانی فیلمهای مردم‌شناسی و فرهنگی را داشت.»
 

ورث، سول (1968)، نگره نشانه‌شناختی برای فیلم مردم‌نگاری، ترجمه محمد تهامی‌نژاد، فصلنامه سینمایی فارابی، ویراست جدید به همراه سه مقاله دیوید مک دوگال (ترجمه 1387) و جی رابی و جوش و خروشهای نظری) به صورت جزوه، توسط مؤسسه میراث فردا منتشر شد.

ورهرام، فرهاد (1375)، مشکل اصلی ضعف پژوهش است. فارابی، فصلنامه تحقیقاتی در زمینه سینما، سردبیر مسعود ترقی‌جاه، شماره مسلسل 25 ، ویژه مستند، ص 126. نگا. رکوعی، فاطمه (1389).

ورهرام، فرهاد (1377)، پژوهش شرط اول، مصاحبه محمدسعید محصصی با فرهاد ورهرام،  نشریه نقد سینما، پائیز و زمستان 1377، شماره 15 ... آنچه ا ینجا وجود دارد سینمای مردم‌نگاری است تا مردم‌شناسی (صٌ94)... من فکر نمی‌کنم کسی فیلم مردم‌شناسی ساخته باشد به جز خود دکتر افشار نادری.

ورهرام، فرهاد (1385)، تجربه ساخت فیلم گذر شهر بر آب (سایت پیک مستند)

ورهرام، فرهاد (1386)، پیر شالیار، عروسی مقدس،کتاب راهنمای همایش انسا‌ن‌شناسی تصویری، انتشارات مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی‌ و سینما تک، 1386 ( ص 58  ) به نقل از مصاحبه مختار شکری‌پور با فرهاد ورهرام، روزنامه شرق و یا سخنانی که در مراسم بزرگداشت خود در 7خرداد 1387 درباره سینمای مستند مردم‌نگاری و آثار خود گفت (منتشره در سایت آفتاب) و یادداشتها‌یی بر آثار او از جمله در سایت هورامان‌شناسی hawramantakht.blogfa.com/post- 73.aspx و سخنرانیهای شب فرهاد ورهرام به همت بخارا (16 تیرماه 1387) و منتشره در سایت فرهنگستان هنر: زندگینامه (علی دهباشی)، دو بعد هنری و علمی‌ در سینمای ورهرام (کتایون مزداپور) ، کاربرد زبان سینما در فیلمهای ورهرام (تهامی‌نژاد).

ورهرام، فرهاد (تیرماه 1387)، من و پیر شالیار، مجله هنرمند (هفته‌نامه بین‌المللی) به روايت منابع تاريخي، هورامان يا اورامان سرزمين اهورامزدا است هور خورشيد و هورامان خانه خورشيد و مكاني مقدس است براي نيايش خدايان و الهه‌هاي باستاني مردماني كه در گذشته‌هاي دور در اين سرزمين مي‌زيستند.منطقه اورامان از چهار ناحيه بزرگ تشكيل شده است كه يك ناحيه آن در خاك عراق واقع شده و مركز آن شهر طويله است. ناحيه ديگر به نام اورامان لهون در استان كرمانشاه كه مركز آن شهر نوسود است. دو ناحيه ديگر اورامان در غرب استان كردستان واقع شده‌اند، يكي اورامان ژاورود كه مركز آن روستاي بيشاران و ديگري دهستان اورامان و مركز آن روستاي اورامان تخت مي‌باشد.

 

ورهرام، فرهاد (1387)، مستند مردم‌شناسی بدون مردم‌شناس (حقیقت در قاب مستند، مجموعه مقالات درباره سینمای مستند به اهتمام اسماعیل میهن‌دوست) انتشارات مرکز گسترش سینمای مستند، ص 403 تا 450.

 وریا، دانیل (1990)، زمان فیلم، از کتاب درآمدي بر انسان‌شناسي تصويري و فيلم اتنوگرافيك، مجموعه مقالات، گردآوری و ترجمه ناصر فكوهی، تهران، نشر نی (1387، ص 149 - 50)،           بحث درباره تمپوی فیلم (9) است.

هاشمی،سید  علی‌رضا (بهمن1389)، نخستین جشنواره عکس مردم‌نگاری، سایت فرهنگ مردم، http://400hashemi.blogfa.com/post- 62.aspx

هاشمی‌مقدم، امیر (20 تیرماه 1386)، مردان عجیب و غریب، نگاهی به کتاب فیلم مردم‌نگار [اثر کارل هایدر، ترجمه مهرداد عربستانی و حمیدرضا قربانی]، روزنامه شرق صفحه 19

هاشمی‌مقدم، امیر (مرداد 1388)، علف (سایت انسا‌ن‌شناسی و فرهنگ)

پانویس:

1. این مجموعه بدون کتابهای سینمایی (که توسط امیرحسین ثنایی جمع آوری و منتشر شده) و نقد فیلمهای مستند، کامل نیست.
2. Franz Boas
3. Kwakiutl
4. Margaret Mead
5. Gregory Bateson
6. Bali
7. New Guinea
8. Kotobi
9. le tempo

این مطلب متعلق به ویژه نامه مستند و فرهنگ است.

http://anthropology.ir/publication/19850