ماخذشناسی تـوریـسـم روسـتـایـی

منير خورسندي

گـردشـگـری روسـتـایـی چیست؟
هر گونه فعالیت توریستی که در روستا صورت می گیرد را توریسم روستایی می گویند. به عبارت دیگر گردشگری روستایی کلیه فعالیتهای توریستی مرتبط با جاذبه های گردشگری طبیعی، فرهنگی، ورزشی، آموزشی، بهداشتی و درمانی، هنری و میراث فرهنگی را شامل می شود. انواع توریسم در مناطق روستایی عبارتند از: توریسم طبیعی،‌ توریسم فرهنگی، اکوتوریسم، اگروتوریسم و سیاحت.
حیطه های فعالیت گردشگران با توجه به نوع گردشگری آنها اعم از توجه به جاذبه های طبیعی، اجتماعی، تاریخی متعدد و متنوع است. در ایران این صنعت مانند سایر کشورها، من جمله کشورهای اروپایی و آسیای میانه مورد توجه کارشناسان قرار گرفته که دلیل آن را باید وجود پتانسیلهای موجود در مناطق روستایی ایران به لحاظ طبیعی،‌تاریخی و فرهنگی و گاها اقتصادی دانست و هم اینکه ورود گردشگر باعث معرفی مناطق دور افتاده، ایجاد اشتغال در سطح روستاها، کاهش بیکاری و فقر و مهاجرت در روستاها و در نهایت رونق چرخهای اقتصادی می شود. در مباحث گردشگری، جذابیت های منحصر به فردی در صحنه های رقابت های بین المللی وجود دارد که برگ برنده کشورهای رقیب محسوب می شود، منظری که از دریچه آن می توان به بخشی از اهداف اقتصادی، فرهنگی و یا حتی سیاسی به آسانی دست یافت. در این راستا، گردشگری روستایی و عشایری، کلید طلایی کشورهایی به حساب می آید که در بازار مدرنیته و عصر کامپیوتر، به جای زندگی مجازی، زندگی طبیعی را در معرض دید همگان قرار می دهند. و به ویژه این نوع از توریسم در کشوری همچون ایران که گستره وسیعی از انواع مناطق جغرافیایی گوناگون از کویر تا جنگل را در بر گرفته و در کوه و دشت و کویر و جنگل و ساحل روستاهایی مملو از فرهنگ غنی ایرانی دارد می تواند پربار تر و جذاب تر از هر نقطه دیگر دنیا باشد.
در پژوهش حاضر تلاش بر آن بود که مقالات و کتبی که در خصوص گردشگری روستایی در منابع فارسی و انگلیسی زبان به چاپ و نشر رسیده اند معرفی شوند. در این راستا از نرم افزار جستجوی مقالات نمایه و سایتهای مفیدی چون سایت کتابخانه ملی ایران, سازمان میراث فرهنگی, گردشگری و صنایع دستی, وزارت جهاد کشاورزی, Wiley InterScience , Proquest، Emerald, Oxford Journals Science Direct , magiran و ... بهره گرفته شد.

منابع فارسی:
1. اح‍م‍دی‌، ع‍ب‍دال‍ح‍سین‌، 1381، " ت‍وری‍س‍م‌ روس‍ت‍ایی"‌ در ک‍ش‍اورزی‌ و ص‍ن‍عت‌، مهر، ش‌ ۳۹ : ۲۰ - ۲۲
2. اح‍م‍دی‌ش‍اپ‍ورآب‍ادی‌، م‍ح‍م‍دعلی‍‌؛ ت‍ق‍وایی‌، م‍س‍ع‍ود ،۱۳۸۱، "ت‍وس‍ع‍ه‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ب‍رخ‍وار اصفهان‌ از طری‍ق‌ گ‍س‍ت‍رش‌ ت‍وری‍س‍م‌ روس‍ت‍ایی" در ج‍هاد، مهر و آب‍ان‌، ش‌ ۲۵۳: ۵۰ - ۵۹.
3. اطل‍س‌ ملی‌ ای‍ران‌ "گ‍ردش‍گ‍ری‌"‬‏‫، م‍ج‍ری‌ طرح‌ م‍ح‍م‍د م‍دد‬‏‫؛ م‍دی‍ر پ‍روژه‌ بهداد غ‍ض‍ن‍ف‍ری‌‬‏‫؛ ک‍ارش‍ن‍اسی و ن‍گ‍ارش‌ م‍ت‍ون‌ سیمین‌ ج‍ع‍ف‍رآب‍ادی‌ و ع‍لیرض‍ا رحیمی [ب‍رای‌] س‍ازم‍ان‌ م‍دی‍ری‍ت‌ و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ک‍ش‍ور.‬ ت‍هران‌‬‏‫: س‍ازم‍ان‌ ن‍ق‍ش‍ه‌ب‍رداری‌ ک‍ش‍ور‬‏‫، ۱۳۸۱.‬
4. ادی‍ن‍گ‍ت‍ون، ج‍ان, ۱۳۷۴, اک‍ول‍وژی‌، ف‍ع‍الیت‌های‌ ت‍ف‍ری‍حی و ص‍ن‍ع‍ت‌ جهان‍گ‍ردی‌: اک‍وت‍وری‍س‍م‌، ت‍رج‍م‍ه‌ کهرم‌، اس‍م‍اعی‍ل‌, س‍ازم‍ان‌ ح‍ف‍اظت‌ م‍حی‍ط زی‍س‍ت‌
5. اوی‍نی، حسی‍ن‌، 1385، ‌م‍رج‍ع‌ س‍ای‍تهای‌ ای‍ن‍ت‍رن‍ت‌: ت‍وری‍س‍م‌، چاپ اول. ت‍هران‌: ف‍ی‍ض‌ دان‍ش‌
6. بقایی، مسیب؛ فرهادیان، همایون، 1384، "توریسم روستایی، منبع درآمدی برای خانوارهای روستایی" در جهاد ، بهار، ش ۲۶۷ : ۶۷ – ۷۶
7. بنبایی، منصور، 1387، توریسم و توریسم روستایی در http://banbaey.blogfa.com/post-7.aspx
8. پ‍روازی‌ ، مهن‍از ،۱۳۸۱، "ت‍وری‍س‍م‌ و اک‍وت‍وری‍س‍م‌ پ‍ای‍دار" در م‍ج‍ل‍ه‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍انی‌ دان‍ش‍گ‍اه‌ آزاد اس‍لامی‌ م‍ش‍هد، زم‍س‍ت‍ان، ش‌3 : ‌ ۷ - ۱۷
9. ت‍ق‍وایی‌اردهالی‌، ک‍ری‍م‌، 1383، "اش‍ک‍ال‌ جهان‍گ‍ردی‌ روس‍ت‍ایی" در رس‍ال‍ت‌، ۲۶ خ‍رداد ۱۳۸۳: ص‌ ۹
10. خسروشاهی، محمد، 1385، "توریسم در بیابان" در اعتماد ملی ، ۲۷ خرداد : ص ۷
11. رسولزاده، میکائیل، 1386، اکوتوریسم و صنعت گردشگری روستایی : گذری برجاذبه‌های گردشگری روستایی آذربایجان شرقی، میانه: دانشگاه آزاداسلامی (میانه)
12. رضوانی، محمدرضا، 1387، توسعه گردشگری روستایی (با رویکرد گردشگری پایدار)، ‏‏تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ
13. ری‍چ‍ارد؛ ش‍ارپ‍لی، ج‍ولی‍ا، ‌۱۳۸۰، گ‍ردش‍گ‍ری‌ روس‍ت‍ایی‌، ترجمه:‌ م‍ن‍شی‌زاده‌، رحم‍ت‌ال‍ه؛ ن‍صی‍ری‌، ف‍اطم‍ه‌، ت‍هران‌: م‍ن‍شی‌
14. طالبی زاده، سارا، 1387، توریسم روستایی و عشایری در http://noorportal.net/1/7699/14256.aspx
15. طالبی‌زاده، سارا، 1386، "دیدنی‌ترین میراث در عصر فناوری : توریسم روستایی و عشایری" در ایران ، ۱۱اردیبهشت
16. طرح ترویج و توسعه فعالیت‌های غیر کشاورزی روستایی[سند]، ۱۳۵۴ـ۱۳۵۷، ۳۷۴ برگ، ‏‫اجرای طرح ترویج و توسعه فعالیت‌های غیر کشاورزی روستایی، بانظارت کارشناسان سازمان ملل متحد، برگزاری مجمع عمومی سهام‌داران سازمان ترویج و توسعه فعالیت‌های غیر کشاورزی‬
17. فرازمند، حسن، 1385، "غریبه‌هایی که به دهکده می‌آیند : حاشیه‌ای بر صنعت فراموش شده توریسم روستایی" در اطلاعات ، ۵ شهریور
18. ق‍ادری، زاهد، 1383، ‌اص‍ول‌ ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ پ‍ای‍دار گ‍ردش‍گ‍ری‌ روس‍ت‍ایی‌، ت‍هران‌ : س‍ازم‍ان‌ ش‍هرداری‍ها و دهی‍اری‍های‌ ک‍ش‍ور
19. قاسمی، ایرج؛ شهابی، منیر‌السادات، ۱۳۸۷، " الزامات مداخله در بافت‌های روستایی و توسعه گردشگری" در آبادی، تابستان، ش ۵۹ : ۵۶ – ۶۱
20. م‍رادن‍ژادی، هم‍ای‍ون‌؛ ن‍ظری‌، شی‍رزاد،۱۳۸۲، " ت‍وری‍س‍م‌ و ت‍وس‍ع‍ه‌ روس‍ت‍ایی‌ در ای‍ران‌" در ج‍هاد، ف‍روردی‍ن‌ و اردی‍ب‍هش‍ت‌, ش‌ ۲۵۶:۶۱ - ۶۷
21. م‍رادن‍ژادی‌، هم‍ای‍ون‌؛ ش‍ری‍ف‌زاده‌، اب‍وال‍ق‍اس‍م‌, 1381, "ت‍وس‍ع‍ه‌ پ‍ای‍دار و ت‍وری‍س‍م‌ روس‍ت‍ای‍ی‌" در ج‍هاد، خ‍رداد و تی‍ر، ش‌۲۵۰ و ۲۵۱ : ۵۲ – ۶۳
22. مرادی، ظفر، 1387، "سرگردانی به نام گردشگر روستایی" در اعتماد ، 8 آبان
23. م‍رج‍ع‌ س‍ای‍ت‌های‌ ای‍ن‍ت‍رن‍ت‌: ت‍وری‍س‍م‌، تهی‍ه‌ و ت‍ن‍ظی‍م‌ گ‍روه‌ ت‍ح‍قی‍ق‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ فی‍ض‌ دان‍ش‌ ب‍ه‌ س‍رپ‍رس‍تی‌ فربد پروتی، حمیده فیض‌آبادی، مریم چگینی،۱۳۸۵، ت‍هران‌: ف‍ی‍ض‌ دان‍ش‌
24. م‍ق‍ص‍ودی‌، طهم‍اس‍ب‌؛ ل‍ش‍گ‍رآرا، ف‍رهاد، ۱۳۸۳، "ت‍وری‍س‍م‌، ت‍وس‍ع‍ه‌ و روس‍ت‍ا" در ج‍هاد، م‍رداد و شهری‍ور، ش‌ ۲۶۴: ۴۸ – ۵۵
25. نور‌علیشاهی، مهدی، ۱۳۸۵، "گردشگری عشایری در غبار فراموشی، برای توسعه توریسم عشایر راهکارهای درستی تعریف نشده است" در جام‌جم ، ۱ تیر : ص ۱۳

منابع غیر فارسی:
1. Albright, K. B. 1991. Enhancing Kansas Communities, Manhattan, Kansas: Cooperative Extension Service, Kansas State University
2. Bontron, Jean-Claude, and Nadine Lasnier. 1997. “Tourism: A Potential Source of Rural Employment,” in Rural Employment: An International Perspective, Ray D. Bollman and John, M. Bryden, eds. New York: CAB International, pp. 427-446
3. Bourke, Lisa, A. E. Luloff. 1995. “Leaders’ Perspectives on Rural Tourism: Case Studies in Pennsylvania,” in Journal of the Community Development Society, Vol. 26, No. 2, pp. 224-39
4. Brown, Tommy L., and Daniel J. Decker. 1993. Economic and Social Significance of Recreational Access for the Rural Community. Morgantown, West Virginia: Extension Service, West Virginia University. R.D. No. 759
5. Brown, Tommy L., and Daniel J. Decker. 1993. Economic and Social Significance of Recreational Access for the Rural Community. Morgantown, West Virginia: Extension Service, West Virginia University. R.D. No. 759
6. Bruce, David, and Margaret Whitla, eds. 1993. Tourism Strategies for Rural Development, Sackville, New Brunswick: Rural and Small Town Program
7. Bryant, Rebecca. 1997. “Conservation, Community, and Rural Economic Development,” in National Civic Review, Vol. 86, No.2: pp. 181-87
8. Bryant, Rebecca. 1997. “Conservation, Community, and Rural Economic Development,” in National Civic Review, Vol. 86, No. 2: pp. 181-87
9. Bryson, Connie. 1989. “Ecotourism: Tourists and Trees in Alberta,” in Agriculture and Forestry Bulletin, Vol. 12, No. 4: pp. 15-16.
10. Bryson, Connie. 1989. “Ecotourism: Tourists and Trees in Alberta,” in Agriculture and Forestry Bulletin, Vol. 12, No. 4: pp. 15-16.
11. Burr, Steven W. 1995. “The Rural Action Class’s Perceptions of Tourism and its Potential for Economic Development: Case Studies from Four Rural Pennsylvania Counties,” in General Technical Report, Report No. INT-323: pp. 82-89
12. Butler, Richard W., C. Michael Hall, and John Jenkins, eds. 1998. Tourism and Recreation in Rural Areas. Chichester, U.K.: John Wiley
13. Cater, Erlet, and Gwen Lowman, eds. 1994. Ecotourism: A Sustainable Option? New York: John Wiley & Sons.
14. Keller, Pierre. 1996. “Tourism and Environment: Towards a New Tourist Culture,” (Seminar on Tourism and the Environment, November 21-23, Strasbourg, France), Environmental Encounters, No. 36.
15. Keller, Pierre. 1996. “Tourism and Environment: Towards a New Tourist Culture,” (Seminar on Tourism and the Environment, November 21-23, Strasbourg, France), Environmental Encounters, No.36
16. Luzar, E. Jane, Assane Diagne, Christopher Gan, and Brenda R. Henning. 1995. “Evaluating Nature-Based Tourism Using the New Environmental Paradigm,” in Journal of Agriculture and Applied Economics, Vol. 27, No. 2: pp. 544-555.
17. Machlis, Gary E., and Donald R. Field, eds. 2000. National Parks and Rural Development: Practice and Policy in the United States. Washington, DC: Island Press.
18. McConnell II, D. W., Robert H. Becker, and Cary McDonald. 1990. Nature-Based Tourism and Rural Coastal Development: Observations, Options, and Trends. Clemson, South Carolina: Clemson University, Regional Resources Development Institute.
19. McDaniel, Lynda. 2001. “Ecotourism Takes Off in the Heart of Appalachia,” in Appalachia, Vol. 34, No. 2: pp. 16-21. Web Site: http://www.arc.gov/index.do?nodeId=878
20. McDill, Marc, Gabriela Silva, James Finley, and Jonathan Kays. 1999. Promoting Ecotourism On Private Lands. University Park, Pennsylvania: Northeast Regional Center for Rural Development, Pennsylvania State University
21. Potts, Thomas D. 1993. Nature-based Tourism Enterprises. Clemson, South Carolina: Strom Thurmond Institute of Government and Public Affairs, Clemson University
22. Potts, Thomas D., and Allan P. C. Marsinko. 1998. Developing Naturally: An Exploratory Process for Nature-Based Community Tourism. Clemson, South Carolina: Strom Thurmond Institute of Government and Public Affairs, Clemson University
23. Robertson, R. A., C. Dawson, W. Kuentzel, and S. Selin. 1996. “College and University Curricula in Ecotourism and Nature-Based Tourism,” in Journal of Natural Resources and Life Sciences Education, Vol. 25, No. 2: pp. 152-155
24. Ryglova, K. 2007. "Limiting factors in the field of business activities in rural tourism" in AGRICULTURAL ECONOMICS-ZEMEDELSKA EKONOMIKA, 53, 9: 421-431
25. Sem, John H. 1992. Tourism. Proceedings of a Regional Conference, October 16-18, 1991, Jackson, Mississippi. Southern Rural Development Center, Mississippi State University
26. Theophile, Karin. 1995. “The Forest as a Business: Is Ecotourism the Answer?” in Journal of Forestry, Vol . 93, No. 3: pp.: 25-27
27. U.S. Department of Commerce, United States Travel and Tourism Administration. 1989. National Policy Study on Rural Tourism and Small Business Development: Final Report. Vienna, Virginia: Economics Research Associates
28. Wall, G. 1997. “Is Ecotourism Sustainable?” in Environmental Management, Vol. 21, No. 4: pp. 483-491
29. Whitlock, Wendy, Kevin Van Romer, and Robert H. Becker. 1991. Nature-Based Tourism: An Annotated Bibliography. Clemson, South Carolina: Strom Thurmond Institute of Government and Public Affairs, Clemson University
30. Woods, Mike D. 1992. “The Tourism/Rural Economic Development Link,” in Blueprints for Economic Development, Cooperative Extension Service, Oklahoma State University, Vol. 2, No. 2: p. 2

Web Sites:
1. http://banbaey.blogfa.com/post-7.aspx
2. http://noorportal.net/1/7699/14256.aspx
3. http://www.cas.nercrd.psu.edu/publications/reports/FINAL_REPORTS/mcdill.pdf(pdf)
4. http://www.iranabadi.ir
5. http://www.strom.clemson.edu/publications/Potts/devnat.html
6. http://www.strom.clemson.edu/publications/Potts/nbt2000.pdf