درآمدی بر روش تحقیق مقایسه کیفی در مطالعات جامعه شناختی

محمد حسن شربتیان

 چکیده: این روش یکی از مهمترین و پرکاربردترین روش های علوم اجتماعی کلان نگر است که به دنبال پاسخ دادن به پرسش های بزرگ می پردازد و در سطح میانی و کلان  واحدهای مشاهده و سطح تحلیل خودرا مورد بحث قرار می دهد. در واقع در علوم اجتماعی  این تحقیقی در پی بررسی تفاوت و تشابه در بین کل ها و ترتیبات اجتماعی است. تحلیل روش تطبیقی علاوه بر توصیف و تبیین مشابهت ها و تفاوت ها شرایط و پیامدها واحدهای اجتماعی کلان و بزرگ مقیاس همچون ملت ها، جوامع و کشورها را مورد مطالع قرار داده است. در این  تحقیق مقایسه جوامعی که دارای ماهیت و ساخت های یکسان و مشابه ( مورد محور- کیفی) و تطبیقی جوامعی که دارای ماهیت و ساختار متفاوت ( متغیر محور- کمی) می باشند مورد بحث قرار می گیرد. با توجه به این مسئله می توان به دو صورت تطبیق درونی و بیرونی پدیده های اجتماعی را در واحدهای کلان اجتماعی مورد بحث و تفسیر قرار داد، بر همین مبنا، گذار از نظریه های عمومی و رسیدن به نظریه های ساختاری در حوزه جامعه شناسی بالاخص (جامعه شناسی تاریخی- انقلاب- سیاسی- سازمان ها- توسعه و تغییرات اجتماعی) اهمیت روش تحلیل تطبیقی را دوچندان کرده است؛ بر این اساس حجم نمونه واحدها یا نمونه های مورد بررسی از نکات مهم و اساسی این نوع تحقیق است که مطالعه تحقیق تطبیقی کمی را با موارد زیاد در قالب ( Nبزرگ) و مطالعه تطبیقی کیفی را با موارد محدود (N کوچک) مورد تفسیر و تبیین قرار  می گیرد. بر این  اساس مطالعه تحقیقاتی در بررسی پدیده های اجتماعی در قالب طرح های پژ‍وهشی شبیه ترین و در عین حال متفاوت ترین نظام با روش های توافق و اختلاف  مورد بحث  می باشد. منطق پژوهشی این تحقیق بر این امر استوار است که، ماهیت پدیده های اجتماعی را نمی توان بر اساس رویکرد میکانیکی و ساده انگارانه سازگارنمود، بلکه بر اساس یک پیکربندی و درک روابط زنجیره ای علل همراه با یک رویکرد وابسته به تحلیل های تاریخی و اجتماعی  در قالب سیر تحول زنجیره ای و احتمال گرایانه باید پدیده اجتماعی را مورد تفسیر، تشریح و تبیین قرار داد؛ و باید از رویکردها تفریدی و انقطاعی در ساختار پدیده اجتماعی برحذر بود. مهمترین تکنیک تحقیق کیفی تطبیقی که در بررسی تحلیلی پدیده های اجتماعی از جمله مباحث جامعه شناسی سیاسی- تاریخی و انقلاب در این نوع تحقیقات مورد توجه قرار گرفته است، جبر بولی است، که توسط راگین در کتاب  راهبردهای کمی و کیفی روش تطبیقی خود مورد بحث و تشریح قرار گرفته است. این تکنیک بر پایه مقایسه اسمی استورات میل به صورت مقوله های دو ارزشی توانسته فرضاً پدیده انقلاب را از طریق روش شناسی ضمنی و تلویحی تحقیقات تطبیقی- تاریخی مورد تبیین و تفسیر قرار دهد. در این تکنیک محققان می توانند به وارسی ترکیب های متفاوت از تبیین کننده های پدیده  بله عنوان علل یک نتیجه ( معلول واحد)  دست یابند. این تکنیک دارای ده ویژگی منحصر به فرد است که برای تحلیل مجموعه داده هایی با N متوسط ( 10 تا 50 مورد) به کار می رود. همچنین با توجه به تشریح این تکنیک در تبیین پدیده اجتماعی نمونه ای از  کاربست های عملی این فن را در حوزه مطالعات اجتماعی واحدهای کلان و میانی در غرب و ایران بیان می کنیم.

کلید واژه:  آزمون نظامند، جبر بولی ،روش تطبیقی، ، روش متغیر محور، روش مورد محور، واحد تحلیل

 

برای خواندن این مقاله در زیر کلیک کنید

 

 

 

 

پیوست	اندازه
18285.doc	349 KB