معرفی واحد درسی فرهنگ و توسعه

عنوان به انگلیسی: Culture and development
تعداد واحد: 2
نوع درس: نظری(اجباری)
پیشنیاز: انسان شناسی فرهنگی

شرح‏درس: فرهنگ و توسعه که در برنامه آموزشی برخی از دانشگاه‏های جهان با عنوان ”انسان‏شاسی توسعه“ نیز شناخته می شود، به تشریح و تحلیل عمیق دو مفهوم فرهنگ و توسعه و روابط متقابل و بسیار پیچیده آنها اختصاص دارد. دانشجویان در این دو درس ضمن آشنایی با مباحث رایج در زمینة توسعه و توسعه نایافتگی و مشکلات توسعه‏ای، با نقد انسان شناختی آنها و رویکردهای فرهنگی در این زمینه‏ها نیز آشنا می شوند.
اهداف: مهم‏ترین هدف از درس فرهنگ و توسعه، بررسی تجارب چند دهة اخیر در کشورهای در حال توسعه در تمام زمینه‏های توسعه ای و به ویژه تاکید بر مشکلات و موانع فرهنگی است که به این توسعه نایافتگی دامن زده و یا از میان برداشتن آن را غیر ممکن کرده‏اند. دانشجویان باید بتوانند از طریق مباحث در این درس موقعیت‏های گوناگون و بسیار پیچیده‏ای را که در فرهنگ های مختلف کنونی و در چارچوب برنامه‏های متفاوت توسعه و برنامه ریزی می توان با آنها روبرو شد، درک کرده و تحلیل نمایند تا بتوانند در نتیجه راه حل های کاربردی برای آنها بیابند.

روش: روش به کار گرفته شده در این درس دو گانه است. از یک سو، روش مطالعات اسنادی و کتابخانه‏ای برای دقیق تر شدن و درک بهتر و عمیق تر مفاهیم توسعه‏ای که با رجوع به منابع معتبر می توان به آنها دست یافت. از طرف دیگر دانشجویان دست به تحقیقات میدانی بر یک موضوع مشخص توسعه‏ای می زنند و برای این کار یک گروه پژوهشی تشکیل می دهند ( حداکثر با 4 نفر) و زیر هدایت مستمر استاد کار خود را در طول دورة کلاس به انجام رسانده و گزارش های پیشرفت کار را در کلاس ارائه می دهند. این کار پژوهشی با استفاده از روش های معمول انسان‏شناسی( مشاهدة مشارکتی، مصاحبه، تهیه نقشه، کروکی، عکس و گردآوری اسناد محلی و ...) انجام می گیرد.

کاربرد: درس فرهنگ و توسعه از کاربردی ترین دروس در حوزة انسان‏شناسی فرهنگی به حساب می آید. در این درس، همواره از یک یا چند مشکل یا مسالة توسعه ای حرکت آغاز شده و تلاش می شود از دیدگاه یک انسان شناس ولی با در نظر گرفتن تمامی محدودیت ها و چارچوب های موجود در واقعیت اجتماعی راه حل ارائه گردد. انسان شاسان توسعه، عموما برای یافتن چنین راه‏حل هایی با سازمان های دولتی و صوصی همکاری می کنند. هر جا نیاز به توسعه احساس شود و برنامه‏ای برای اجرای عملی آن تدوین شود، باید به بعد فرهنگی و انسانی آن فرایند چه از نفطه نظر پتانسیل های موجود و چه از لحاظ پی آمدها و چشم اندازهای حاصل از اجرای توسعه، دقت داشت که این کار باید به وسیلة انسان شناسان انجام بگیرد.
سرفصل دروس :
1- مباحث مقدماتی، معرفی این شاخه، اهداف، روش ها و کاربردهای آن
2- تعاریف فرهنگ(گونه شناسی تعاریف، عمومی، تاریخی، رفتاری، ارزشی، کارکردی، ذهنی، ساختاری، نمادین و...)
3- نقد و بررسی مفاهیم فرهنگی(الف- فرهنگ و طبیعت، معنی، نشانه و فرهنگ، قوم مداری و نسبی گرایی فرهنگی)
4- نقد و بررسی مفاهیم فرهنگی (ب: تمایز و امتیاز در فرهنگ، مفاهیم قومیت، تمدن و ملیت و رابطة آنها با فرهنگ، تنوع و انسجام فرهنگی، فرهنگ فردی و جمعی )
5- تعاریف و گونه‏شناسی مفهوم توسعه
6- تاریخچة مفهوم توسعه(پیش از قرن نوزده، استعمار، استعمار نو، دولت جدید)
7- نقد نظریه‏های توسعه(الف: نظریه‏های تطوری توسعه)
8- نقد نظریه های توسعه(ب: نظریه‏های نوسازی)
9- نقد نظریه‏های توسعه(ج:نظریه‏های وابستگی و توسعة انسانی )
10- رویکرد انسان‏شناسی به مفهوم توسعه و مصرف پایدار
11- جهانی شدن و توسعه(الف: جهانی شدن اقتصادی)
12- جهانی شدن و توسعه( ب: جهانی شدن سیاسی)
13- جهانی شدن و توسعه(ج: جهانی شدن اجتماعی و فرهنگی )
14- مسائل کاربردی بحث فرهنگ و توسعه در جهان امروز
15- چشم‏انداز توسعه و رابطة آن با فرهنگ در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته
16- جمع‏بندی و نتیجه گیری