ژن­های افریقایی ردیابی شدند

اریکا چک هایدن برگردان نظام عمادی

این شیوه داده­ های زبانشناختی و باستانشناختی را با ردیابیِ مهاجرت اولیه انسان­ها افزایش می­دهد.انسان­ها نخستین بار تقریباً دویست هزار سال پیش آفریقا را ترک کردند و در سراسر جهان پخش شدند. ولی این یک سفر یک­طرفه نبود. برخی­اشان برگشتند.  دانشمندان می­گویند که مهاجرتی بازگشتی را ردیابی کرده­اند که در زمان­های بسیار پیشتر از ورود استعمارگران اروپایی، طی آن ژن­ها در دو مرحله از سایر نقاط جهان به آفریقای جنوبی برده شد.

این یافته­ ها بخشی از تحقیقات فشرده­و کوتاه­مدتی است که ابزار و تجهیزات بهتر، بررسی ژنوم آفریقایی را میسر ساخت. برای اولین بار، دانشمندان می­توانند تاریخ پیچیده مهاجرت انسان در آفریقا را به­خوبی بررسی کنند در حالیکه این رشته علمی به مدت طولانیدر صدر بررسی استخوان­ها و تجزیه و تحلیل آثار و ابزار قدیمی و زبان­ها قرار داشت.

کارینا اسچلبوش((Carina Schlebusch، متخصصژنتیک در دانشگاه آپسالای سوئد می­گوید "تاکنون این کار عمدتاً بر اساس زبانشناسی و باستانشناسی انجام می­شد و اکنون می­توانیم از دانش ژنتیک استفاده کنیم تا نظرات را بیازماییم."

نشانه­های ژنتیکیِ مهاجرت­های بازگشتی قبلاً نقطه­گذاری شده بوده ­اند. در بیش از یک دهه گذشته، شواهد بازگشت به آفریقا پس از رویداد اصلی "بیرون از افریقا"تأیید شده­اند و به­تازگی داده­های د. ان.ا نشان می­دهند که گروه کوچکی از شرق آفریقا به جنوب آفریقا مهاجرت کردند و با  انسان­های شکارچی-گردآورنده آمیخته شدند که 2000 سال پیش در آنجا زندگی می­کردند.

بررسی جدید، این دو مهاجرت را به هم مرتبط می­کند. مقاله­ای که در پیش­پرینت سروِر arXiv در 30 جولای برای متخصصان ژنتیک در دانشکده پزشکی هاروارد در شهر بوستونِ ماساچوست قرار گرفت، استفاده از شیوه­ای برای شناسایی ردیابی این مهاجرت دو­­مرحله­ای رااز خلال د.ان.ا گروه­های کوچک قوم خوئه-سان(Khoe-San) آفریقای جنوبی گزارش می­دهد.

محققان بیش از نیمی از پایگاه­های تنوع ژنتیکی در ژنوم تقریبا 1000 نفر، از جمله حدود 200 آفریقای جنوبی را آزمایش کردند که نمایانگر22 گروه آفریقایی بودند. با مراجعه به خوئه-سان، گروه تحقیقاتی در جستجوی مناطق د.ان.ایی بودند که افراد آن ظاهراً در روزگاری، کروموزومی را از گروه متفاوتی به ارث برده­اند.

این مناطق د.ان.ا،همانند الگو و مدلی که در گروه­های غیر­­خوئه-سان دیده شده است،شامل تکه­هایی از تنوع ژنتیکی است که به هم مرتبط می­شوند. تکه­ ها در خوئه-سان کوتاهتر و پراکنده­تر از گروه دهندۀ فرضی است. زیرا ترکیب دوباره ژنتیکی که با هر نسل انجام می­شود، در گذر زمان کروموزمِ گرفته­شده خُرد شده است.

محققان با اندازه­گیری میزان خردشدگی توانستند تخمین بزنند که چند نسل پیش، کروموزوم به ژنوم خوئه-سان آمده است. آنان نشانه­ هایی را دیدند که بازگو­کنندۀ  دو موج مهاجرت بودند. یکی از ورود تقریباً 3000 سال پیش غیرآفریقایی­ها به شرق آفریقا می­گفت و دیگری از مهاجرت 1800-900 سال پیش، هنگامی که آفریقایی­های شرق به جنوب آفریقا مهاجرت کردند و ژن­های غیرآفریقایی­ها را به همراه آورد. (نک"خارج از آفریقا- و برگشت به داخل‘Out of Africa — and back in’ ").

طبق گزارش مولفان این تحقیق به رهبری دیوید رِیچ(David Reich) و همکار فوق دکترایشان ژوژف پیکرِلJoseph) (Pickrell، به علت این مهاجرت دو­مرحله­ای، برخی گروه­های خوئه-سان که تصور می­شد کاملاً از نظر ژنتیکی جدا هستند،عملاً 5%-1 د.ان.ای غیرآفریقاییدارند.

متخصصان ژنتیک پیش از این می­توانستند نمونه­ های گذشته "آمیخته" و "دو­رگه" را شناسایی کنند.  اما این نخستین بار بود که چندآمیختگی در شناسنامه ژنتیکی یک گروه، شناسایی شده است. لوسا پَگانی(Luca Pagani)متخصص ژنتیک در موسسه وِلکام تراست سَنگر(Wellcome Trust Sanger Institute)در نزدیکی شهر کمبریج انگلستان و کسی که مهاجرت بازگشت به اتیوپی (حبشه) را مطالعه کرده است، می­گوید " مهمترین یافته این است که مهاجرت از شرق به جنوب، ناقل ژن­های غیر­آفریقایی بوده است.

سارا تیشکوف(Sarah Tishkoff)متخصص انسانشناسی ژنتیکی در دانشگاه پنسیلوانیای فیلادلفیا  می­گوید که این یافته­ها در پرتو مطالعه­های پیشین زبانشناختی و باستانشناختی، معنا پیدا می­کنند. برای نمونه، گویندگان آفریقایی خوئه-کوادی(Khoe-Kwadi)، خانواده­ای از زبان­هایی که ریشه­هایش به آفریقایی­های شرق باز­می­گردد که فن و روش گله­داری را به جنوب آوردند، بیشترین مقدار از ژن­های غیرآفریقایی را دارا هستند. همچنین، استخوان­های 2000 ساله گاو و گوسفندان و ویژگی­های سفالگری از فرهنگ چوپانیِ شرق آفریقا در سراسر آفریقای جنوبی پیدا شده است. تیشکوف می­گوید "شاید این روش را بتوان به موارد دیگری که داده ­های باستانشناختی خوب وجود ندارد، تسری داد."

اما این یافته­ها، پرسش­هایی را درباره هویت آفریقایی­های شرقی که به غیر­آفریقایی­ها برخوردند و نیز درباره خود غیر­آفریقایی­ها برمی­انگیزاند. ژن­های غیر­آفریقایی در خوئه-سان بسیار شبیه آن­هایی است که در اروپایی­های جنوبی مدرن پیدا شد. اما مولفان فکر می­کنند که به احتمال بسیار، ناقلان این ژن­ها زمانی از خاورمیانه یا شبه­جزیره عربستان به آفریقا آمدند.

این تحقیق به استفاده از شیوه­های پیشرفته تأکید می­کند و داده­های پُربارترِ تاریخ پیچیدۀ ژنتیک آفریقا را دگرگون می­کند. مطالعات حاکی از این است که آفریقا متنوع­ترین قاره در جهان از نظر ژنتیک است و مردم خوئه-سان کهن­ترین تبارو نسبِژنتیک دنیا را دارند.تصور می­شود که آنان اسلاف اولین انسان­هایی هستند که از دیگر انسان­های جدید که آغاز به سفرِ خارج از آفریقا کردند، منشعب شدند.

با وجود اهمیت بسیار زیادِ منطقه در تاریخ انسان، تنها در سال گذشته مقداری اطلاعات مهم درباره گروه­هایی از سراسر آفریقا در دسترس قرار گرفت. پیش از این­ ژنوم تنها اندکی از 2000 گروه قومی آفریقایی آشکار شده بود. آن هم تا حدودی به علت جمع­آوری د.ان. ا از گروه­های قومی آفریقایی و تا حدودی به این خاطر که بیشرین هزینه برای مطالعات ژنتیک صرف کاربردهای پزشکی می­شد نه انسانشناسی.

مسئله دشوارتر و وخیم­تر می­شود آنگاه که مجموعه تکه­ ها که طراحی و تنظیم شدند تا پراکنش تنوع ژنتیک انسانی را بررسی کند، در ابتدا بنا شد تا تنوع دیده شده در ژنو­های اروپایی و اروپایی-آمریکایی را نمونه­برداری کند و پراکنش آفریقایی را به دست نیاورد. این مطلب در سال 2011 تغییر یافت وقتی ریچ و دیگر متخصصان ژنتیک با شرکت آفیمتریکس(Affymetrix)واقع در سانتا کلارای(Santa Clara)کالیفرنیا کار کردند تا یک تراشه ژنی و یا به عبارتی آرایه ریشه­های انسانرا طراحی کنند که هدفشان مناطقمتنوع و گوناگونی  باشد که در نمونه­های ناهمگون­تر دیده شده­اند. پیکرل و ریِچ از تراشه در تجزیه و تحلیلشان به کار بردند همانطوریکه دیگر مطالعه و بررسی­ها، درباره پراکندگی افریقایی داشتند.

پاگانی می­گوید" این تغییر عظیمی را بشارت می­دهد. تاکنون ما ابزارهایی را به کار برده­ایم که اختصاصاً برای غیر­آفریقایی­ها به مردم آفریقایی طراحی شده­ اند."

نویسنده: Erica Check Hyden

منبع: مجله نیچر آگوست 2013

مترجم: دکتر نظام عمادی