پنجره‌های هلندی؛ پاکدامنی زنانه و هرزگی زنانه (3)

آیرن سی‌یراد برگردان: محسن صف شکن

تصویر: پنجره جلو آمده یک ساختمان اویل دهه 1900، به عنوان یک نمونه معماری شهری مرغوب هلندی
اسناد به جا مانده از مسافران اواخر قرن نوزدهم هلند، چارچوب‌ پنجره‌ آپارتمان‌ها را در بین طبقات درآمدی پایین و متوسط، به اصطلاح آینه‌های جاسوسی می‌نامند. آینه های جاسوسی برای کنترل مخفیانه زندگی خیابان و نیز اجتناب از عمل خودنمایانه و ننگ‌آمیز خم شدن به بیرون از پنجره مورد استفاده قرار می‌گرفت. هر چند این کنترل نیز نیازمند آنست که فرد، یک موقعیت ثابت را در کنار پنجره و با یک آینه جاسوسی در معرض دیدش تصرف کند. این موقعیت برای افراد ناتوان و سالخورده بی‌ضرر اما برای زنان نجیب، دختران و زنان خانه‌دار نامناسب بود.

پدیده جدید در معماری خانگی هلند دهه 1920 ساختن پنجره‌های جلو آمده بود. جالب اینجاست که ساختار برونگرای آن پنجره‌های جلو آمده، کنترل زندگی خیابان را آسان می‌کرد. بررسی دقیق گیاهان گلدانی واقع در لبه پنجره، بهانه‌ای به دست زنان خانه‌دار برای لفت دادن کنار پنجره می‌داد.

در دوران قبل از جنگ، پنجره برای زنان، مرزی خطرناک را بین شرف و ننگ مشخص می‌کرد. سرکوب فحشای آشکار، شروعی محتاطانه برای روسپی‌گری پنجره‌ای در دهه 1930 بود؛ فاحشه‌ها در کنار پنجره‌ها می‌نشستند و مردان را با ضربه زدن به شیشه پنجره، به داخل دعوت می‌کردند. (تصویر 3.3)

بعد از جنگ جهانی دوم، هلند مانند بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی با کمبود بزرگی در زمینه خانه مواجه شد. بیشتر بلوک‌های آپارتمانی جدید، ساختمان‌های پیش‌ساخته با چارچوب‌ پنجره‌های بزرگ به عنوان نماهای پیش‌ساخته بودند. (تصویر 3.4) کاربرد زیاد پنجره شیشه‌ای، به شدت نشانه نوگرایی بود.

معماران بعد از جنگ که به برابری و اصول عملکردی زندگی مدرن متعهد بودند پنجره‌های شیشه‌ای فراوان را به عنوان ابطال مرز بین فضای عمومی جامعه و فضای خصوصی خانواده افراد در نظر گرفتند. هرچند کمبود حریم در این «خانه‌های شیشه‌ای» مدرن با ایده‌آل‌هایی که هنوز در زندگی خانگی وجود داشتند و نیز صمیمیتی  که توسط اصلاح‌طلبان اجتماعی و معماران سنتی ترویج می‌شد در مغایرت بود.

مدرنیست‌ها متعاقب ایده‌های انقلابی‌شان، پیوستگی قدیمی پنجره‌ها و درب‌های جلویی را از بین بردند. این پیوستگی، بلوک‌هایی قانونی و خانه‌های خانوادگی‌ای را ایجاد می‌کرد که درب‌های ورودی‌شان رو به خیابان و پنجره‌های جلویی‌شان رو به چمن عمومی یا باغ پشتی باز می‌شد. به نظر می‌رسید پوشش گیاهی و مناطق سبز که در پیشنهاد آن‌ها مرزی طبیعی بین بخش عمومی و خصوصی بود هم‌پیمان شده‌اند تا حداقلی از خلوت را تضمین کنند.

در گونه جدیدی از خانه‌ خانوادگی در 1960 و اوایل 1970 که عمدتا مربوط به رفت‌وآمدکنندگان مکرر به روستا بود اتاق نشیمن، تبدیل به یک استراحتگاه سراسری با پنجره‌های شیشه‌ای بسیار در هر دو جهت جلو و پشت خانه شد و شفافیتی تام را ایجاد کرد. محبوبیت فوق‌العاده استراحتگاه‌های سراسری، مالکان خانه‌های پیش از جنگ را نیز تحت تأثیر قرار داد. آنها درب‌های کشویی را برای خلق اثری مشابه کنار گذاشتند. همین طور پنجره‌های با شیشه‌های رنگی اصیل از بین رفته و با پنجره‌های شیشه‌ای مدرن بزرگ جایگزین شد. این توسعه، نشان‌دهه اوج تفکر ویترینی هلند درباره نمایش روزانه و شبانه زندگی خانوادگی و نیز دکوراسیون داخلی بود.

بحران نفتی هلند در [1] 1973 وقفه‌ای موقت در کاربرد پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ در معماری خانگی بر جای گذاشت. ذخیره انرژی در ابتدا به دلایل اقتصادی اما سپس به دلایل زیست محیطی با اهمیت‌تر شد و اندازه پنجره‌ها در خانه‌های تازه‌ساخت شدیدأ در اواخر1970 کوچک شد. هرچند کمک‌های حکومتی متعاقب آن برای پنجره‌های دوجداره‌، سنت‌های معماری بعد از جنگ را از پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ به عنوان نشانه پیشرفت و مدرن بودن رهانید.

معماری خانگی بعد از جنگ، روح زمانه را در پنجره‌های شیشه‌ای بزرگش و نیز درب‌های شیشه منعکس می‌کند. مدرنیته به جهت درستکاری و نیز آزادی الگوهای زندگیش خصوصا در مورد الگوهای جنسی مورد ستایش قرار گرفت. در همان دوره آزادی جنسی، فحشای پنجره‌ای هلند، شخصیت خودنمای بدنامش را گسترش داد. عمل ایستادن یا نشستن فاحشه نزدیک پنجره، تخطی از مرزهای زنانه بین پاکدامنی و ننگ را نشان می‌دهد.

[1]  نگرش حمایتی وزیر امور خارجه هلند نسبت به اسرائیل باعث ناخشنودی کشورهای عرب تولیدکننده نفت شد و موقتا عرضه نفت را متوقف ساخت. 

 

ادامه دارد...

پنجره‌های هلندی؛ پاکدامنی زنانه و هرزگی زنانه (1)

پنجره‌های هلندی؛ پاکدامنی زنانه و هرزگی زنانه (2)

صفحه شخصی نویسنده در انسان‌شناسی و فرهنگ:
http://www.anthropology.ir/node/24505

ایمیل نویسنده:

[e-mail]

پیوست	اندازه
24510.docx	557.51 KB