انتشار سی و سومین فصلنامه تخصصی «فرهنگ مردم ایران»

سید علیرضا هاشمی

سی و سومین شماره فصلنامه «فرهنگ مردم ایران» مربوط به تابستان 1392، ویژة «کودک و رسانه» در 230 صفحه منتشر شد. این فصلنامه که در حوزه فرهنگ مردم و فولکلور منتشر می­شود این شماره را به حوزه ادبیات و موضوع افسانه­ها، قصه­ها، متل­ها و بازی­های کودکان اختصاص داده است.

در سخن نخست این شماره به قلم اصغر شعاع(سردبیر) آمده است: «جامعه‌پذیری فرایندی است که از طریق آن افراد به عضویت جامعه انسانی در می‌آیند و جایگاه مناسب خود را در آن می‌یابند. در این فرایند، افراد با یادگیری ویژگی‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی هویت و نقش خود را شکل می‌دهند و جامعه، خود را در نسل‌های جدیدتر بازتولید می‌کند. «خودِ اجتماعی» کودکان نیز طی همین فرایند ساخته می‌شود. ساختن چنین سازه‌ای اگر در ضمن برپایی آداب و سنن محلّی یا هنگام شنیدن گوشه‌ای از ادبیّات شفاهی یا انجام بازی‌های محلّی صورت گیرد، از استحکام و قوام مناسب‌تری برخوردار خواهد بود؛ زیرا کودکان ساعت‌ها وقت خود را صرف پذیرفتن نقش‌های «دیگرانِ مهم» در فضای اجتماعی خود می‌کنند و اگر بتوان عوامل محلّی و بومی را برای کودکان کنش‌مند و فعال ساخت، آنان مراحل فرهنگ‌پذیری جامعه خود را بهتر طی خواهند کرد.

آموزش به کودک، نیازمند به کار گرفتن زبانی متفاوت از زبان آموزشِ مستقیم است تا کودک بدون احساس تحمیل و فشار از بیرون، با آن پیوند برقرار کند. برای این منظور، برانگیختن حس زیبایی‌شناسانه و توجّه به وجه لذّتبخشی به کودک، باید مدّنظر ویژه قرار گیرد. از میان انواع منابع آموزشی، «فولکلور»، حوزه‌ای است که با در نظر گرفتن طبیعت خیال‌ورز کودک به سادگی او را مخاطب قرار می‌دهد و از میان همه وسایل آموزشی، «رسانه‌های دیداری و شنیداری» به دلیل بهره‌مندی از همه جنبه‌های زیبایی‌شناسانه، از قابلیت ویژه‌ای برای این امر برخوردارند. برای رسیدن به امر مهم جامعه‌پذیری کودکان، استفاده از تمام منابع فرهنگی و تاریخی از جمله فرهنگ عامه (فولکلور) ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. دستمایه قرار دادن دستاوردهای کهن، علاوه بر ایجاد فرهنگ‌پذیری، قادر است از مرزها عبور کند و به دلیل ماهیت جهانی خود، بین‌المللی شود.

بر همین مبنا، این شماره از فصلنامه فرهنگ مردم ایران به ویژه‌نامه‌ای با عنوان «فولکلور، کودک و رسانه»‌ اختصاص یافته است. این مجموعه در سه محور «کودک، ادبیّات شفاهی و رسانه»، «روایت‌های منظوم کودکانه (متل) در رسانه» و «بازی‌های کودکانه در رسانه» تدوین و به منظور بهره‌برداری دست‌اندرکاران رسانه ملّی ارائه می‌گردد. به این امید که تهیه‌کنندگان برنامه‌های مختلف کودک بتوانند با استفاده از موضوعات متنوع و متعدد فرهنگ عامه، برنامه‌هایی جذاب و مخاطب‌پسند برای کودکان امروز تولید کنند»(ص،7،8).

فهرست مطالب این شماره فصلنامه به قرار زیر است:

 

سخن نخست/ سردبیر

● کودک، ادبیات شفاهی و رسانه

- مخاطب‌شناسی افسانه‏ها؛ کودکان یا بزرگسالان/ علی‌مراد خرمی

- کودکانه‌ها در ادبیّات شفاهی مردم بختیاری/ دکتر عبّاس قنبری‌عُدیوی

- اقتباس از افسانه‌های حماسی شاهنامه/ بدری جهازی

- ادبیّات تعلیمی و فرهنگ آموزشی در مکتبخانه‌های سنّتی/ الهه شایسته‌رخ

● روایت‌های منظوم کودکانه (متل) در رسانه

- ویژگی متل‌ها برای بهره‌گیری در نمایش‌های رادیویی و تلویزیونی/ میترا خواجه‌ئیان

- مضمون‌ها و ویژگی‌های متل‌های لری/ فیروز آزادی / حمیدرضا رحمتی

- تحلیل یک متل؛ ماه بلند آسمون/ سهراب مظاهری

● بازی‌های کودکانه در رسانه

- عناصر بازی‌های محلّی کودکان و جنبه‌های‌ نمایشی آنها/ ناهید جهازی

- روان‌شناسی بازی‌های کودکانه؛ بازی با انگشتان/ اصغر شعاع / علی آنی‌زاده

● گزارش‌های فرهنگیاری

- فرهنگ بازی و سرگرمی‌ مردم کلور شاهرود خلخال/ محسن مجاوری‌کلور

- بازی‌های محلّی قوچان (خراسان شمالی) / فروغ‌الزمان ضرغامی

- یادبودی از فرهنگیاران فقید واحد فرهنگ مردم

- چکیده انگلیسی

 

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139