نبود نمادهای بومی در گردشگری مازندران

امیر هاشمی مقدم

تصویر: میدان ورودی شهر امیرکلا
بیشتر شهرهای گردشگرپذیر در دنیا و حتی ایران، دارای نماد یا نمادهایی هستند که گردشگران با ایستادن در کنار آنها و عکس یا فیلم گرفتن، خاطرات شان را ثبت و ضبط می کنند. گردشگران در تهران می توانند با ایستادن در کنار برج آزادی، کاخ های دوره قاجار و پهلوی و دیگر بناهای این شهر، خاطرات شان را ثبت کنند. در اصفهان با ایستادن در میدان نقش جهان، کنار پل های ساخته شده بر روی زاینده رود و...؛ در همدان با ایستادن در کنار آرامگاه بوعلی سینا و تپه هگمتانه؛ در شیراز در کنار آرمگاه حافظ، سعدی، دروازه قرآن، تخت جمشید و...؛ در تبریز در کنار ارگ تبریز یا مسجد کبود؛ و در دیگر شهرها هم به همین ترتیب. اما شهرها و روستاهای مازندران که جزو اصلی ترین قطب های گردشگری کشور هستند و سالانه چه در تعطیلات نوروز و تابستان و چه در روزهای غیرتعطیل، میلیونها گردشگر را به سوی خود می کشانند، تقریباً هیچ نماد خاصی ندارند. یکی از دلایل این امر، تفاوت ماهوی نوع گردشگرانی است که به مازندران می آیند با گردشگرانی که به اصفهان، شیراز، همدان و... می روند. گردشگران مازندران، طبیعت گرد هستند و گردشگران دیگر شهرهای یادشده، فرهنگی. از این منظر اتفاقاً همه گردشگرانی که به مازندران می آیند، تصاویر متعددی را در کنار ساحل دریا و جنگل ضبط می کنند تا خاطرات شان از این سفرها ثبت شود. اما در این باره دو نکته می توان مطرح کرد که در زیر به آنها می پردازیم.

درست است که طبیعت گردانی که به مازندران می آیند، هدف اصلی شان دیدن ساحل دریا و جنگل است، اما اکثر قریب به اتفاق این افراد، نه تنها در شهرهای این استان توقف و سکونت چند روزه دارند، بلکه از بازار این شهرها خرید می کنند. کمترین شهری در استان مازندران وجود دارد که نمادی مرتبط با هویت فرهنگی-تاریخی و یا حتی طبیعی اش داشته باشد. در حالی که داشتن نمادهای خاص هر منطقه گردشگرپذیر، می تواند به مثابه نوعی بِرَندِ تجاری عمل کرده و گردشگران بیشتری را به سوی خود بکشاند.

نکته دوم این است که اتفاقاً شهرها و مناطق مختلف استان مازندران در حال نمادسازی هستند؛ اما متأسفانه نه تنها این نمادها هیچ ارتباطی با هویت فرهنگی- تاریخی و طبیعی شان ندارد، بلکه عموماً برگرفته و کپی رایت از نمادهای شهر تهران است. از استان تهران که وارد استان مازندران می شوی، در همان ابتدا که پادگان آموزشی تکاوران دیده می شود؛ با ماکتی از برج آزادی تهران. این روند در بسیاری از شهرهای مازندران تکرار می شود. شاید نمونه گویای آن، نصب ماکتی بدقواره از برج میلاد در میدان ورودی شهر امیرکلا (از سمت بابل) باشد. معماری این استان نیز به واسطه هجوم افراد غیربومی و در رأس آنها تهرانی ها برای خرید خانه دوم، به شدت دستخوش تغییر و بلکه انقلاب شده و هویت بومی معماری اش را یکسره به نفع برافراشتن آپارتمانها و برجهای مسکونی خالی از روح بومی، کنار گذاشته است. معدود مکانهایی هم که بافت سنتی اش را حفظ کرده (همچون روستای کندلوس) به واسطه تلاش افراد شخصی بوده و ارگانهای دولتی کمتر نقشی در این باره داشته اند. دیدن نامها و عناوینی همچون «شبهای تهران»، «تهرانی ها»، «پارک وی»، «نیاوران»، «بام تهران» و... بالای رستورانها، چایخانه های به اصطلاح سنتی یا مشاوران املاک در مازندران، پدیده ای رایج است. باید به اینها افزود مواردی همچون رواج خرید و فروش تلفن های همراه با پیش شماره تهران، گسترش خرید و فروش خودرو با پلاک تهران، کمرنگ شدن موسیقی، گویش، پوشاک و... محلی به نفع همین عناصر با رنگ و بوی تهرانی اش و... . در واقع اکنون مازندران در حال استحاله فرهنگی است تا تبدیل به حیاط خلوت تهران شود. روندی که با این شرایط، چندان به درازا نمی کشد.

(این یادداشت پیش از این در روز شنبه مورخ 17فروردین 1392 در چارچوب همکاری مشترک با روزنامه قانون، در آن نشریه منتشر شده بود).

 

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294