با من حرف بزن

در مقاله حاضر به انواع مختلفی از تحلیل ها, دامنه ای از تحلیل متن, تحلیل نگرشها و طرز برداشت از گفتمان پرداخته شده و به سمت راه هایی هدایت می شویم که در آنها پیام ها منتقل می شوند و معنی در بافت ساخته می شود و درمی یابیم که متن اجتماعی سریعاً به طور اجتناب ناپذیری به گفتمان ومعنی و به همان صورت به بیان متصل می شود

«گفتمان» معمولاً به تمام پدیده های تقابل نمادین وارتباطات بین مردم، از طریق زبان نوشتاری یا گفتاری یا نشانه‌های دیداری اشاره می کند. بنابراین، می توانیم درباره گفتمان بشری، مطالعه گفتمان وغیره بحث و تحقیق نماییم. امروزه، معمولاً ازاین واژه بامعانی معمول‌تری استفاده می‌کنیم که شامل گفتمان نوشتاری است. البته، جایی که لازم است می توانیم گفتمان نوشتاری را متمایز از گفتمان گفتاری مشخص نماییم.

«گفتمان» گاهی اوقات در تقابل با «متن» استفاده می شود، جایی که «متن» به اطلاعات گفتاری یا نوشتاری واقعی، و «گفتمان» به تمامی کنشهای ارتباط، شامل تولید و درک نه لزوماً به طورکاملاً شفاهی اشاره می کند. مطالعه گفتمان، بررسی موضوعاتی نظیر بافت، اطلاعات پیش زمینه ای یا دانش تقسیم شده بین گوینده وشنونده را شامل می شود.

گفتمان مکرراً برای اشاره به ارتباط کلی استفاده شده است که در بافتهای موقعیتی خاص جای می گیرد. به عنوان مثال، می توانیم درباره گفتمان علمی، گفتمان قانونی، وغیره صحبت کنیم. گفتمان علمی شامل سخنرانی ها، گزارشهای تحقیقی، مباحث نظریه ای و از این قبیل می شود. به طورمشابه، گفتمان حقوقی مشتمل بر: قوانین نوشتاری واقعی، مقررات، قراردادها، وصیتنامه ها،جروبحثهای دادگاهی مرسوم،استنطاق، و ... است .

«گفتمان» گاهی اوقات به عنوان متنی خاص( نوشتاری یا گفتاری) در مباحث زبان شناسی، جامعه شناسی و مردم شناسی استفاده شده و معمولاً به نحوه رفتاری نسبتاً طولانی ازیک موضوع نظیر سخنرانی، خطابه، رساله و یا درباره اخلاقیات گفته می شود. شما معنی این واژه را به طور دقیق و جامع در هیچ کتابی پیدا نخواهید کرد اگرچه هنوز در برخی از بافت‌های دانشگاهی معانی خاص و متداول از آن ارائه شده است.

«گفتمان چند وجهی» نیز به گفتمانی اشاره می کند که به بیش از یک روش ارتباطی تکیه می کند. بخش اعظم گفتمان به منابع چند وجهی تکیه می‌کند، به عنوان مثال، یک مجله ممکن است ازکلمات، عکسها و نقاشی‌ها استفاده کند؛ یک کتاب علمی درسی ممکن است نمودارها راضمیمه بافت نوشتاری کند و یک فیلم از تصاویر، کلمات و موسیقی برای انتقال پیام‌هایش بهره برد.

تحلیلگران گفتمان محققانی هستند که با گروه جامعه شناسانی که در حال تحقیق درباره گفتمان می باشند، هم به عنوان اعضای یک گروه اجتماعی وهم به عنوان ناظران بر اجتماع با یکدیگر در ارتباط تنگاتنگ هستند و مباحث قابل توجهی برای برقراری اصول تحلیل انتقادی گفتمان و طرح اهداف تحقیق این رشته ارائه می‌دهند. به این دلیل، آنها دارای حساسیت بالا درخصوص نقششان در ساختار اجتماعی هستند و برای انجام تحقیقاتشان به انواع گوناگون کلام نیاز دارند. تحلیلگر انتقادی گفتمان در برخورد با کلامی که مورد بررسی قرار می گیرد، نوعی بی طرفی از خود نشان می‌دهد که گاهی اوقات توسط زبانشناسان مورد سرزنش قرار می گیرد، اما احتمالاً چنین بی طرفی به دلیل ماهیت تحقیق لازم است و در عوض آنها درباره موقعیت و مسئولیت‌شان در اجتماع حساس و صریح هستند.

اینکه کدام روش یا ترکیبی از روش‌ها در تحلیل انتقادی گفتمان برگزیده شود بستگی به انتخاب سؤال تحقیق دارد. بخشی از این موضوع، درواقع، به ماهیت مشکل اجتماعی و بخشی دیگر به زمینه مورد بررسی تحلیلگر بستگی دارد. هر دوی این فاکتورها بر انتخاب روش یا ترکیبی از روشها تأثیر خواهد گذاشت.

مردم با گفتمان‌های خاص در جریانهای اجتماعی وارد می شوند. جریان‌های اجتماعی شامل رفتارهای انسانی و پیروی کردن از اجتماع است که گاهی ممکن است نقشها به طور قراردادی طرح شوند. مثال‌هایی از جریان‌های اجتماعی شامل جلسه های کاری، عبادات مذهبی، جشن های تولد و از این قبیل است.

نکته قابل توجه این است که تحلیلگر انتقادی گفتمان نقش گفتمان در عمل اجتماعی را تأیید می‌کند و آن را بسیار مهم برای بررسی می‌داند.

ممکن است ما به وسیله زبان نافذ در قالب آگهی یا توسط بازاریابی سمج، تحت تأثیر قرار گیریم و حتی گاهی اوقات گمراه شویم و اکثر آن عوامل ممکن است با زیرکی، حقیقت را وارونه جلوه دهند. مطالعه چنین متن‌هایی، حوزه‌ای متداول و صحیح برای مداخله در تحلیل انتقادی گفتمان است. برخی از این اعمال بر نمایش دیداری، برخی بر گفتمان بیان شده یا نوشته شده و بعضی بر ماهیت مکمل دیداری و شفاهی متمرکز شده است. آگاهی از اهداف مورد استفاده مبلغین می تواند به افراد اجازه دهد تا از اجبار در خرید کالایی که ممکن است نیاز نداشته باشند، امتناع کنند.

گروهی از مشکلات اجتماعی که همه ما آن را می شناسیم، مسائل مربوط به بزهکاری است که شامل تشخیص جرایم، تکنیک‌های بازجویی پلیس و استنطاق در دادگاه است. زبانشناسی حقوقی شاخه ای است که از تحلیل انتقادی گفتمان منشعب شده است. کار کردن در حیطه زبانشناسی حقوقی، که همکاری پلیس، حقوقدانان و دیگر افراد درگیر در جریان قانونی را شامل می شود، در برقراری عدل و داد در موارد خاص و کلاً شیوه های عادلانه تر مؤثر است.

برخی از مشکلات اجتماعی خصوصاً آنهایی که برای تحلیل مشکل هستند بهتر است توسط گروههایی رسیدگی شوند که درآن تحلیلگر گفتمان با همکاری دیگر متخصصان، موضوعات را مورد مطالعه قرار دهند. به عنوان مثال، در بسیاری از خانواده ها می بینیم که انواع گفتار همراه با عصبانیت به کار می رود، که بعضاً به صورت عادت درمی آید و به فرزندان نیز منتقل می شود به طوری که آن بچه ها از گفتار همراه با عصبانیت در یک بافت اجتماعی بزرگتر، نظیر زمین بازی مدرسه استفاده می کنند.

این موضوع می‌تواند دوستی‌های موفق آنها را با مشکل مواجه کند و همچنین باعث زورگویی آنان و دیگران شود. یک تحلیلگر گفتمان انتقادی به مطالعه عمیق چنین خانواده هایی به منظور رسیدن به سرنخ‌هایی درباره چگونگی بهتر شدن شرایط نیازمند است. چنین مطالعاتی می تواند موضوعاتی از قبیل مشاهده برای شناسایی شرایط داخل خانه، زمان و مکانی که عصبانیت بروز می کند و ضبط کردن مکالماتی که از عصبانیت ناشی می شود و همچنین مطالعه بیشتر درباره بچه ها بیرون از خانه وغیره را شامل شود. تحلیل انتقادی گفتمان می‌تواند موارد بسیاری در خصوص آنچه که در چنین شرایطی اتفاق افتاده است را کشف کند، اما به منظور تحلیل عمیق تر، نیاز به مشارکت متخصصان دیگری مانند روانشناسان کودک، مددکاران اجتماعی و البته به طور حتم معلمان خواهد بود. به این دلیل، دامنه وسیعی برای تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان بخشی از تحقیق گروهی وجود دارد.

معمولاً تحلیل بعضی گفتمان‌ها که تأثیر بیشتری بر عملکرد اجتماعی دارند به صورت گسترده‌تر انجام می‌گیرد و به تدریج شمار آنها نیز افزایش می یابد.

تحلیلگران گفتمان به طور گسترده به ارتباط بین کلام اشخاص و نتیجه آن کلام‌ها بر جامعه می‌پردازند و تغییراتی که دائماً در جامعه تحت تأثیر گفتمان‌های مختلف پیش می‌آید و منجر به بازسازی و یا بررسی ارزش جریانات اجتماعی می شوند، موضوعات تحقیقاتی بسیار مهم برای تحلیلگران گفتمان می باشند.