معرفی کتاب انسان شناسی تصویری

سید علیرضا هاشمی

«انسان‌‌‌شناسی تصویری» اصطلاحی است ترکیبی که از دو واژه «انسان‌‌‌شناسی» و «تصویر» تشکیل یافته است. اصطلاح اول به تعبیر «اریک ولف» به انسانی‌‌‌ترین شاخه از علوم انسانی برمی­گردد و  اصطلاح دوم  نمایندگی حوزه‌‌‌‌‌‌های فیلم، سینما و عکس را برعهده دارد. این اصطلاح در نگاه اول نوعی تعارض را در همنشینی این دو واژه به ذهن متبادر می­کند که درحقیقت به دو روش دیدن و درک پدیده‌‌‌ها

 

این کتاب که تألیف رضا خاشعی است، توسط انتشارات دانشگاه صدا و سیما و با هدف پاسخگویی به نیازهای جدید دانشجویان و تولید معارف رسانه­ای در حوزه­های  انسان­شناسی و مستندسازی منتشر گردیده است.

مقدمه کتاب اطلاعاتی کلی از محتوای مطالب به این شرح ارائه می­دهد: «انسان‌‌‌شناسی تصویری» اصطلاحی است ترکیبی که از دو واژه «انسان‌‌‌شناسی» و «تصویر» تشکیل یافته است. اصطلاح اول به تعبیر «اریک ولف» به انسانی‌‌‌ترین شاخه از علوم انسانی برمی­گردد و  اصطلاح دوم  نمایندگی حوزه‌‌‌‌‌‌های فیلم، سینما و عکس را برعهده دارد. این اصطلاح در نگاه اول نوعی تعارض را در همنشینی این دو واژه به ذهن متبادر می­کند که درحقیقت به دو روش دیدن و درک پدیده‌‌‌ها برمی‌‌‌گردد؛ یکی روش علمی و مردم‌‌‌شناختی و دیگری روش هنری و زیباشناختی.

 حوزه «فیلم» و حوزه «انسان­شناسی» هر دو دارای روش‌‌‌‌‌‌ها و تکنیک‌‌‌‌‌‌های خاص و مخصوص به خود هستند که اصولاً برای دیدن پدیده‌‌‌‌‌‌ها و رویدادها از آنها بهره می­گیرند. بدیهی است تفاوت‌‌‌‌‌‌های نسبتاً عمیقی که بین این دو حوزه وجود دارد، ناشی از تفاوت‌‌‌‌‌‌های ماهوی بین آنهاست. مردم‌‌‌‌‌‌نگاری با متن نوشتاری سر و کار دارد و با کلمات بازی علمی می‌‌‌‌‌‌کند و فیلم با نوار سلولوئید کار می‌‌‌کند. اولی کار خود را با مبانی نظری آغاز و از طریق مشاهده و مصاحبه به جمع‌‌‌‌‌‌آوری اطلاعات می‌‌‌‌‌‌پردازد و سپس با تحلیل داده‌‌‌‌‌‌ها و بازنویسی آنها کار نهایی خود را در قالب یک کتاب پژوهشی به پایان می­رساند و دومی کار خود را با یک ایده کوچک آغاز می‌‌‌‌‌‌کند و سپس از طریق گسترش آن در قالب یک فیلم‌‌‌‌‌‌نامه و تصویربرداری از سوژه مورد نظر ادامه و نهایتاً دستاوردهای خود را در قالب نمایش یک فیلم عرضه می‌‌‌‌‌‌کند.

سینمای مردم‌‌‌‌‌‌شناختی و فیلم‌‌‌‌‌‌های مردم‌‌‌‌‌‌نگار اصولاً تلاش دارند تا از دریچه کوچک دوربین خود به مشاهده و ثبت دقیق دنیای بزرگ فرهنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دست یابند و آن را برای مخاطبان خود رمزگشایی کنند. شواهد مکتوب نشان می‌‌‌‌‌‌دهد استفاده از عکس و فیلم در ارائه مطالعات انسان‌‌‌شناختی کم‌‌‌‌‌‌کم باعث پدید آمدن حوزه‌‌‌‌‌‌ای از انسان‌‌‌‌‌‌شناسی شد که از آن به‌‌‌‌‌‌عنوان انسان‌‌‌‌‌‌شناسی بصری یاد می‌‌‌‌‌‌شود این اصطلاح توسط مارگارت مید در دهه 1990.م بوجود آمد. او از بکارگیری اصطلاح «انسان‌‌‌شناسی‌‌‌‌‌‌ غیرکلامی» در آن زمان ناراضی بود و پیشنهاد کرد که عنوانی مثبت‌‌‌تر تحت عنوان «انسان‌‌‌شناسی‌‌‌‌‌‌ بصری» جایگزین گردد.

انسان‌‌‌شناسی‌‌‌‌‌‌ تصویری دارای تاریخچه، روش‌‌‌شناسی، فیلم‌‌‌سازی، عکاسی، نظریات، حوادث و فعالیت‌‌‌های خاص خود می­باشد و نمی‌‌‌توان آن را به بخش‌‌‌هایی مجزا تقسیم و بین رشته‌‌‌های دیگر توزیع کرد. این نوع انسان‌‌‌شناسی‌‌‌‌‌‌ رابطه خاصی با مجموعه‌‌‌ای از رشته‌‌‌های دیگر دارد به‌‌‌‌‌‌طوری که بر چگونگی درک و فهم ما از تصویر و روش‌‌‌های تحقیق اثر می‌‌‌گذارد. صاحب­نظران معتقدند با امتزاج این دو رشته، فیلم‌‌‌‌‌‌ساز موظف است ضروریات و اقتضائات کار مردم‌‌‌‌‌‌شناسان را بپذیرد و مردم‌‌‌‌‌‌شناسانه فکر ‌‌‌‌‌‌کند و مردم‌‌‌‌‌‌شناسان نیز بیان خود را با استفاده از ظرفیت­های گسترده فیلم و سینما گسترش ‌‌‌‌‌‌دهند و بصری بیاندیشند.

در این کتاب تلاش شده است تا با هدف آشنایی دانشجویان رشته‌‌‌های «مردشناسی» و «کارگردانی» به عنوان نمایندگان اصلی این دو حوزه از علوم، به چند سوال اساسی زیر پاسخ داده شود:

فیلم مردم‌‌‌‌‌‌نگارانه چگونه فیلمی است؟

کدام ویژگی‌‌‌‌‌‌ها باعث می‌‌‌‌‌‌شوند تا یک فیلم رنگ مردم‌‌‌‌‌‌شناختی پیدا کند؟

تصاویر از چه لحاظ می‌‌‌‌‌‌توانند بهتر از کلمات توصیف‌‌‌‌‌‌گر وقایع باشند و دانش مردم­شناختی را غنی‌‌‌‌‌‌تر کنند و نقشی مکمل برای مطالعات مردم‌‌‌‌‌‌شناختی بازی کنند؟  

مردم‌‌‌‌‌‌شناسان بیشتر در پی تصویری کردن کدام نوع از شناخت هستند؟

مؤلف کوشیده است تا در حد بضاعت خود در چهار فصل مجزا برای سوالات فوق پاسخی­هایی درخور بیابد و آن را تقدیم علاقمندان این حوزه کند. بنابراین در فصل اول این کتاب مباحث انسان­شناختی شامل: روش­ها، تکنیک­ها و رویکردهای عمده در این حوزه مورد بحث و یادآوری قرار گرفته است؛ در فصل دوم این کتاب مباحث مستند­سازی و فیلم مردم­نگار شامل: بازنمایی واقعیت، تحریف واقعیت، تقسیم­بندی­ها و ویژگی­های فیلم مستند و فیلم مردم­نگار مورد بررسی قرار گرفته است، در فصل سوم به مباحث تاریخی، نحوه شکل­گیری و تاثیر بزرگان این رشته پرداخته شده است و نهایتاً در فصل چهارم به موضوعاتی تخصصی در این رشته از قبیل: امکانات نوین مردم­شناسی بصری، سینمای مشاهده­ای، انسان­شناسی و حوزه­های حسی و آینده فیلم­های قوم­شناسی مورد بررسی قرار گرفته است.

مشخصات کتاب شناختی :

«مقدمه ­ای بر انسان­شناسی تصویری»، خاشعی، رضا، انتشارات دانشگاه صدا و سیما، 1392، 286 صفحه، قطع وزیری

 

صفحه سید علیرضا هاشمی در انسان شناسی و فرهنگ

http://www.anthropology.ir/node/7462

ایمیل نویسنده:[e-mail]