طرح واره‌های معنا، ‎درس‌گفتار 11: از دست دادن دین

جردن پیترسون/ ترجمه: مانی حمیدی و آران غریب‌پور

پیامد زیر سوال رفتن ساختار های عقیدتیمان توسط نقد عقلانی چیست؟ وقتی عقاید یک فرد زیر سوال می رود واکنش او چه خواهد بود؟ نیهیلیزم به چه معناست و ضعفش در چیست؟ یک فرد توتالیتر چه شاخص هایی دارد؟ آیا واقعا این ایده که عقلانیت ، ایمان فرد را به دین سست می کند ، پدیده جدیدیست؟ آیا رویکرد دیگری جز سیاسی/اجتماعی/اقتصادی برای تشریح دولت ها و جنایت های توتالیتریزم ممکن است؟می توان گفت نیچه برآمدن نیهیلیزم و حتی وقایع خونین قرن بیستم را -به عنوان پیامدی از وجود نیهیلیزم - پیش بینی کرد. او می گفت «نیهیلیزم اوج نتیجه منطقی ارزش ها و آرمان های ما است» و اینکه " ما باید تجربه ی نیهیلیسم را پشت سر بگذاریم تا به درک درستی از ارزشِ ارزش هایمان برسیم " . اما وقتی یک فرد  با محدودیت های عقاید و ارزش های خود مواجه می شود  چه اتفاقی می افتد ؟ او شاید باور به باور داشتن را از دست بدهد و چنین نتیجه گیری کند که جهان به قدری وحشتناک است که هیچ گونه برداشت و یا سیستم معنایی برای ]درک[ آن کافی نیست.   می توان گفت  این یعنی نیهیلیزم.   چنین نگرشی به یک نکته توجه نمی کند : جهان ماهیتا آن قدر عظیم است که نمی توان با هر نوع نگرشی آن را تمام و کمال به چنگ آورد.  امکان ندارد شما بتوانید کلِ هستی  را در دایره ی عقایدتان بگنجانید. اگر شما روی این حساب می کنید که این عقاید شما, مثلا دانسته ها  و برداشت هایتان هستند که قرار است حمایتتان کنند و به شما ثبات ببخشند,  باورتان پایه ی درستی ندارد. ولی این دقیقا کاریست که فرد توتالیتر می کند. او از ناشناخته ها هراسان است و از ترس اینکه ساختار عقیدتیش به خطر بیفتد از کاوش در آن پرهیز و به جای رویارویی با چالش ها, آن ها را از پیش حذف می کند. او بر این باور است که آن چه او نمیداند، ضرورتا نیازی به دانستنش نیست. با وجود موجِ سنگین توتالیترینیزم در قرن بیستم, نوشته هایی به قدمت بیش از دو هزار سال وجود دارد که نشان می دهد این بحران در باور ها ، که به نظر با نوعی خاص از عقلانیت پیوند دارد ، بحرانی قدیمی تر و ریشه دارتر است.   امروزه ما مایلیم توتالیتریزم و پدیدار شدن آن را از طریق رویکرد هایی اقتصادی, سیاسی  و اجتماعی تحلیلی کنیم. ویژگی این رویکرد این است که بار سنگین مسئولیت پذیری را – با فرافکندن مسئله از فرد به نیرویی بزرگ تر - از دوشمان بر می دارد, و دقیقا از همین این منظر مغایر با رویکردیست که در داستان های اسطوره ای به کار می رود. این داستان ها تاکید دارند که هر بار هر کدام از ما اشتباهی می کنیم که می دانیم اشتباه است و از اصلاح آن چشم پوشی می کنیم, جهان به سوی حالتی آشفته حرکت می کند  که در زبانِ متافیزیکی از آن به عنوان «جهنم» یاد می شود.

 

What is the consequence of undermining the structure of our beliefs by rational criticism?  How does one react when one’s beliefs are undermined? What is nihilism and where is its flaw? What characterizes a totalitarian? Is the idea that rationality undermines our faith in religion really that new?  Is there an alternative to political, economic and social reasons to explain the rise of totalitarian states and atrocities?

Nietzsche forecasted the advent of Nihilism and perhaps even prophesized the bloodiest events of the 20th century as an aftermath of it. He thought that “nihilism represents the ultimate logicalconclusion of our great values and ideals” and that  "we must experience nihilism before we can find out what value these "values" really had.” But what happens when an individual comes face to face with the limitations of one’s own beliefs and values? He or she may lose belief in beliefs altogether and conclude that the world is such a terrible place where no interpretation or meaning system whatsoever can possibly suffice. This is perhaps what constitutes nihilism. The flaw here is that of course no system of coherent belief can suffice because most of the world is transcendent. You can’t possibly encapsulate everything that is, in your sphere of belief. In fact if you think that what you believe is what should support you, such as the facts you know or the interpretation you place on the world, then your faith is badly misplaced. But this is exactly what the totalitarian does. The totalitarian is afraid of the unknown, and fails to explore it in fear that it would threaten the structure of its current belief system, eliminating any challenge to its structure rather than adapting to it. The totalitarian believes that what he does not know, he doesn’t need to know. Yet, despite the wave of totalitarianism in the 20th century, writings dating to more than 2000 years ago suggest that the crisis of faith instigated by rationality, may in fact be a far more permanent crisis that has characterized human beings throughout the ages. We tend to resort to political, economic, and social reasons for explaining the rise of totalitarianism. While this approach lifts the burden of responsibility off our shoulders by relinquishing consequences of actions to forces beyond our control, mythological stories offer a very different perspective. They instead assert that every time any one of us makes a mistake that we know is a mistake and we don’t fix it, the world moves towards a state that in metaphysical language might be referred to as “hell”.

 

برای ارتباط با مترجمین و طرح سوالات و یا نظرات خود می‌توانید با آدرس ‌[e-mail] مکاتبه کنید.

مطالب مرتبط:

معرفی پروژه طرح واره های معنا‎

فهرست طرح واره‌های معنا
درس‌گفتار ۱:‌هیولاهای مخلوق انسان
درس‌گفتار ۲:‌ستیز با آشوب
درس‌گفتار ۳:‌همچون خدایان شدن
درس‌گفتار ۴:‌بازی هایی که باید بکنیم
درس‌گفتار ۵:دست و پنجه نرم کردن با ترس
درس‌گفتار ۶:‌تسلیم در برابر نظم
درس‌گفتار ۷:‌تاملاتی در باب سفر پیدایش
درس‌گفتار ۸:‌تفکر در باره بهشت
درس‌گفتار 9: فرد شدن
درس‌گفتار 10:فهم شر