نظریات جامعه شناسی شهری

ترجمه ی زهره دودانگه

در مطلب زیر به نظریات گوناگونی که در دو قرن اخیر درباره شهر در حوزه علوم اجتماعی  ارائه شده، اشاره می شود و این نظریات در قالب های طرح واره(شماتیک) در اختیار  خوانندگانی که مایل به برخورداری از سنتزهای کوتاه از آنها باشند قرار می گیرد.
دیدگاه های نظری کلاسیک
-    کارل مارکس
-    فردریک انگلس
-    فردیناند تونس
-    امیل دورکیم
-    ماکس وبر

کارل مارکس و فردریک انگلس- جامعه شناختی کلان
-    مردم در جوامع سنتیِ ماقبل صنعتی تیره ای و قبیله ای بودند.
-    تکامل اجتماعی انسان تا زمانی که سرمایه داری به سوسیالیسم تبدیل شود، کامل نیست.
-    تاکید بر اقتصاد و مشکلات ناشی از نابرابری و جنگ.

فردیناند تونس (1936-1855) آلمانی(منفی نگر)- جامعه شناختی کلان
-    به ساختار اجتماعی شهر توجه کرد.
-    دو اصل بنیادین سازمان دهنده ی اجتماع انسانی یا دو نوع متضاد از زندگی اجتماعی انسان را تعریف و تشریح کرد. یک گونه شناسی همراه با زنجیره ای از گونه خالص سکونتگاه انسانی:
1 – جماعت(Gemeinschaft): سرزمین روستایی مشخص؛ مردم در روستاها وحدتی ضروری در هدف دارند. برای مصالح مشترک کار می کنند. توسط پیوندهای خانوداگی و همسایگی متحد شده اند. زمین به طور همگانی توسط ساکنان به عمل می آید. زندگی اجتماعی با زندگی مشترک صمیمانه، منحصر بفرد و شخصی مشخص می شود. اعضا با سنت ها و زبان مشترک به هم پیوند داده می شوند. خوب و بد مشترک شناخته شده، دوستان و دشمنان مشترک؛ حس ما بودن و مالکیت؛ مهربانی و مروت.
2- جامعه (Gesellschaft): شهر بزرگ مشخص؛ زندگی شهری یک تجمع مکانیکی است که با تفرقه، شیوع فرد گرایی و خود خواهی شناخته می شود. مفهوم وجود از گروه به فرد تغییر می کند. منطقی؛ حسابگرانه؛ هر شخص تنها با نقش منحصر بفرد خود و خدماتی که ارائه می کند درک می شود. با ساختارهای مصنوعی تجمعات انسانی که ظاهرا شبیه به جماعت(Gemeinschaft) است سر و کار دارد، تا آنجا که افراد در آن با یکدیگر به طور مسالمت آمیز زندگی می کنند. در حالیکه در جماعت (Gemeinschaft) مردم با وجود همه شاخصه های جداگانه یکی شده اند، در جامعه (Gesellschaft) مردم بر خلاف تمام شاخصه های واحد از یکدیگر جدا هستند.
-    سه نوع رابطه در جماعت وجود دارد. خویشاوندی، دوستی و همسایگی یا محلی
1.1    رابطه خویشاوندی بر اساس خانواده است. قوی ترین ارتباط میان مادر و بچه است، سپس زن و شوهر و پس از آن خواهر و برادر. این رابطه همچنین میان پدر و فرزند وجود دارد اما کمتر از رابطه غریزی میان مادر و فرزند است. با این حال رابطه میان پدر و فرزند جلوه ای از اعتبار جامعه است.
1.2    روابط خویشاوندی در جماعت محلی گسترش پیدا کرده و متفاوت میشود؛ این امر بر پایه یک زیستگاه مشترک شکل می گیرد.
1.3    همچنین روابط دوستی یا روابط اجتماعی ذهنی وجود دارد که مستلزم داشتن یک جماعت مشترک ذهنی است.
-    او از تضعیف نمودن تار و پود زندگی اجتماعی واهمه داشت.

امیل دورکیم (1917-1858) فرانسوی (مثبت اندیش) - جامعه شناختی کلان
-    به ساختار اجتماعی شهر توجه کرد.
-    همبستگی اجتماعی- پیوند میان تمام افراد در یک جامعه.
-    مدل گونه های نظم اجتماعی متضاد را توسعه داد: هر دو گونه طبیعی هستند.
1-    همسبتگی مکانیکی: به پیوندهای اجتماعی اشاره دارد که بر اساس همانندی ها ساخته شده اند و بیشتر به باورها، رسوم، تشریفات، ریشه ها و نماد بستگی دارند؛ مردم در اصول کلی یکسان هستند و بنابراین تقریبا به صورت خودکار وحدت می یابند. خودکفایی؛ انسجام اجتماعی بر اساس همانندی ها و شباهت ها میان افراد یک جامعه؛ در میان جوامع ماقبل تاریخ و ماقبل کشاورزی عمومیت داشته و همچنانکه مدرنیته افزایش یافته غلبه ی کمتری پیدا کرده است.
2-    همبستگی ارگانیک: نظم اجتماعی بر اساس تفاوت های اجتماعی؛ تقسیم بندی پیچیده ی نیروی کار زمانی که مردم مختلف در مشاغل مختلف بسیاری تخصص می یابند؛ آزادی و انتخاب بیشتر برای ساکنان شهر علی رغم فقدان هویت شناخته شده؛ بیگانگی؛ تضاد آرا و درگیری؛ یکپارچگی سنتی تضعیف شده، اما شکلی جدید از انسجام اجتماعی را بر مبنای استقلال دو طرف بنا نهاد؛ آزاد؛ انسجام اجتماعی بر اساس وابستگی که افراد در جوامع پیشرفته به هم دارند. این همبستگی همزمان با افزایش تقسیم نیروی کار در میان جوامع صنعتی متداول است؛ اگرچه افراد وظایف مختلفی را انجام می دهند و اغلب ارزش ها و علاقیات مختلفی دارند ولی نظم و بقای جامعه به اعتماد آنها به یکدیگر برای انجام وظایف خاصشان بستگی دارد.

گئورگ زیمل (1918-1858) آلمانی (منفی نگر) - جامعه شناختی خرد
-    به اهمیت تجارب شهری توجه کرد، برای مثال تصمیم گرفت بر شهرنشینی بیش از شهرگرایی متمرکز شود. "کلانشهر و زندگی ذهنی" مقاله ای است که دیدگاه وی در رابطه با زندگی در شهر را شرح داده و بیشتر بر روانشناسی اجتماعی متمرکز است.
-    ویژگی منحصر بفرد شهر مدرن تشدید محرک عصبی است که ساکنان شهر باید با آن کنار بیایند. از زندگی روستایی که ریتم زندگی و تصاویر حسی آرام تر، عادی  و متعادل است تا شهر که تحت بمباران مداوم مناظر، صداها و بوها قرار دارد.
-    فرد یاد میگیرد که تبعیض قائل شود؛ منطقی و حسابگر شود؛ رویکرد بی تفاوتی را- مبنی بر اینکه امور حقیقی و آشنا هستند- گسترش دهد؛ یک اندوخته ی اجتماعی؛ کناره گیری؛ به جای قلب با سر پاسخ دهد. اهمیت نداده و خود را دخالت ندهد.
-    شهرنشینانِ بسیار هماهنگ با زمان.
-    عقلانیت بیان شده در تقسیم بندی پیشرفته اقتصادیِ کار؛ استفاده از پول به دلیل نیاز به مفهومی جهانی برای ارز.
-    آزادی اذعان شده؛ اولویت یافتن مسایل کم اهمیت امور روزانه؛ سطح جدیدی از توسعه شخصی و روحی، اما حس بیگانگی میتواند آن را پس بزند.
-    برای حفظ حس فردیت و اینکه احساس نشود که انسان مانند چرخ دنده ای در یک ماشین است، کار متفاوتی انجام بده و یا اینکه ایستادگی کن.

فاصله اجتماعی
-    نویسنده این ایده که ما از او مقیاس فاصله اجتماعی بوگاردوس (Bogardus Social Distance Scale) (1) را در دست داریم.(اِمری بوگاردوس(Emery Bogardus) - دانشگاه شیکاگو)
-    یک تفسیر پیچیده کنش های اجتماعی مانند اَشکال فاصله به دو صورت:
1- فرم هندسی (اقلیدسی) و 2- احساس دگرگونی و یا
1- فضایی  و 2- نمادین
 -1اقلیدسی (2) و 2- مصور
1- فیزیکی و 2- نمادین

فلسفه پول
-    تبادل اقتصادی نوعی کنش اجتماعی است.
-    زمانی که معاملات پولی جای اشکال اولیه تبادل کالا را گرفت، تغییرات مهمی در نوع کنش های میان بازیگران اجتماعی رخ داد.
-    پول ابزاری است تا به وسیله آن ضرب و تقسیم دقیق شود، پول اندازه گیری دقیق معادل ها را میسر می سازد.
-    پول امری غیر شخصی است، اما اشیاء مورد مبادله این طور نبوده و نیستند.
-    پول محاسبات منطقی را در امور انسان تشویق می کند، خصوصیات منطقی در جامعه مدرن را افزایش می دهد.
-    پول پیوندهای شخصی را با روابط غیر شخصی، که به هدف خاصی محدود است، جایگزین میکند.
-    محاسبات انتزاعی حوزه های زندگی اجتماعی را مورد هجوم خود قرار می دهد، برای مثال روابط خویشاوندی یا حیطه ستایش زیبایی ها.
-    تغییر از کیفیات به ارزیابی های کمی.
-    پول آزادی شخصی را افزایش و تفاوت های اجتماعی را پرورش می دهد.
-    پول در دنیای مدرن استاندارد ارزش و وسیله ی مبادله است.
-    برتر از شاخصه های اقتصادی، پول روح مدرن عقلانیت را نماد پردازی و مجسم میکند.
-    پول یک مکانیسم عمده برای تغییر میان جامعه و اجتماع است.
نگرش بی تفاوتی
 
- عدم ظرفیت برای واکنش به تاثیرات به دلیل اشباع.
-    تقویت شده توسط اقتصاد پول: پول-یک تعیین کننده متداولِ تمامی ارزش ها بدون توجه به وجود فردی آنها.
-    احتیاط، بی تفاوتی، بی علاقگی- اَشکال محافظت روانشناختی- بخش هایی از شیوه زندگی کلانشهری می شود.
-    ابعاد مثبت زندگی کلانشهری: احتیاط و کناره گیری آزادی فردی را شکل می دهد.
-    اضداد زندگی شهری: عینی سازی به فردگرایی و اصالت ذهن بیشتر منجر می شود.
-    (مهمترین ویژگی کلانشهر) گسترش عملکردی ورای مرزهای فیزیکی- زندگی یک شخص با محدودیت های جسمی و حوزه فعالیت های بلاواسطه ی وی پایان نمی یابد.
ماکس وبر (1864-1920) آلمان-جامعه شناختی کلان
-    به ساختار اجتماعی شهر توجه نمود.
-    مشخصات بوم شناختی-دموگرافیک (آماری): شهر نسبتا یک سکونتگاه بسته و متراکم بود.
-    بررسی و پیمایش شهرهای گوناگون جهان را- برخلاف نظریه پردازان پیشین که تنها بر شهرهای اروپا متمرکز بودند- به عهده گرفت.
-    جامعه شهری را یک گونه ی ایده آل توصیف کرد که مستلزم موارد زیر است:
1-    روابط تجاری، بازرگانی مانند بازار.
2-    قانون و دادگاه مستقل.
3-    استقلال نسبی سیاسی.
4-    خودکفایی نظامی و  خود پدافندی.
5-    اَشکال انجمن ها یا مشارکت اجتماعی که افراد توسط آن ها در روابط و سازمان های اجتماعی درگیر می شوند.
وی اشاره نمود که به جای اینکه شهر خود علت تمایز کیفیات زندگی شهری باشد، شهرها به فرایند های بزرگتری مانند جهت گیری های اقتصادی و سیاسی مرتبط هستند. یعنی شرایط فرهنگی و تاریخی گوناگون باعث پیدایش انواع مختلف شهر می شود، مانند مارکس و انگلس که استدلال میکنند شرایط انسانی شهرها نتیجه ی ساختار اقتصادی است.

دیدگاه های نظریه ای معاصر
دانشگاه شیکاگو: دانشگاه شیکاگو خاستگاه جامعه شناسی شهری در ایالات متحده است. محیط شهری پیرامون دانشگاه آزمایشگاه جالبی برای دانشجویانی چون رابرت پارک و ارنست برگس پدید آورد که به مطالعه شهر بپردازند.
-    رابرت پارک
-    لوییس ویرث
-    ارنست برگس
-    هومر هویت
-    هریس و اولمن

بوم شناختی شهری (رابرت ارزا پارک (1944-1864) از دانشگاه شیکاگو)
-    از آن جایی ایده ابداعی بوم شناختی انسانی (Human Ecology) مدعی است که شهر و زندگی در شهر حاصل رقابت در محیط طبیعی است- بدین معنی که محیط طبیعی یک نیروی ابزاری در تعیین مشخصات شهر است- به عنوان یک دیدگاه تلاش میکند فرایند ها/ایده های بیولوژیکی را  برای جامعه جهانی بکار برد.
-    شهر را به عنوان یک ارگانیسم اجتماعی با بخش های متمایز-که این بخش ها با یک فرایند درونی ونه بی نظمی و هرج و مرج به هم پیوند خورده اند- باور نمود.
-    شهر  به علاوه یک سازمان کالبدی یک سازمان اخلاقی نیز هست که بر داوری های سنجشی اشاره می نماید.
-    بر شکل کالبدی شهر و تطابق انسان با شرایط بوم شناختی زندگی شهری متمرکز شد.
 فرضیه های ثابت شده نظری
-    تاثیر علوم طبیعی استدلال میکند که شباهتی میان دنیای ارگانیک (طبیعی) و دنیای اجتماعی وجود دارد به این مفهوم که قوانین طبیعی می توانند با جامعه تطابق یابند. گونه ای از داروینیسم اجتماعی.
-    بافت زندگی- تمامی اعضا به هم وابسته هستند، نوعی وابستگی متقابل میان گونه هایی که در یک محیط مشترک قرار دارند وجود دارد، که به نظر می رسد یک کشمکش داروینی برای موجودیت است. (تنظیم تعداد ارگانیسم های زنده ، کنترل توزیع و حفظ تعادل محیط جایی صورت می پذیرد که بازماندگان کشمکش موقعیتی را در محیط فیزیکی و در میان تقسیم بندی موجود کار میان گونه ها پیدا کنند.)
همزیستی در مقابل سازمان اجتماعی
همزیستی: وابستگی متقابل در میان دو یا تعداد بیشتری از گونه ها.
فرایند هایی که رشد و توسعه جامعه گیاهی و حیوانی را  مشخص میکنند، در جوامع انسانی به کار بسته شد.
جامعه (گیاهی، حیوانی، انسانی): در واحد های فردی تعریف شده که در کشمکش و تعارض در سکونتگاه خود در گیرند، این جوامع به پیچیده ترین شیوه سازماندهی شده و بهم وابسته هستند.

ویژگی های ضروری یک جامعه
1.    جمعیتی که بر اساس منطقه (زمین) سازماندهی شده اند.
2.    کم و بیش به صورت کامل در خاکی که بر آن سکونت دارد ریشه دوانده است.
3.    واحدهای فردی آن در رابطه ی وابستگی دو طرفه زندگی می کنند، که بیشتر همزیستی است تا همبستگی اجتماعی.
جامعه انسانی (شهر) در دوسطح سازماندهی شده است:
1.    حیاتی یا همزیستی (زیر ساخت): برخاسته از رقابت؛ ساختار شهر از رقابت ساکنان برای منابع کمیاب ناشی شده است،  این باور وجود دارد که شهرها به محیط های وابسته به همزیگری شباهت داشتند.
2.    فرهنگ ( روبنا): برخاسته از ارتباط و وفاق جمعی؛ شیوه ی زندگی در شهر که پاسخی انطباقی به سازمان شهری بوده و ناشی از سطوح حیاتی (زیستی) است. در شهرِ فرهنگی این شیوی زندگی با همکاری میان بازیگران آن حفظ شده است.
یک جامعه وابسته به همزیگری بر بنیاد رقابت و یک جامعه فرهنگی بر اساس ارتباط و وفاق جمعی است.
شهر  دارای اجزای زیاد بوده که شامل نواحی طبیعی به شکل های گوناگون است:
-    ناحیه محصور قومی
-    نواحی فعالیت های وابسته (تجارت، خرید، تولید، نواحی مسکونی و غیره)
-    گروه بندی در آمدی (محله های متوسط، گتوها و غیره)
-    نواحی کالبدی جدا از هم (رودها، فرودگاه ها، راه های آهن و غیره)
محرک ها و فرایند های جامعه انسانی
جامعه انسانی محصول ارتباط متقابل چهار شاخصه به منظور حفظ تعادل اجتماعی و زیستی است.
1.    جمعیت
2.    فرهنگ مادی یعنی توسعه فنی
3.    فرهنگ غیر مادی یعنی آداب و رسوم و باورها
4.    منابع طبیعی سکونتگاه
جوامع انسانی با رقابت و وفاق جمعی مشخص می شوند:
-    از افراد وابسته به یکدیگر تشکیل شده است که برای غلبه اقتصادی و منطقه ای رقابت کرده و برای سکونتگاه زیست محیطی، همکاریِ رقابتی همراه با وابستگی اقتصادی ناشی از آن دارند)
-    در همان زمان وجود جامعه در حالیکه درگیر فعالیت های بهم پیوسته ی مشترک است، سطح مشخصی از انسجام، وفاق جمعی و اهداف مشترک را تضمین میکند.
رقابت: مکانیزم جامعه برای کنترل جمعیت و حفظ تعادل میان گونه های رقابتی به غلبه، تهاجم و موفقیت و همچنین اصول بوم شناختی رشد می بخشد.
برتری: ناشی از کشمکش میان گونه های مختلف است.
تهاجم: معرفی گونه ای جدید تعادل پیشین را بر هم  خواهد زد، جایی که از این پس در یک فرایند وراثت تلاش برای برتری وجود خواهد داشت.
وراثت: مراحل گوناگون یا توالی منظم تغییرات در یک جامعه زیستی در روند رشد خود سپری می شوند. برای مثال جانشینی منطقه ای توسط گروه های مهاجر.
هرم اجتماعی: یک نظم اجتماعی که به صورت سطوح یک سلسله مرتب درک می شود.
1-    بوم شناختی-پایه
2-    اقتصادی
3-    سیاسی
4-    اخلاقی - راس
در حالی که جوامع انسانی یک نظم بوم شناختی یا همزیستی کاملا مشابه با جوامع غیر انسانی را به نمایش می گذارند، در یک نظم اجتماعی یا اخلاقی-که در جوامع غیر انسانی قرینه ای ندارد-نیز شرکت می جویند. پارک نظم بوم شناختی را برای درک بهتر نظم اخلاقی انسان مطالعه کرد.
تفاوت های موجود میان اکولوژی و بوم شناسی انسانی
-    انسان ها  به محیط کالبدی- که تا حد زیادی محصول تقسیم جهانی کار و سیستم تبادل است- به طور بی واسطه وابسته نیستند.
-    انسان ها با استفاده از اختراعات و وسایل تکنولوژیکی دارای ظرفیت زیادی برای تغییر محیط کالبدی هستند؛ و
-    انسان ها برخاسته از بنیاد جامعه حیاتی هستند که این جامعه نهادی است که ریشه در آداب و رسوم دارد.    
محدودیت های بوم شناسی شهری
-    تمرکز بر رقابت اقتصادی برای زمین
-    ساده سازی و تعمیم بیش از حد
-    شاخصه های دیگری مانند قوانین دولتی، احساسات، گرایشات فرهنگی در نظر گرفته نشده است.
لوییس ویرث(1952-1897) دانشگاه شیکاگو-جامعه شناختی خرد
-    اولین نظریه شهری را در ایالات متحده گسترش داد، جامعه شناسی شهریِ پیشین ضرورتا شامل مطالعات توصیفی بود.
-    بر شهرنشینی-شیوه زندگی شهری- بیش از ساختار آن تمرکز کرد.
-    تعریف شهر این بود که پدیده ای بزرگ و متراکم، با سکونتگاهی دائمی و مردمی و از نظر اجتماعی و فرهنگی ناهمگن است،  بنابراین شهرنشینی عملکردی از تراکم جمعیت، اندازه و ناهمگنی است.
1-    اندازه جمعیت: تنوع زیادی را خلق می کند، زیرا گرد هم آمدن تعداد زیادی از مردم تفاوت های بالقوه میانشان را افزایش می دهد و با مهاجرت گروه های گوناگون به شهر نیاز برای کنترل رسمی ساختارها را ایجاد میکند، مثلا سیستم های قانونی. افزایش تقسیم بندی های پیچیده ی بیشتری از تخصص، کار را حمایت می کند. روابط انسانی را بر پایه ی مصالح (منافع) خاص سازماندهی میکند "به مفهوم بخش بندی اجتماعی"؛ جایی که روابط ثانویه مقدم است، ذاتا پیوندهای شهری روابط ابزاری(سودمندی ها) هستند؛ امکان بهم ریختن و تجزیه را ایجاد می کند.
2-    تراکم جمعیت: آثار جمعیت زیاد بر روی زندگی شهری را تشدید می کند؛ کیفیت جدایی گزینی را آشکار می سازد، مثلا نیروهای اقتصادی و فرایندهای اجتماعی همسایگی هایی مجزا را-که به سادگی قابل تشخیص هستند-ایجاد می کنند، "تخصص زیست محیطی"؛ از میان رفتن حساسیت به ابعاد خصوصی دیگران را، به جای گرایش به کلیشه بودن (رفتار قالبی داشتن) و دسته بندی تقویت میکند؛ سبب بردباری بیشتر در مواجه با تفاوت ها می شود، اما در همان زمان محصوریت فیزیکی فواصل اجتماعی را افزایش می دهد؛ امکان دارد که رفتار ضد اجتماعی را افزایش دهد.
3-    ناهمگنی جمعیت: همراه با کنش اجتماعی میان گونه های شخصیتی سبب ازمیان رفتن استحکام مرزهای قبیله ای و ساختار پیچیده طبقاتی می شود، بنابراین تحرک اجتماعی را افزایش می دهد؛ با تحرک اجتماعی تمایل به داشتن تحرک فیزیکی پیدا می کند؛ با تمرکز مردم گوناگون منجر به زوال شخصیتی بیشتر می شود.
ارنست برگس " نظریه منطقه متحد المرکز
-    شهرهای در دوایر متحد المرکزی به سمت بیرون رشد و توسعه می یابند، به مفهوم فرایند برون زای مداومی از تهاجم/توالی.
-    اشتغال، صنعت، سرگرمی، ادارات مدیریتی و غیره در مرکز شهر در منطقه تجاری (CBD) مرکزی جایدهی شدند.
-    احساس شد که توسعه منطقه از فرایندهای رقابتی ناشی شده است، یعنی رقابت برای بهترین مکان در شهر
-    مناطق:
1-    مرکز تجاری
2-    منطقه گذار  
3-     شهروندان طبقه شاغل
4-    شهروندان طبقه متوسط
5-     منطقه رفت و آمد
نظریه بخشی هومر هویت (1939)
-    شهر نه در دوایر متحد المرکز، بلکه به صورت بخشی توسعه می یابد.
-    هر بخش با فعالیت های اقتصادی متفاوت مشخص می شود.    
-    کل شهر می تواند به عنوان یک دایره و محلات گوناگون به مثابه بخش هایی که از مرکز ساختار تشعشع یافته اند، فرض شود. این شاخصه ها یا اصول توسعه نواحی مسکونی را جهت می بخشد.    
1-    نواحی مسکونیِ درجه عالی گرایش دارند که نزدیک خرده فروشی و مراکز اداری قرار گیرند.
2-    نواحی مسکونی درجه عالی تمایل دارند از نقطه ی شروع یاد شده آغاز شده و در خطوط  شناخته شده سفر یا به سوی دفاتر مراکز خرده فروشی موجود امتداد یابند.
3-    نواحی با نرخ اجاره ی بالا تمایل دارند به سمت ناحیه هایی رشد یابند که دارای فضای باز وَرای شهر بوده و دور از بخش های محصور شده توسط مرزهای طبیعی و مصنوعی باشند.
4-    نواحی مسکونی گرانتر گرایش دارند به سوی خانه ی رهبران جامعه توسعه یابند.
5-    حرکت ساختمان های اداری؛ بانکها و فروشگاه ها تمایل دارند تا واحد های همسایگی مسکونی گران تر  را به همان جهت کلی بکشاند.
6-    محلات با نرخ اجاره بالا به رشد در همان جهت برای مدت زمانی طولانی ادامه می دهند.
7-    نواحی آپارتمانی مجلل با نرخ اجاره بالا تمایل دارند که به تدریج در بخش های مسکونی قدیمی تر، در نزدیک مرکز تجاری ظاهر شوند. (اصالت بخشی، خانه های اشتراکی مرکز شهر و اطاق های زیر شیروانی با اجاره بالا)
8-    توسعه گرانِ املاک و مستغلات ممکن است که جهت رشد نواحی مسکونی درجه ی بالا را منحرف کنند، اما آن ها نمی توانند به راحتی یک ناحیه را پیش از زمان خود یا در یک جهت دیگر توسعه دهند.
نظریه چند هسته ای هریس و اولمن (1945، مرحله پیشرفته تری از شهرنشینی)
-    شهرها دارای یک مرکز واحد نیستند، بلکه مراکز کوچک بسیاری دارند.
-    فعالیت های مشابه در مناطق مشترک واقع شده و خُرد شهرهایی درون شهر بزرگتر تشکیل می دهند.
-    توزیع مسکن از گونه و ارزش معین در طول محورهای ارتباطی.
-    توپوگرافی: زمین بلند تر، مسکن بهتر (گرانتر).
-    تاثیر زمین مجاور بر کیفیت مسکن.
-    نواحی/فعالیت های معین گرایش دارند در جایی استقرار یابند که بیشترین تعداد باشند: کارا، مطلوب و از نظر مالی امکان پذیر.
پژوهش های معاصرتر  نشان داد که:
-    میزان بردباری (سطح تحمل یکدیگر) در شهر بیشتر به سطح تحصیلات، رفاه و تفاوت های منطقه ای در ایالات متحده بستگی دارد.
-    بی نامی و حریم برای ساکنان شهر مهم است، نگرشی را تشویق می کند که میگوید زندگی کن و بگذار زندگی کنند.
-    با وجود شهرهایی که گزینه هایی از انواع روابط تشویق می کنند، پیوند های بسیاری بی نام بودن را نسخ می کند، برای مثال پیوند های قومی، خویشاوندی، سکونت، شیوه زندگی، دیگر علایق مشترک.
-    پیشرفت های که اتصال های شهری را بر می انگیزد مانند تلفن، ایمیل.
-    گسترش انجمن های داوطلبانه  ناحیه هایی را برای نهادینه نمودن روابط اولیه شهرنشینان فراهم کرده است.
-    نیازهای درک شده ی مردم برای فضا یک رفتار اکتسابی است نه یک اصل بیولوژیکی.
-    آسیب شناسی شهری علل محتمل دیگری دارد، مانند فقر، بیکاری و تبعیض نژادی.
-    انسان توانایی فوق العاده ای برای انطباق دارد.
-    رابطه ی میان فشار و آسیب شناسی ذهنی و جسمی زیاد به ماهیت فشار وابسته نیست، بلکه به درک افراد از آن بستگی دارد.
-    میان رفتار عمومی و زندگی شخصی ساکنان شهر تفاوت وجود دارد.
دیدگاه های نظریه ای معاصر دیگر- از نظریه تضاد تا اقتصاد سیاسی
-    اقتصاد سیاسی
-    ریشه های کار مارکس و انگلس
-    اصطلاح اقتصاد سیاسی به فعل و انفعالات نیروهای سیاسی و اقتصادی شهر اشاره میکند.
-    مشاهده می شود که نیروهای سیاسی و اقتصادی اصولی هستند که بر فعالیت های زمینه های شهری نیرو وارد میکنند.
-    به کارهای هنری لوفور، دیوید گوردون، مایکل استورپر و دیوید والکر، مانوئل کسلز، دیوید هاروی و آلن اسکات مراجعه کنید.
ایده ی مرکزی اقتصاد سیاسی بر نظریات جامعه شناختی شهر مبتنی است:
1-    تعارض اجتماعی میان گروه هایی که از لحاظ منافع یا موقعیت اجتماعی در رقابت بسر می برند یک فرایند اجتماعی فراگیر است.
2-    سرمایه داری مانند یک سیستم مهم قدرت بر توسعه جوامع شهری-صنعتی مدرن تسلط دارد.
3-    جوامع شهری یا کلانشهری اکنون به طور فزاینده ای توسط سیستم گسترده ی اقتصاد جهانیِ در حال ظهور، کنترل شده و شکل داده می شود.
4-    تلاش برای نهادینه نمون روابط اتفاقی میان روند کلی اقتصاد کلان باگروهی از مشکلات اجتماعی شهری، در سطحی از جامعه شناختی خردِ جامعه محلی یا همسایگی شهری.
فرضیات(جو فیگان-Joe Feagan)
1-    شهرها در سیستم سلسله مراتبی جهانی قرار گرفته اند و پیوند های جهانی میان شهرها کمک می کند که ساختار سیستم جهانی تعریف شود.
2-    سیستم جهانی یکی از سرمایه داری های رقابتی است.
3-    سرمایه به آسانی در گردش است، مکان شهرها ثابت است.
4-    مسایل سیاسی و دولت.
5-    مردم و چرخه ها بر حسب زمان و مکان ها مختلف اند، و این تفاوت ها مهم هستند.
دیوید هاروی( 1958، مطالعه بالتیمور)
-    تمرکز بر تجمع و گردش سرمایه.
-    محیط شهری ساخته تخریب و دوباره سازی می شود تا گردش موثرتر سرمایه را اجازه دهد.
-    تولید و تجمع بیش از اندازه کالاهای سود آور سبب توسعه شهری می شود.
-    ساخت خانه های فردی حومه ای.
-    واکنش بازار به تجمع بیش از حد سرمایه مازاد.
-    یک راه برای نگهداشت ثبات اجتماعی توسط تامین نیاز ها برای خانه ی شخصی (فردی).
آلن اسکات
-    نظم و ساختار شهر توسط نیازهای تولید صنعتی معین می شود.
-    روند تولید به نسبت گردش سرمایه مهمترین فرایند بود.
-    فروپاشی عمودی- بخش هایی از فرایند تولید که به دلیل استفاده از «منابع بیرونی»  بنگاه را بیشتر به امری مدیریتی تبدیل می کنند.


ماشین رشد (جان لوگان و هاروی مالاچ-Harvey Molotch )
-    سرمایه گذاران املاک و مستغلات نخستین بازیگران توسعه ی یک محیط شهری هستند اما بانکداران، توسعه گران و مقامات شرکت های بزرگ نیز در آن نقش دارند.
-    شهر ها ماشین های رشد هستند    - رشد و توسعه/تغییر برای خوب بودن یک شهر ضروری است.    
-    رشد ایدئولوژی ماشینی سبب شد که حکومت محلی شهر را نه به عنوان مکانی که مردم زندگی کرده کار میکنند و دارای روابط اجتماعی هستند، بلکه تنها به عنوان مکانی که لازم است در آن یک فضای خوب تجاری ایجاد نمود، ببینند.    
-    افزایش ارزش املاک تجاری پیش از  ارزش های محلی، نیازهای همسایگی یا یک شهر قابل زندگی رخ می دهد.
منبع:
http://stmarys.ca/~evanderveen/wvdv/Urban_sociology/urban_sociology_theories.htm

[e-mail]