شهری شدن و چشم انداز جهانی

آلن و جوزفین اسمارت ترجمه و تلخیص: زهرا کاظمی

چشم انداز جهانی در انسان شناسی شهری جدید نیست. بسیاری از انسان شناسان از هریس ماینر (1953) تا آیدن ساوتل (1998) برای توجه به توسعه کامل تجربه شهری، به جای تمرکز کردن و تعمیم دادن شهرهای غربی، اصرار به مطالعات شهری کرده اند. شهرها همیشه مکان های کلیدی برای ارتباطات فرافرهنگی مانند تجارت دوربرد و انتقال ابداعات و ... بوده اند. نقشی که شهرها در نظام جهانی بازی می کنند به طور قابل ملاحظه ای تغییر کرده، که تا حدودی به سبب به هم فشردگی زمان – مکان به وسیله سیستم حمل و نقل جدید، ارتباطات و تکنولوژی های سازمانی ممکن شده است. شهرهای اولیه برای تجارت یا به عنوان مراکز اقتدار سیاسی و یا مذهبی ظاهر شدند. همه این شهرها افراد را از فرهنگ های مختلف به ارتباطی محصور فرا خواندند و تشویق به تغییر کردند. هر کدام به شکلی که ردفیلد و سینگر (1954) تغییر orthogenetic ( انتقال از سنت های محلی مختلف به سمت سنت های بزرگ قرار دادی) یا تغییر نا همگن ( تشویق به روش های تازه تفکر همراه با نظم فنی یا نظارت خارجی ) نامیدند. به عنوان مثال، کیدر (1999) عقیده دارد که استانبول از آغاز شهری جهانی بوده است؛ به دلیل قدمت 1500 ساله اش، محل بازار در منطقه ای بین هند و اروپای غربی و اداره پایتخت کشورها در سه قاره. رویکردهای قومی پیچیده و فضای جریان ها در چنین شهرهایی چیز تازه ای نیستند (Abu – Lughod, 1971).
نظریه های وابستگی و نظام جهانی معتقدند که عالمان اجتماعی باید به فراسوی سطح ملی برای آزمایش جهان به عنوان یک کل بروند. در چهارچوب والرشتاین، شهرهایی مانند استانبول یا قاهره مرکز امپراطوری های جهانی بودند، منتها در عصر اقتصاد جهانی سرمایه داری بخشی از نیمه پیرامون شده اند. امپریالیسم قاطع عمل می کند، همانطور که کینگ (1989) اشاره می کند اکثر شهرهای جهانی معاصر، کلان شهر شاهنشاهی، پایتخت های استعماری یا بندرها بودند، چنانکه سلسله مراتب شهری معاصر به طور عمده از قانون استعماری ناشی گشته است. نسبت جمعیت جهان که در شهرها زندگی می کنند از انقلاب صنعتی رشد داشته است. حدود 3 درصد در سال 1800 در شهرها زندگی می کرد که به 13 درصد در سال 1900، بیش از 40 درصد درسال 1980( Brunn & Williams 1983)، و 47 درصد در سال 2000، معادل حدود 9/2 میلیارد نفر افزایش یافت. کشورهای بیشتر توسعه یافته در سال 1999 حدود 76 درصد شهری شده بودند در مقایسه با 39 درصد برای کشورهای کمتر توسعه یافته، اما شهری شدن در کشورهای کمتر توسعه یافته از 2000- 1950 بسیار سریعتر بود. 62/1 درصد درهر سال درمقایسه با 65/0 درصد برای کشورهای بیشتر توسعه یافته. توزیع جهانی تکنولوژی های کشاورزی، پزشکی و بازارهای جهانی برای کالاهای کشاورزی و وارد کردن روش های زندگی آسان تر برای آنهایی که در روستاها باقی ماندند، زندگی آنها را تغییر داده و به این ترتیب روش های تحقیق انسان شناختی را مورد تردید قرار دادند.
انسان شناسی در میان آخرین علوم اجتماعی برای مطالعه افراد در شهرها بود، زیرا مردم زیادی درآن زمان به شهرها رفته بودند و تحقیق شهری غیر قابل اجتناب بود. جهان برای مدت زیادی بین جنگ جهانی اول و دهه 1970 بر حسب نظارت بر تحرک مردم، سرمایه و کالا کمتر مکانی جهانی بود. در پاسخ به کسادی، اقتصادهای توسعه یافته بیشتر خودکفا شدند، همان کاری که جنوب بعد از جنگ جهانی اول با استعمار زدایی و تبدیل واردات انجام داد. تعریفی که از جهانی شدن در این جا مفروض می گردد یک تعریف باز و کلی است؛ کشاندن و عمیق کردن روابط اجتماعی در سرتاسر مرزهای ملی که فعالیت های هر روز بیشتر توسط حوادثی در فاصله های بسیار دور تحت تأثیرند. بیشتر این فعالیتها واقعا جهانی نیستند بلکه فراملی می باشند ( Hannerz, 1992) یا فرامحلی ( Smith, 2001). حتی بزرگترین شرکتها فعالیتهایشان را در تعدادی از کشورهای جهان متمرکز کرده اند. تنها شرکتهایی با برندهای کلیدی یا دارای حقوق قانونی مانند کوکا کولا یا مایکروسافت همه جا هستند. بعضی مسائل مانند تهدید جنگ هسته ای، گرم شدن جهان و یا پاره شدن لایه ازن را می توان گفت که واقعا جهانی هستند، چنانکه جنبش های اجتماعی برای پاسخ به آنها تأکید کرده اند ( Miller, 2000).
سیستم حمل ونقل و تکنولوژیهای ارتباطی به کوچک شدن جهان کمک کرده اند، اما این موضوع جدیدی نیست. تلگراف و بازارهای سهام جهانی در قرن نوزدهم زمان حقیقی جهانی بودن را ایجاد کردند.
انسان شناسان کمک کنندگان مهمی به قلمروزدایی ( Ong,1991)، جهانی شدن از پایین ( Mahler 1998, Schein 1998) و پیوند این ها بوده اند ( Howes 1996, Watson 1997, Mathews 2000)که شاید به سبب زمینه آنها در تحقیق و فرایندهای محلی باشد. از نظر آپادورای (1996) قلمروزدایی ارتباطات بین افراد، ثروت، عقاید و قلمروها را بازتر می کند. انسان شناسی شهری قصد دارد بین شهر و روستا تفاوت قائل شود. تفاوت های بین آنها کمتر آشکارند و تکنولوژیهای جدید به سمت کمتر کردن آنها می رود. در کشورهای توسعه یافته به اندازه زیادی روش های زندگی شهری فراگیر شده است ( Zenner 2002).
رشد سریع شهرها بعد از سال 1800همراه با صنعتی شدن آنها که تبدیل به مراکز تولید شده بودند، ممکن گشت. میزان اقتصادها در صنعتی شدن، تراکم های وسیع را با همه بی نظمی و بدبختی انسان همانطور که توسط انگلس و دیکنز توصیف شده است، ایجاد کردند. سیستم حمل و نقل و امکانات دیگر جذبه شهرها را برای صنایع جدید افزایش دادند و جمعیت در حال رشد خدمات بیشتری را تقاضا می کردند.
اگر فعالیت های اقتصادی می توانست از طریق تلفن، فاکس یا فضای مجازی هماهنگ شود کمتر لازم بود تا شرکت ها و کارمندان در شهرها متمرکز شوند زیرا بسیاری از هزینه های شهرهای بزرگ بالا هستند (Plotnicov 1991 )جهانی شدن و به هم فشردگی زمان و فضا بیشتر از قبل ارتباط بین محل را شدنی تر کرده است جایی که فرد و اطرافیانش زندگی می کند، محیطی که به طور معین به او مربوط است (Durrschmid 1997). مشارکت فراملی بوسیله افراد معمولی چیز تازه ای نیست، تکنولوژی کنش همزمان در مکان های مختلف را آسان تر کرد چنانکه همسایگان بی نام شدیدا درگیر اجتماعاتی شامل اعضایی از اطراف جهان می شوند ( Smart & Smart, 2003).

منبع:

Smart, A., Smart, J., 2003, Urbanization and the Global Perspective, Annual Review of Anthropology, 2003 :32 ; 263-85.