قومیت، هویت و ارتباط آن با نهاد خانواده: خشونت علیه کودکان و نوجوانان افغان در یکی از محله‌های شهری کرج(2)

سميه اميري

بخش دوم
•    نظریه‌های مربوط به هویت :
تلاش دایمی انسان‌ها برای ایجاد تمایز بین خود و دیگری از تمایلی تاریخی برای شناسایی "خود" در چارچوب‌های اجتماعی حکایت کرده و از نقش تمایز و تشابه به مثابه فرآیندی ثابت در خلال هویت یابی فرد یاد می‌کند. به رغم قدمت این تمایز گذاری، از طرح مفهوم هویت به علوم اجتماعی به عنوان یک مفهوم علمی بیش از چند دهه نمی‌گذرد چنانچه عاملان اولیه علوم اجتماعی بر شناسایی جوامع "غیر" اصرار داشته و جوامع عقب مانده‌تر را در مقابل خود فرض می‌کرده‌اند تا از این طریق به جایگاه خود در جهان پی ببرند. نتیجه چنین تفکری در قرن 19 پیدایش نظریات تکاملی بود که جوامع متمدن اروپایی را به عنوان نقطه پایانی بر خط تطوری جوامع دیگر تعریف می‌کرد. با این وجود، تفکرات تاریخی و تکاملی این گروه در قرن بیستم مورد انتقادات فراوان قرار گرفته و علوم اجتماعی در رویکردی کلان نگر وکل گرایانه به رویکردی جزئی نگر و خرد مخصوصاً در امریکا تبدیل شد (آموسی، 1384). این در حالی است که تمایزات تئوریک و چارچوب‌های شناختی متفاوت در تبین امر هویت بسته به برداشت‌های متفاوت از این پدیده در حوزة "فردی" و "اجتماعی" در عین برخورداری از خطوط نظری مشترک، واجد تمایزات چندی نیز هستند.

-مفهوم شناسی هویت
    واژة هویت یا Identity در زبان لاتین ریشه داشته و از Identitas که از Idem به معنای مشابه و یکسان تعریف شده است، ریشه می‌گیرد. این واژه در یک معنا به ویژگی یکتایی و فردیت یعنی تفاوت‌های اساسی که یک شخص را از همه افراد دیگر به واسطة هویت " فردی"‌اش متمایز می‌کند اشاره داشته و در معنای دیگر به ویژگی همسانی که در آن اشخاص می‌توانند به یکدیگر پیوسته باشند و یا از طریق گروه یا مقولات براساس صور مشترک برجسته‌ای نظیر ویژگی‌های قومی به دیگران بپیوندند، دلالت دارد( بایرون 1997، در فکوهی، 1383).
 به لحاظ تاریخی شاید بتوان تلاش در جهت جست و جوی هویت شخصی را امری نوین دانست که به نظر می‌رسد در فردگرایی غربی قابل ریشه یابی باشد. بومایستر   مدعی است که دوره‌های ماقبل جدید، تأکید کنونی ما برفردیت  وجود خارجی نداشته است(Baumeister , 1986 در گیدنز 1378).به نظر می‌رسد این اندیشه که هر فردی صاحب منش  و استعدادهای ویژه‌ای است که ممکن است در عمل به مرحلة تحقق برسد یا خیر به طور کلی در فرهنگ ماقبل مدرن دیده نمی‌شود چنانچه در اروپای قرون وسطی، تبار، جنس، پایگاه اجتماعی ودیگر صفات منتسب به هویت همه به طور نسبی ثابت بودند و گذار از مراحل متفاوت زندگی به طور طبیعی اتفاق می‌افتاد ولی این دگرگونی‌ها به نوعی، تابع فرآیندهایی نهادینه شده بود که در تمامی آنها فرد نقشی نسبتاً انفعالی داشت ( گیدنز، 1378). در حالی که شناسایی ریشه‌های تاریخی هویت و عناصر مجزا کننده "خود" از دیگری در تحلیل جامعه شناسانی چون بومایستر و دورکهایم توأم با تأکید فقدان "فردیت" در فرهنگ‌های سنتی و گاه مذموم دانستن آن همراه بود، افرادی چون گیدنز به استناد تحلیل‌های رین واتر از چیستی"خود" به منزله تصویری بازتابی از خویشتن، قائل دانستن به وجود "فرد" و حتی کمتر از آن، مفهوم "خود" به مدرنیته را نوعی تقلیل گرایی دانسته و فرض در نظر داشتن این مفاهیم را به عنوان ویژگی متمایز عصر جدید، فرضی کاملاً بعید قلمداد کرده‌اند. از نظر گیدنز و پیروان وی"فردیت" به طور مسلم در تمامی فرهنگ‌ها به درجات مختلف ارزشمند تلقی شده و پرورش استعدادهای فردی نیز به نحوی از انحاء صورت می‌گرفته است (همان).لذا بازتابندگی"خود" و "هویت" جریانی مداوم و همه گیر، ورای عناصر مستلزم کننده زمانی، تکاملی و توسعه‌ای است. شاید تنها در وجهی مسامحه آمیز بتوان اینطور عنوان کرد که هر چه وضع و حال جامعه و محیطی که فرد در آن به سر می‌برد بیشتر به دنیای ما بعد سنتی تعلق داشته باشد، شیوة زیست وی نیز بیشتر با هویت شخصی‌اش و ساخت و همچنین با تجدید ساخت آن سرو کار خواهد داشت. صرف نظر از این اختلاف نظر در آرای متفکران هویت، تشریح موضوع هویت و بحث از چیستی آن مستلزم توجه همزمان به دو معنای به ظاهر متضاد و متناقض هویتیعنی همسانی و یکنواختی مطلق آن از سویی و تمایز منجر به ثبات یا تداوم در طول زمان از دیگر سو است که بر خلاف تمایز ظاهری، دو بعد مکمل در مفهوم شناسی هویت را تشکیل می‌دهند. با این وجود، لزوم توجه به شناخت هویت از دو منظر هویت فردی و هویت اجتماعی که نقطة نزاع آرای متفکرین روان‌شناسی و جامعه شناسی را تشکیل می‌دهد ضروری می‌نماید.
 

برای خواندن این بخش در زیر کلیک کنید :

 

 

 

پیوست	اندازه
12542.doc	224 KB