ادبیات معاصر آمریکای لاتین – بخش ششم: کتاب‌های مصور (2)

استفانی دنیسون برگردان رضا اسکندری

کتاب‌های مصور در آرژانتین زیر سایه‌ی مجموعه‌ی شناخته‌شده‌ی «مافالدا» (Mafalda) بوده‌اند که از آثار کارتونیست معروف این کشور خواکین سالبادور لابادو (Joaquin Salvador Lavado) با نام هنری «کینو» (Quino) است. لابادو که فارغ‌التحصیل هنرهای زیباست در سال 1932 در شهر مندوزا (Mendoza) متولد شد. شخصیت مافالدا در سال 1963 و برای تبلیغ مجموعه‌ای جدید از تجهیزات آشپزخانه خلق شد اما این مجموعه هیچ‌گاه به بازار راه نیافت. پس از آن کینو مجموعه‌ی تکمیل‌شده‌ای از داستان‌های مصور خود را در سال 1964 به روزنامه‌ی «پریمرا پلنا» (Primera Plana) سپرد و در سال 1966 نخستین شماره از سالنامه‌های مافالدا را منتشر کرد. کمیک‌های مافالدا در 1968 در ایتالیا و در 1970 در اسپانیا هم منتشر شدند؛ در اسپانیا دولت فرانکو ناشر این مجموعه را مجبور کرد تا روی جلد کتاب‌ها عبارت «فقط برای بزرگسالان» را درج کند.تا سال 1971 این مجموعه به هفت زبان مختلف ترجمه شده بود.

شخصیت اصلی مافالدا، که این مجموعه نام خود را نیز از او گرفته است، دختر بچه‌ای از بوئنوس آیرس است که مانند یک بزرگسال خردمند فکر می‌کند و حرف می‌زند؛ چیزی شبیه به شخصیت‌های مجموعه‌ی «بادام‌زمینی‌ها» (Peanuts) اثر چارلز شولتز (Charles M. Schulz) که منبع الهامی برای کینو بوده است. بیشتر داستان‌های مصور کوتاهی که مافالدا در آن حضور می‌یابد، اظهارنظرهایی کنایی به جامعه‌ی آرژانتین و اخلاقیات ملی این کشور است. گوش‌های کینو به شکل بیانی بورژوازی سرمایه‌دار آشناست، و داستان‌های مصور او به ناگزیر با پاره‌ای تصویرسازی‌های کلیشه‌ای همراه است. داستان‌های مصور کینو در آرژانتین محبوبیت بسیاری یافت زیرا به مخاطبان خود این بخت را می‌داد تا به طریقی طنزآمیز، و در بازاری که تحت سلطه‌ی داستان‌های مصور آمریکایی قرار داشت، با تصویری از خود روبرو شوند. در حقیقت، دلیل اصلی توفیق سریع و شدید مافالدا در سراسر آمریکای لاتین، همان‌طور که دیوید ویلیام فاستر می‌نویسد، به آن دلیل بود که بیشتر مردمان این قاره نیز با آرژانتینی‌ها احساس هم‌ذات‌پنداری می‌کردند.

کینو در سال 1973 انتشار مافالدا را متوقف کرد و به ایتالیا نقل مکان نمود. هرچند دولت دیکتاتور آرژانتین آثار او را سانسور نمی‌کرد، اما کینو از انتقادات همیشگی به آثارش خسته شده بود: چپ‌ها او را بیش از حد خنثی می‌دانستند و راست‌ها او را بیش از حد منتقد خصلت‌های ملی قلمداد می‌کردند. از آن زمان، مافالدا حضوری گاه و بی‌گاه را به عنوان بخشی از کمپین‌های اطلاع‌رسانی عمومی –برای مثال در فعالیت‌های تبلیغی یونیسف در سال 1977- تجربه کرده است.

موج دیگر و تازه‌تر داستان‌های مصور در آرژانتین مربوط به مجموعه‌ی «بوگی چرب و چیلی» (Boogie, el aceitoso) است. برخلاف مافالدا، بوگی شخصیتی شدیدا ناخوشایند و بدطینت است. بوگی، یک آرژانتینی مقیم نیویورک است که زندگی خود را با مشاغلی ناپسند می‌گذراند: مزدور، محافظ شخصی، قاتل اجیر. یکی از دلایل توفیق داستان‌های بوگی را می‌توان در این مساله جستجو کرد که بورژوازی آرژانتینی به سهولت می‌تواند با احساس تحقیر و تنفر بوگی نسبت به گروه‌های اقلیت در نیویورک (سیاهان، فمینیست‌ها، یهودی‌ها، آزادی‌خواهان، همجنس‌گرایان و آسیایی‌ها)، با گریزهای او از قانون، و با نادیده گرفتن مقررات و ضوابط، همذات‌پنداری کند. بوگی، علیرغم گستاخی و روحیه‌ی خشن خود، هیچ تهدیدی برای خوانندگانش به همراه ندارد، زیرا فضایی که در آن زندگی و عمل می‌کند «ایالات متحده» است. افزون بر این، بوگی اسطوره‌های مرتبط با این هم‌قاره‌ای غول‌پیکر شمالی را به چالش می‌کشد. بوگی از آثار کاریکاتوریست هزل‌نویس «روبرتو فونتاناروسا» (Roberto Fontanarrosa) است که پیش از این هم با خلق شخصیتی تمسخرآمیز از تیپ شناخته‌شده‌ی «گائوچو» [گاوچران‌ها سرگردان، قوی و جذاب در داستان‌های عامیانه‌ی آرژانتین. م.] با نام «پریرای بوگندو» (Inodoro Pereyra) موفقیت بسیاری یافته بود.

 

برزیل

برزیل، همراه با ایالات متحده و ژاپن، یکی از سه بازار عمده‌ی داستان‌های مصور در جهان است که در این کشور با نام «داستان‌های قاب‌بندی‌شده» (Historias em quadrinhos) شناخته می‌شوند. بیشتر داستان‌های پرفروش در بازار داستان‌های مصور برزیل واراداتی هستند، و «دار و دسته‌ی مونیکا» (A Turma da Monica)، اثر مائوریسیو دِ سوسا (Mauricio de Sousa) یکی از معدود استثناها در این مورد است. سوسا در 1935 در سائوپائولو به دنیا آمد. او انتشار داستان‌های مصور خود را به صورت روزانه و بر تک‌برگ‌های بزرگ، در سال 1950 آغاز کرد و تا سال‌های دهه‌ی 1970، دار و دسته‌ی مونیکا به مجموعه‌ی مصور پر طرف‌داری مبدل شده بود. سوسا به زودی انتشارات خود را افتتاح کرد و امروزه «انتشارات مائوریسیو دِ سوسا» نه تنها در انتشار داستان‌های مصور با موفقیت عمل کرده است، بلکه پارک‌ها و تفرجگاه‌هایی نیز را بر اساس شخصیت مونیکا و دار و دسته‌ی او ساخته و مالک چهارمین استودیوی ساخت انیمیشن جهان نیز هست.

مونیکا، شخصیت اصلی این مجموعه، و یکی از اعضای گروه او به نام ماگالی (Magali) بر اساس چهره و شخصیت دخترهای سوسا طراحی شده بودند. دیگر شخصیت‌های معروف‌تر دار و دسته‌ی مونیکا عبارتند از «سبولینیا» (Cebolinha) که لکنت زبان دارد، کاشکائو (Cascao) که بوی بدی می‌دهد، و چیکو بنتو (Chico Bento) که یک آدم بی دست و پای روستایی است (کل دار و داسته‌ی مونیکا بیش از سیصد شخصیت مختلف را شامل می‌شود). محبوبیت دار و دسته‌ی مونیکا در بازار کتاب‌های کودک به قدری است که توانسته داستان‌های مصور شرکت دیسنی را از بازار برزیل بیرون کند.

بازار داستان‌های مصور نوجوانان در برزیل، تا همین اواخر در دست نسخه‌های برزیلی از مجله‌ی مصور آمریکایی «دیوانه» (Mad) قرار داشت که علاوه بر برزیل، در آرژانتین، مکزیک و پوئرتوریکو نیز بازنویسی و بازنشر می‌شد. هرچند «دیوانه» دیگر منتشر نمی‌شود، اما سبک طنازانه‌ی آن به واسطه‌ی آثار کارتونیست هزل‌نگار برزیلی، اوتا (Ota) استمرار یافت. اوتا با الهام از «دیوانه» تولید داستان‌های مصور زیرزمینی خود را در سال 1974 آغاز کرد و امروزه در تلویزیون‌های برزیل هم برنامه‌های طنز با پی‌رنگی متفاوت تولید می‌کند.

تولیدات داخلی داستان‌های مصور در برزیل شدیدا تحت تاثیر سینما و تلویزیون بوده است: برای مثال، در سال‌های دهه‌‌ی 1960 و 1970، کارگردان مشهور فیلم‌های ترسناک، موهیکا مارینش (Mojica Marins) داستان‌های مصور خود را بر اساس یکی از شخصیت‌های فیلم‌هایش با نام «ژیِ تابوت‌نشین» (Ze do Cixao) تولید کرد؛ در مقابل، فصل‌نامه‌ی طنز «تراپالوئش» (Trapalhoes) در اوج محبوبیت خود در سال‌های دهه‌ی 1970 و 1980 به مجموعه‌ای تلویزیونی مبدل شد.

در سال‌های حکومت دیکتاتوری، برخی از کارتونیست‌ها به واسطه‌ی انتشار آثارشان در مجله‌ی سیاسی و شدیدا تحت سانسور «کنایه» (Pasquim) شهرت و اعتباری کسب کردند که کارتونیست‌های تحسین‌شده‌ای همچون هنفیل (Henfil) و ژیرالدو (Ziraldo) از این جمله‌اند. ژیرالدو به تازگی با مجموعه‌ی «ای پسر شیطون» (O Menino Maluquinho) در بازار داستان‌های مصور کودکان نیز موفقیت بسیاری کسب کرده است. با کمرنگ شدن قوانین سانسور در اواخر دهه‌ی 1970، محتوای داستان‌های مصور نیز به مرور رنگ و بوی سیاسی‌تر و جنسی‌تری یافت. این نسل جدید کارتونیست‌ها، که هنوز نیروهای تاثیرگذار بر این بازار هستند، بیشتر از هنر تصویرگری و داستان‌های مصور ژاپنی تاثیر پذیرفته‌اند.

با رواج دوباره‌ی داستان‌های مصور میان جوانان شهرنشین برزیلی، کارتونیست‌ها و داستان‌های مصور جدیدی نیز ظاهر شده‌اند. برای مثال می‌توان به مجموعه‌ی انتشارات فلومیننزه (Fluminense) اشاره کرد که به موضوعات تاریخی برزیل، مانند رهبر شورش‌های بردگان با نام زومبی دوش پالمارش (Zombi dos Palmares) می‌پردازد و توسط هنرمند با استعداد برزیلی آلن آلکس (Allan Alex) تصویرگری شده است.

 

ایمیل مترجم: [e-mail]

 

ادبیات معاصر آمریکای لاتین - بخش نخست: انفجار

ادبیات معاصر آمریکای لاتین - بخش دوم: پس از انفجار

ادبیات معاصر آمریکای لاتین - بخش سوم: ادبیات علمی - تخیلی

ادبیات معاصر آمریکای لاتین - بخش چهارم: ادبیات شاهد

ادبیات معاصر آمریکای لاتین - بخش پنجم: کتاب‌های مصور (1)

 

پرونده ی «رضا اسکندری» در انسان شناسی و فرهنگ

http://www.anthropology.ir/node/23141

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

 

شماره حساب بانک ملی:

0108366716007

 شماره شبا:

 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:

6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان