وندالیسم شهری - دیوار نوشته ها و بیان شهری

زکیه دهقانی سانیچ

 چکیده 
تخریب اموال و فضاهای عمومی به ویژه در جوامع شهری، از پدیده هایی است که نه تنها خسارت های ناشی از آن، مدیریت های شهری را گرفتار مشکل و تنگنای نگهداری از مبلمان و تجهیزات عمومی می کند، شهروندان را نیز از داشتن امکانات و تجهیزات مورد نیازشان محروم و بی بهره می سازد. به همین دلیل نیز این پدیده، با عنوان جهانی «وندالیسم» معرفی و تبیین می شود. از طرف دیگر یکی از مهمترین مشخصات شهری در امکانات بالقوه ای است که به افراد برای رها شدن از قید و بندهای زندگی در اجتماع غیر شهری می دهد.دیوار نوشته ها شکل خاصی از بیان شهری ضد فرهنگ( چه درحوزه سیاسی و چه در حوزه غیر سیاسی) هستند که به یکی از مشکلات پر هزینه فضای شهری تبدیل شده است. در این مقاله سعی شده است با رویکرد انسانشناسی شهری و با روش اسنادی به بررسی دیوار نوشته های فضای شهری پرداخته شود. ایجاد زیبایی بصری در فضای شهری از نکات مهمی است که در تمامی شهرها  بایستی بدان توجه داشت و فقر این عامل در معماری و طراحی شهری , منجر به عدم ایجاد ارتباط بین ساختمان وشهروندان میگردد ، همچنین باعث ایجاد یکنواختی , سردرگمی و یا شلوغی , آشفتگی و یا بی هویتی منظر شهری شده و تبعاتی همچون ایجاد ناهنجاریهای اجتماعی و مشکلات روانی و... را در پی خواهد داشت. نتایج تحقیق حاکی از این مطلب است که در فضاهای شهری دیوار نوشته ها از یک طرف نوعی بیان شهری در حوزه های تابویی کشور نظیر مسائل جنسی، سیاسی و.... می باشند و از طرف دیگر به سمت نوعی وندالیسم شهری پیش می روند که نه تنها نوعی ضد فرهنگ هستند ، بلکه بروز دهنده نوعی عدم تعلق شهروندان نسبت به محله یا فضای شهری هستند که اگر در این زمینه شهرداری و شهروندان اعتماد و آگاهی را بیشتر و محله گرایی را تقویت نکنند ، هزینه های سنگینی را برای شهر و فضای شهری در پی خواهد داشت. 
کلمات کلیدی: وندالیسم شهری، دیوار نوشته، بیان شهری، احساس تعلق به مکان 
1-مقدمه 
1-1 مقدمه و طرح مسأله  
شهر یک رویداد بالذات پیچیده است. شهرها، خاصیت مشترکی دارند و آن، تمرکز افراد در یک فضا، برای برآوردن خواسته های مشترک شان است. با وجود این "فضای شهری، چیزی نیست جز فضای زندگی روزمره شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه یا نا آگاهانه در طول راه، از منزل تا محل کار ادراک می شود".(پاکزاد، 1376: 32)." فضای شهری بعنوان یکی از زیر مجموعه های مفهوم فضا، از مقوله فضا مستثنی نیست. بدین معنی که ابعاد اجتماعی و فیزیکی شهر رابطه ای پویا با یکدیگر دارند. در واقع فضای شهری مشتمل بر دو فضای اجتماعی و فیزیکی می شود. به تعبیر گاتمن محیط مصنوع یک سخت افزار است که درون آن، نظام اجتماعی به مثابه یک نرم افزار عمل می کند".(مدنی پور،1379: 48). وندالیسم شهری که در لغت به معنای هرج ومرج طلبی ضدشهری و تخریب کنترل نشده اموال عمومی است و از ناهنجاری های اجتماعی در جوامع شهری محسوب می شود اشکال بروز متفاوتی دارد. دیوار نوشته های شهری را می توان بازتولید وندالیسم شهری در نوع مدرن خود دانست که می تواند بیان کننده نوعی احساس عدم تعلق شهروندان نسبت به فضای شهر میباشد. 
2-1-  روش تحقیق 
روش های کتابخانه ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرارمی گیرد، ولی در برخی از آنها بخشی از فرایند تحقیق است و در برخی دیگر موضوع تحقیق از حیث روش ماهیتا کتابخانه ای است. دراین تحقیق از روش اسنادی و کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. 
3-1- پیشینه تحقیق 
شهر مكاني بسيار پراهميت را در متون ادبي به خود اختصاص داده است. در چند زمینه 1- فضاهای شهری- هویت شهری- وندالیسم – تعلق مکان می توان تحقیقات پیشین را مورد مطالعه قرارداد ،که به دلیل محدودیت صفحات تنها به چند مورد آنها پرداخته می شود. 1- پايان نامه آقاي دانشپور اين پايان نامه با عنوان بازشناسي مفهوم هويت در فضاي عمومي شهري بيشترين نزديكي را با تحقيق نگارنده دارد. مقوله هويت در اين رساله بر پايه سه عامل اساسي انسان، محيط، فرهنگ است. كه مطالعه و مصاديق آن نيز در مناسب سه عنصر متشكله حس مکان ، يعني فعالیت ،معني و  ويژگي‌هاي كالبدي، مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد.و در نهايت نتيجه گيري كه از اين رساله مي توان گرفت این است كه ،هويت مقوله‌اي نسبي است كه، احراز آن به ميزاني كه فضاهاي شهري خودهاي جمعي را بازتاب مي‌دهند وابسته است و در نهايت نظر به اينكه هويت امري نسبي است بيشتر از حس فعاليت و معني است تا ويژگي‌هاي كالبدي.2- کتاب وندالیسم نوشته دکتر محسنی تبریزی  که در این کتاب مباحث مختلفی نظیر تاریخچه وندالیسم، نظریه های انحرافات اجتماعی- وندالیسم و دلایل آن و وندالیسم در ایران با مروری بر تحقیقات قبلی مطرح شده است دراین کتاب همچنین بیان می شود که كجروي همچنين برحسب زمان و تاريخ موقعيت، مقام و منزلت اجتماعي اشخاص نسبي است. بررسی تاثیرحس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت درمحلات شهر مشهد که نویسندگان آن محمد رحیم رهنما و محمد محسن رضوی هستند از این منظر به محیط شهری نگاه کرده اند که مکان علاوه بر بعد مادی از بعد غیرمادی نیز برخوردار بوده و احساساتی را در ساکنان خود ایجاد می کند. به واسطه این احساسات نوعی تعلق به مکان در افراد ایجاد شد که منجر به شکل گیری هویت مکانی می شود که همگام با برنامه ریزی پست مدرن عمدتا در سطح محلات شهری مطرح است و در انتها نتیجه گیری می شود که تاثیرگذاری حس تعلق مکانی در افزایش سرمایه های اجتماعی از طریق متغیر واسطه ای مشارکت بهتر از بقیه این روابط را تبیین می کند.( رهنما و رضوری؛1391،1)
2. یافته های تحقیق 
1-2- چارچوب نظری   
چارچوب نظری تحقیق 
فضای شهری مفهومی است که در قرون اخیر مورد توجه بسیار از شهر شناسان قرارگرفته است. هال در یک تحلیل نظری فضاها را به سه نوع زیر تفکیک می نماید : الف- فضاهایی که ترکیب ثابت دارند: فضاهایی که طرح و ترکیب آن ها بوسیله داده های فیزیکی مانند (دیوار یا نرده مشخص می شود و ثابت است.ب- فضاهایی که ترکیب نیمه ثابت دارند:او در تشریح این دسته از فضاها بر برخی ویژگی های معماری جغرافیایی مانند گرد هم آورنده و پراکننده نیز استناد می کند. این ویژگی ها سازمان و ترکیبی نیمه ثابت به فضا می بخشند.ج- فضاهایی که از نظر ترکیب متغیر هستند: مهم ترین ویژگی این نوع فضاها در این است که بوسیله الگوهای رفتاری سازکمان داده می شوند. طرح و ترکیب آن ها ثابت نیست، زیرا با تغییر رفتار دگرگون می شوند.(مرتضوی، 1367: 54). درحالیکه راپاپورت اساس شکل گیری محیط های زیستی را در فرهنگ مردم جستجو می کند و تفاوت محیط کالبدی را ناشی از تفاوت فرهنگ ها می داند. تعریف یک فضا در فرهگ های مختلف بستگی به وجود و یا عدم وجود عناصر خاص دارد." راپاپورت " فضای شهری را به عنوان محیط اجتماعی که در بردارنده مجموعه ای از ارتباطات است مطرح می سازد و شناخت فضای شهری را از طریق شناخت فرم بصری و اهمیت اجتماعی آن امکان پذیر می داند. ارتباطی که استفاده کنندگان در فضا برقرار می کنند ، اهمیت عناصر و فضاها را تحت تاثیر قرار می دهد.
حس مکان و تعلق به مکان
حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آنها از محیط خود است که شخص را در ارتباط درونی با محیط قرار می‌دهد، به طوریکه فهم و احساس فرد با زمینه معنایی پیوند خورده و یکپارچه می‌شود(انصاری و همکاران، 1388: 5). همچنین حس مکان به مفهوم عاطفه، محبت، قضاوت و تجربه کلی مکان یا توانایی آن در ایجاد حس خاص یا تعلق در افراد است( ضرابیان و منعام، 1389: 2 ). این حس حاصل ارتباط درونی انسان، تصورات ذهنی او و ویژگی‌های محیطی است. که از یک سو ریشه در تجربه‌های ذهنی، همچون خاطره، سنت، تاریخ، فرهنگ، اجتماع و. .. دارد و از سوی دیگر متاثر از زمینه‌هایی عینی و بیرونی در محیط مانند طرح، منظره، بو و صداست که نشان می‌دهد حس مکان مفهومی پیچیده از احساسات و دلبستگی انسان نسبت به محیط است که در اثر انطباق و استفاده انسان از مکان بوجود می‌آید( فلاحت، 1385: 7 ).
احساس تعلق و دلبستگی به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که در هر موقعیت و فضا به منظور بهره مندی و تداوم حضور انسان در مکان نقش تعین کننده ای می‌یابد( پیربابائی و سجادزاده، 1390: 4).
تعلق مکانی به این معناست که مردم خود را به واسطه مکانی که در آن به دنیا آمده و رشد کرده اند تعریف کنند (سرمست و توکلی، 1389: 5 ) این حس به گونه ای به پیوند فرد با مکان منجر می شود که انسان خود را جزئی از مکان می داند و براساس تجربه‌های خود از نشانه‌ها، معانی و عملکردها، نقشی را برای مکان در ذهن خود متصور می سازد. این نقش نزد او منحصر به فرد و متفاوت می باشد و در نتیجه مکان برای او مهم و قابل احترام می شود ( پیربابائی و سجادزاده، 1390: 4 ) در این رابطه دلبستگی به مکان به عنوان یک مفهوم، رابطه و نقطه اتصال بین مردم و مکان‌هاست. این دلبستگی مبنای نحوه ارتباط و تعامل عاطفی مثبت انسان با فضاست و به واسطه خصوصیات فردی، جمعی، فرهنگی و اجتماعی ایجاد می‌شود ( سجادزاده، 1392: 2 ).

ونداليسم به مفهوم يك آسيب اجتماعي 
 در مباحث جامعه شناسي انحرافات، پاتولوژي  يا آسيب شناسي را علم مطالعه و بررسي كاركردهاي مختل و گسل سيستم ها، بخش ها و اجزاء در سطوح مختلف اعم از ارگانيكي، فيزيولوژيكي، بيولوژيكي، فيزيكي و اجتماعي تعريف كرده اند (محسنی،1383،5).
 جامعه شناساني هر نوع انحراف از هنجارهای اجتماعي  و هر اختلال در كاركرد نظام اجتماعي را به گونه اي به مبحث آسيب شناسي اجتماعي ربط داده و مباحث مربوط به انحرافات، نابهنجاريها، اختلالات رفتاري، بزهكاريها و بطور عام مسايل و مشكلات اجتماعي را تحت مبحث كلي تري بنام دردشناسي يا آسيب شناسي اجتماعي مطرح مي كنند.
 از اين نظر، ونداليسم را بمثابه يك آسيب يا درد اجتماعي مي توان تلقي كرد.( همان،23) ونداليسم را چون ساير انحرافات اجتماعي ناشي از ناسازگاريهاي حاكم بر روابط فرد و جامعه، تضعيف و فروپاشي آتوريته اخلاقي در تنظيم روابط بين افراد، تزلزل نهادهاي جامعه در انتقال ارزش هاي اجتماعي، سلطه شرايط آنوميك  بر جامعه و واكنش و عكس العمل خصمانه و خشن برخي افراد به تحميلات و شرايط نامطبوع، نامطلوب و غيرعادلانه بيروني مي دانند. ميلز ونداليسم و ساير اشكال كژرفتاري را معلول دگرگوني ساختي  در جامعه مي داند. بزعم او كشاكش ميان اخلاق، رسوم، ارزش ها و منافع گروه هاي اجتماعي زمينه را براي پيدايي انواع صور بزهكاري، كژرفتاري و يا آسيب اجتماعي فراهم مي سازد. زماني كه يك نظام اخلاقي مورد تغيير و يا تهديد قرار گيرد، افرادي كه نظام اخلاقي موجود حافظ منافع آنهاست در ممانعت از تضعيف و يا تغيير آن كوشا مي شوند. در مقابل گروه ديگري خواستار دگرگوني و فروپاشي آن مي گردند. نتيجتاً بين دو گروه اجتماعي متعارض و متضاد برخورد و ستيزه درمي گيرد و زمينه مساعدي براي پيدايش آسيب هاي اجتماعي خاصي فراهم مي شود (ميلز، 1360: 26ـ24).
2-2- یافته های تحقیق 
فضای شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی محیط، دارای مفهوم عمومی و اجتماعی است هر فضایی را در شهر نمی توان فضای شهری دانست، فضاهای شهری همواره باید زنده، پویا و جایگاهی برای تعاملات اجتماعی و عرصه حضور مردم باشند.حضور سالم و شادابی که تنها نباید به کمیت آن توجه شود بلکه توجه بیشتر به جنبه های کیفی و ایجاد یک فضای شهری مطلوب باید مورد توجه قرار بگیرد از اینرو یکی از مهمترین واساسی ترین مباحث در محیط های شهری امروز، ایجاد حس تعلق به این فضاها و به دنبال آرامش و سرزندگی آنهاست. حس تعلق مکاني مفهومي پيچيده از احساسات و دلبستگي انسان نسبت به محيط است که در اثر انطباق و استفاده انسان از مکان به وجو مي آيد. حس تعلق مکاني مي تواند يک عقيده بخصوص در ابعاد مختلف يا تعهد رفتار در يک منطقه جغرافيايي را با آهنگ مخصوص به وجود بياورد. حس تعلق مکاني و مکان دوستي طي فرايندها و تعادلي که بين انسان و محيط زيست و زادگاه انسان پديد مي آيد و نيز چيزهاي مثبت و يا منفي که بين انسان و محيط رد و بدل مي شود ايجاد مي گردد و مرتب در زندگي و فعاليت هاي انسان ها انعکاس مي يابد. تعلق مکاني به اين معناست که مردم خود را به واسطه مکاني که در آن به دنيا آمده و در آن رشد کرده اند تعريف مي کنند.(لينچ، 1376) اين حس تعلق اگر به خوبي تقويت گردد و شناخته شود، تأثير آن بر روي ماندگاري افراد در محل زيست و زادگاهشان افزايش مي يابد و تا جايي ادامه مي يابد که حتي افراد حاضر مي شوند براي دفاع از محل و مکاني که به آن تعلق دارند، فداکاري نيز بکنند. www.shahr.com 
ونداليسم، نوعي نابهنجاري اجتماعي است كه تقريباً همه شاهد عوارض آن بوده اند. يكي از انواع ونداليسم، ونداليسم گرافيتي است كه از عمده ترين مظاهر آن، نوشتن و حكاكي كردن بر روي ديوارهاي مدارس و دانشگاهها و موسسه هاي عمومي است. اين كار براي ابلاغ پيام به ديگران انجام مي شود. وندالیسم را می توان به شش دسته تقسیم کرد؛
1-«وندالیسم اکتساب کننده»، مثل دزدی و غارت مبلمان شهری که حتی برای بخش خصوصی نیز مشکل ایجاد کرده است. افرادی که دچار احساس محرومیت کرده و یک سبک زندگی زیاد خواهنده دارند و چون نمی توانند نیازهای خود را برطرف کنند سعی می کنند با استفاده از ابزار نامشروع دست به تخریب بزنند.
2-«وندالیسم تاکتیکی»، برای به دست آوردن پول نبوده و افراد دنبال نفی مادی نیستند بلکه خواسته دیگری غیر از پول و سود اهمیت دارد.
3- «وندالیسم ایدئولوژیک»، باورهای بین گروهی که سعی می کنند باور ذهنی خود را از طریق  دیوارنوشته ها و شعار نوشته ها به رخ دیگران بکشند.
4-«وندالیسم کینه جویانه»، برای انتقام است، فرد وقتی نمی تواند درآمد مورد انتظار خود را کسب کند، به اموال عمومی و یا حتی شخصی افراد دیگر آسیب می زند.
5-«وندالیسم بازی و سرگرمی»، بسیاری از جوانان تخریب اموال عمومی را یک تفریح به حساب آورده و شکاندن شیشه های تلفن و تخریب صندلی های مبلمان شهری را برای گذراندن اوقات فراغت و سرگرمی انتخاب می کنند.
6-«وندالیسم مخرب»، اقدام خشونت آمیز ناشی از سرخوردگی است و به برهم خوردن تعادلات اقتصادی و سبک زندگی بر می گردد (محسنی،1383،250) 
برخی از جامعه شناسان شهری مانند  براین باورند که پدیده «شهری شدن» در نتیجه مهاجرت از روستاها درمواردی موجب بروز واکنش های وندالیستی می شود. براساس نگره پیروان این گروه، پیوند فرهنگی و احساس عاطفی و تعلق اجتماعی مهاجران روستایی با فضاها و نمادهای شهری بسیار سست و ناپایدار است و با کوچک ترین تلنگر فشارهای اجتماعی، به واکنش های تلافی جویانه با اموال عمومی می پردازند. وجه مشترك همه تعاريف ونداليسم در كاركرد منفي اين پديده و مذموم بودن آن در همه فرهنگ‌هاست و اين نكوهيده بودن به حدي مي‌رسد كه برخي صاحب‌نظران، وندال‌ها را دشمنان آشكار جامعه و عمل آنها را نهايت گستاخي در رفتارها و تلقي‌ها دانسته‌اند و کشورها نیز سعی کرده اند با وضع قوانینی بازدارنده با این پدیده ناهنجار مقابله کنند. یکی از مظاهر ونداليسم، نوشتن و حكاكي بر روي ديوارهاي مؤسسه هاي عمومي، روي صندلي هاي اتوبوس هاي شهري و نوشتن انواع يادگاري ها بر ديوارها و ستون هاي مكان هاي باستاني و آثار تاريخي است. دیوار نوشته یکی از پدیده های هنری مردم پسند جدید است که به ویژه از نظر ارتباط با خرده فرهنگ ها ، فرهنگ اعتراض جوانان و هنر خیابانی درشهر های بزرگ مورد توجه قرار گرفته است. دیوار نوشته به منزله راهی برای بیان عقاید و دیدگاه های سیاسی به حاشیه رانده شده یا محروم که از امکانات تبلیغات رسمی برخوردار نیستند نیز، مورد استفاده قرار می گیرد. دیوار نوشته نوعی بیان فرهنگی متعلق به بخشی از جوانان است که تحت تاثیر فرهنگ جهانی قرار گرفته و در آن اعتراض فرهنگی و سیاسی به چشم می خورد. علاوه براین شکلی از دیوار نوشته عموما از سوی مردم و مدیران شهری به عنوان نوعی خرابکاری تلقی می شود که از آن برای ارسال پیامهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و شکلی از تبلیغات استفاده می شود. از آنجایی که فضاهای شهری محل تعامل مردم و حکومت است و نحوه شکل گیری فضاها امری کاملا اجتماعی است،  دیوار نوشته تلقی از فضا در شهر و مسائل آن را منعکس می کند. دیوار نوشته ها همچنین می تواند به مثابه ابزاری برای ارتباط و بیان امیال و خواسته های اجتماعی و سیاسی باشند. مطلب دیگری که می توان بیان کرد این است که، دیوار نوشته می تواند حتی به عنوان راهی برای گفتگو میان گروههای محروم و جدا شده از بقیه جامعه باشد. ديوار نوشته‌ها در كشورها به دو صورت به وقوع مي‌پيوندد. در جوامع توسعه يافته كه حوزه رسمي و جامعه مدني تفكيك شده و مديريت شهري نيز بيشتر متأثر از جامعه مدني است، ديوار نوشته‌ها كاركردي كاملاً تحت نظارت مديريت شهري دارند و به همين دليل برخي ديوارها به تابلوهايي نقاشي و يا طراحي تبديل مي‌شوند كه به زيبايي مبلمان شهري كمك مي‌كند و همچنين به رسانه‌. ولی در کشورهای درحال توسعه می تواند دو کارکرد متفاوت داشته باشد.1- کارکرد سیاسی که اغلب برای بیان اعتراضات سیاسی شهروندان استفاده می شود.2- کارکرد جنسی. نوعی از دیوار نوشته ها در واقع در مورد مسائل تابویی است که در جامعه امکان صحبت کردن در مورد آنها وجود ندارد یا کم است.( مسائل جنسی از جمله این مسائل می باشد.) دیوارنویس‌ها را معمولاً و بیش‌تر جایی می‌نویسند که احتمال بدهند رفت و آمد هست و به نوعی مکانی عمومی است. گاهی ممکن است افراد برای رعایت امنیت و این‌که کسی متوجه نوشتن آن‌ها نشود، مکانی را برای نوشتن انتخاب کنند و یا متناسب با این احتمال که نوشته‌شان برای مدتی طولانی در آن‌جا باقی خواهد ‌ماند فضایی متفاوت را برای نوشتن در نظر بگیرند. به این دلایل، بیش‌تر وقت‌ها، بناهای قدیمی، مهم و باشکوه انتخاب می‌شوند که احتمال ویران‌شدن آن‌ها به این زودی نخواهد بود و این نوع از نوشته‌ها را به همین دلیل، «یادگاری» می‌گویند؛ چیزی که به یادگار بماند. دیوارنوشته ها در همه‌جای دنیا رواج دارد. گرچه این پدیده عمومیت دارد اما کارشناسان معتقدند تربیت و تجربه‌های دوران کودکی، نقش مهمی در «وندالیسم» دارد. این افراد شخصیت‌های پرخاشگر، انتقام‌جو و برون‌گرا و اغلب ضریب هوشی پایینی دارند. وندالیسم ممکن است در پی سرخوردگی، درماندگی و احساس اجحاف به وجود بیاید و یک ناکامی، موجب شود چنین رفتارهایی از جوان یا نوجوان سر بزند.( جعفریان،1392،3) ديوار نویسي در مقاطع مختلف زماني با انگيزه‌هاي مختلفي انجام مي‌شود. در سالهای اخیر دلایل متفاوتی باعث زیادتر شدن دیوار نوشته ها در فضای شهری ایران شده است از جمله آنها میتوان به روند رو به رشد بي هويتي فرهنگی و فضایی اشاره کرد. رشد شهرنشيني براي طبقات متوسط، حاشيه‌نشيني، رشد روند مهاجرت به شهرهاي بزرگ و گسترش شهرك‌هاي آپارتماني بدون هويت بومي و محلي همگي بر شكل‌گيري و تقويت گروه‌هاي اجتماعي و به نسبت آن گسترش پدیده دیوار نویسی به عنوان نوعی بیان شهری تاثيرات فزاينده‌اي را بر جاي نهاده‌اند. نوشتن و به تصوير درآوردن اشكال مختلف بر روي ديوار كلاس‌ها، وسائل نقليه عمومي، ديوار منازل و اماكن عمومي و ... نمونه‌اي از اين اعمال مخرب است. مطلب دیگری که باید در نظر گرفت این است که «ديوار نوشته» ها در دوران تمدن مدرن و امروزى در تمام دنيا به عنوان يك رسانه كاركرد خود را حفظ كرده اند و همچنان ديوار ها بهانه و زمينه اى هستند براى طرح افكار و انديشه ها و احساسات و اعتراض آدميان. درفضاهای شهری ایران که حتی طرح هایی که روی دیوارها، پشت ماشین ها وروی درختان و در مکانهای عمومی به وسیله ماژیک یا مداد ویا هر وسیله ی نوک تیز حک می شوند نیز دیوار نوشته تلقی می شود می توان آنها را از لحاظ معنا و مفهموم به چند دسته تقسیم کرد. 1- جنبه مذهبی دارند که برای بیان عقاید مردم می باشد. 2- دیوار نوشته هایی که جنبه طنزگونه دارند3- دیوار نوشته هایی که برای غم و اندوه هستند.4- دیوار نوشته هایی که جنبه سیاسی دارند و بیشتر در زمان انتخابات به چشم می خورند.5- دیوار نوشته هایی با مضامین جنسی -6- دیوار نوشته هایی صرفا برای تبلیغات. 
ایجاد بسترهای رفتاری و اجتماعی و سلب انگیزه واکنش های تخریبی ، رفع و حذف بی عدالتی و نابرابری ها در ساختار نظام های اجتماعی که نه تنها به عملکردهای مدیریت های شهری محدود نمی شود بلکه همکاری و آموزش شهروندان را نیز می طلبد برای مقابله با این پدیده توصیه می شود. یکی از مسائل بسیار مهم در این زمینه ایجاد حس تعلق مکان و به دنبال آن هویت شهری یا محله ای در بین شهروندان می باشد. مدیریت های شهری با استفاده از تجارب جهانی و همگون سازی آن با ویژگی های بومی و محلی است در جهت رویارویی با تنگناهای مختلف جوامع شهری و رسیدن به مفهوم «شهروندی» به جای «شهرنشینی» از جمله توصیه های مهم هستند.
3. نتیجه¬گیری
ایجاد حس تعلق به مکان و هویت شهری  از نکات مهمی است که در تمامی فضاهای شهری بایستی بدان توجه داشت و فقر این عامل در معماری و طراحی شهری , منجر به عدم ایجاد ارتباط بین ساختمان و شهروندان میگردد وهمچنین باعث ایجاد یکنواختی,سردرگمی ویاشلوغی,آشفتگی ویا بی هویتی منظر شهری شده وتبعاتی همچون ایجاد ناهنجاریهای اجتماعی و وندالیسم شهری و دیوار نویسی مشکلات روانی و... را در پی خواهد داشت. دیوارنگاری یا گرافیتی به تصویر کردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها بر روی دیوارها و یا هر مکان عمومی‌ای که بتوان از آن به عنوان مکانی برای نوشتن، نقاشی، کنده‌کاری و خط‌کشی کردن استفاده کرد، گفته می‌شود. این نوشته ها به نوعی بیان کننده اعتراضات شهروندان نسبت به مسائل تابو می تواند باشد و هم نوعی راه ارتباطی برای بیان شهری. بنابراین میتوان با آگاهی و ارتقای سرمایه اجتماعی و مشارکت اجتماعی مردم بخشی از این وندالیسم را کنترل کرد، اگر مردم احساس تعلق در محله خود داشته در برابر فضای شهری و محلی خود احساس مسئولیت کرده و اخلاق شهروندی را سرلوحه کار خود می کنند. 
مراجع

1-افروغ ؛ عماد،«فضا ونابرابری اجتماعی»انتشارات تربیت مدرس 1377
2-آلتمن؛ ایروین،«محیط ورفتارهای اجتماعی» ، ترجمه علی نمازیان، نشر دانشگاه شهید بهشتی تهران 1382
3-پاکزاد؛جهانشاه، «هویت واین همانی با فضا»، مجله صفه شماره 21-2 ،دانشکده معماری و شهرسازی ،دانشگاه شهید بهشتی ،1375
4-جعفریان، رسول، »یادگاری روی دیوار، تهران،1392
5-فکوهی، ناصر، «انسانشناسی شهری»، نشر نی ، تهران،1383
6-محسنی تبریزی، علیرضا، »وندالیسم« انتشارات آن، تهران ،1383
7- www.shahr.com
8-www.wikipedia.com8- 
9-www.anthropology & colture.com
10-www.shahrsazan.com
چکیده مقاله به زبان انگلیسی: الزامی
Title Placed Here: urban vandalism-graffiti and urban expression
Zakie Dehghani Sanich
Destruction of property and public spaces, especially in urban areas, a phenomenon that not only damage the urban management problems and bottlenecks affecting the maintenance of public furniture, citizens also have the facilities and equipment they need to be disadvantaged. Because of this phenomenon, as the global "vandalism" is introduced and explained. On the other hand one of the most city's potential for people to get rid of the shackles of life in non-urban communities about written form of urban counter-culture expression (what for maintaining  political as well as in other political) that are costly urban space has become a problem. . In this article we have tried to approach urban anthropology and documentary explores graffiti is an urban space. Create visual beauty in the urban environment is an important point that should be noted in all the cities and the poverty of the architecture and urban design, leading to a lack of communication between citizens is building, also creates uniformity, confusion or chaos, confusion and or the identity of the urban landscape and the consequences such as social abnormalities and mental health problems and others will follow.The results suggest that in urban areas, urban graffiti on the one hand an expression of taboo in the country such as sexuality, are political.On the other hand go into a kind of urban vandalism are not only a kind of counter-culture, But also a lack of belonging of the citizens of the district or urban space that If in this area municipalities and citizens more confidence and knowledge and strengthen their community-oriented, high costs for cities and urban areas will follow.
Keywords: urban vandalism, graffiti, urban  expression , sense of place