سفر به جلفا در امتداد آراز

احمدرضا شیخی

اگر از گرمای تابستان پایتخت خسته شده‌اید و امتحان بچه‌ها هم تمام شده است و بهانه سفر می‌گیرند، «جلفا، در منطقه آزاد ارس» سفری خواهد شد که تا سال‌ها بعد، زیبایی و لذتش در ذهن‌شان می‌ماند و همیشه یادش بخیر می‌گویند. سرزمینی زیبا با جاذبه‌هایی متنوع که هر کدام قرن‌ها حرف برای گفتن دارند.

منطقه آزاد ارس در نقطه صفر مرزی و در همسایگی جمهوری ارمنستان، جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان واقع شده است. این منطقه با دارا بودن آب‌وهوای مطلوب و وجود اماکن تاریخی و طبیعی بسیار زیبا توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است. مجموعه کلیساهای این سرزمین چند سال پیش در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید اما کلیسا‌ها تنها جاذبه‌های این خاک نیستند، کاروان‌سرای خواجه‌نظر، نماز‌خانه چوپان، رود ارس، پل ضیاءالملک، آبشار آسیاب، آتش‌فشان کیامکی و... می‌توان اشاره کرد:

آبشار آسیاب با بقایای آسیابی از قاجار

همه جای ایران نمی‌توان آبشار پیدا کرد چون بخش بزرگی از این سرزمین کویر است و همین باعث می‌شود که دیدن یک آبشار برای ما ایرانی‌ها بسیار هیجان‌انگیز باشد. در 30 کیلومتری شرق جلفا آبشار آسیاب واقع شده است که ارتفاعی بیش از 30 متر دارد و غار آهکی زیبایی با طاقدیس‌ها و ناودیس‌های شگفت‌انگیز در آن شکل گرفته که بر اثر ممارست در دل سنگ ایجاد شده است. درون این آبشار بقایای یک آسیاب آبی متعلق به دوران قاجار هم وجود دارد که نام این آبشار را از آن برداشته‌اند.

کاروان‌سرای خواجه‌نظر یادگار عباسیان

اگر دوست دارید کمی با خانواده تاریخ را مرور کنید، سری به این کاروانسرا بزنید و درباره سلسله عباسیان و کاروانسرای متعددی که در سرتاسر ایران ساخته‌اند صحبت کنید. در پنج کیلومتری غرب جلفا در کنار پاسگاه مرزی عباسی کاروانسرای خواجه نظر قرار گرفته است که یکی از 999 بنایی است که شاه عباس صفوی برای آسایش و امنیت کاروان‌ها و مردم احداث کرده است.

نماز‌خانه چوپان مسجدی تاریخی میان کلیساها

در میان کلیسا‌های بسیار زیبایی که در این سرزمین قرار دارند که در فهرست میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده‌اند، دیدن یک نمازخانه تاریخی بسیار جذاب است. این نمازخانه در 10 کیلومتری غرب جلفا در میان کوه‌های سربی سرخ رنگ قرار گرفته است و تاریخ احداث آن را 1518 میلادی گفته‌اند. حالب است که برخی مردم محلی به این بنا کلیسای چوپان هم می‌گویند.

رود ارس فرزند هزار برکه

مهم‌ترین جاذبه و چشم‌گیر بودن این منطقه برای سفر، این رود زیباست. رودخانه زیبا و تاریخی ارس که در زبان محلی به آن «اراز» گفته می‌شود، از کوه‌های مین‌گول (هزار برکه) در ترکیه سرچشمه می‌گیرد طبیعت سرسبز، جزیره‌ها، پرنده‌ا و کوه‌های سبز و سر به فلک کشیده اطراف رود ارس جاذبه‌ای دل‌انگیز برای گردشگران ایجاد کرده است. این رودخانه در نواز مرزش شمال‌غرب کشور واقع شده است.

پل ضیاءالملک باقی از روزهای قبل از میلاد مسیح

پل ضیاءالملک در 6 کیلومتری غرب جلفا در کنار پاسگاه مرزی عباسی قرار گرفته است. این پل قبل از میلاد و در زمان اورارتوها بنا شده و بعدها توسط ضیاءالملک نخجوانی مرمت گردیده است. ارتفاع پل‌های برج 20 و عمق آن در 10 متر بوده و قطر آن به 6.5 متر می‌رسد.

آتش‌فشان کیامکی بهشت طبیعت‌گردان

از اینکه در کنار آبشار و رودخانه یک کوه آتش‌فشان ببینید چه حسی دارید؟ کوه کیامکی در 10 کیلومتری جنوب جلفا به ارتفاع 3347 متر واقع شده است. این کوه یک آتش‌فشان خاموش است که اکنون پناهگاه حیوانات وحشی بسیاری از جمله یوزپلنگ،‌گوزن و بز وحشی است. کوه کیامکی در تمام ایام سال میزبان کوه‌نوردان و علاقمندان طبیعت است. پس می‌توانید در قالب یک تور طبیعت گردی هم به این منطقه سفر کنید و از زیبایی‌های این سرزمین بهره‌مند شوید.

در این همین سرزمین «پناه‌گاه‌های حیات وحش کیامکی» و «منطقه حفاظت شده ارسباران» زیستگاه گونه های جانوری مانند آهو، مارال، قوچ و میش ارمنی و بز، پلنگ، خرس قهوه‌ای و گونه‌هایی از پرندگان مانند سیاه خروس، کبک، عقاب طلایی، اردک، حواصیل، اگرت، بوتیمار، قرقاول طرلان، بالابان و پوشش گیاهی افرا، نسترن، بید، زرشک، گردو و گیاهان مرتعی و دارویی است.

سد خداآفرین برای عاشقان ماهی‌گیری و قایق‌سواری

روی رود ارس سه سد بزرگ احداث شده است که نام‌های آنها «سد ارس»، «سد خداآفرین» و «سد میل‌مغان» است. از میان اینها، خدا‌آفرین بزرگ‌تر است و دریاچه پشت سد و امکانات ماهی‌گیری و قایقرانی در آن هیجان سفر را چندین برابر می کند. اگر وسایل ماهی‌گیری دارید، قبل از سفر همراه با خودتان بردارید و مواظب بچه‌ها باشید که هوس شنا کردن در آب دریاچه سد به سرشان نزند چون عمق آب زیاد است و برای قایق‌سواری هم حتما از جلیقه نجات استفاده کنید.

امام‌زاده سید اسماعیل (ع)، بقعه‌ای بر فراز تپه سبز

در 15 کیلومتری شهر جلفا و در جنوب شهر هادی‌شهر و بر فراز تپه‌ای سرسبز، بقعه‌‌ای قرار دارد. این بقعه به سیداسماعیل بن حبیب‌بن موسی‌کاظم (ع) منتسب است که به علت قرار گرفتن در روستای زاویه به امام‌زاده زاویه مشهور است. زیارت این امام‌زاده حال و هوای سفر در این سرزمین زیبا را آرام‌بخش می‌کند.

چطور برویم؟

از پایتخت برای رسیدن به جلفا سه انتخاب دارید. هوایی، ریلی و زمینی. اگر بخواهید با هواپیما سفر کنید خودتان را در تهران به فرودگاه مهرآباد برسانید، اگر برای تبریز بلیت بگیرید، 120 کیلومتر و اگر برای خوی، 50 کیلومتر فاصله دارید تا دقیقا وارد جلفا شوید. البته فرودگاه منطقه آزاد ارس در حال احداث است و 30 کیلومتر تا شهر فاصله دارد. جالب است بدانید که از فرودگاه جمهوری خود مختار نخحوان تا جلفا فقط 35 کیلومتر فاصله است. اگر بخواهید با قطار هم سفر کنید باید از تهران به تبریز و سپس به جلفا بروید. از نخجوان به جلفا هم خط ریلی وجود دارد.

کی‌برویم؟

بهترین زمان برای سفر به جلفا که در منطقه آزاد ارس قرار دارد، همین تابستان است تا بتوانید در یک هوای مطبوع که نفس کشیدن در آن لذت بخش است. از جاذبه‌های گردشگری این سرزمین لذت ببرید. چون این منطقه در زمستان‌ها سرد و برفی می‌شود.

چی بخریم؟

بازار جلفا هم مکانی‌ است که می‌توانید برای کسانی که منتظرند تا شما از سفر بازگردید سوغات تهیه کنید. قیمت کالاها مناسب است و بیشتر هم اجناس ترک به چشم می‌خورند. اما تنوع کالاها خوب است و انتخاب‌های خوبی برای خرید به شما می‌دهد.

کجا بمانیم؟

مهمانسرای جهانگردی در حال حاضر تنها اقامت‌گاه جلفا است و می‌توانید در آنجا اقامت کنید و قبل لز سفر هم اتاق خود را رزرو کنید؛ البته چند هتل دیگر هم در این شهر مرزی در دست ساخت است که بو زودی آماده ارائه خدمات می‌شوند.

صفحه احمدرضا شیخی در انسان‌شناسی و فرهنگ