بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان خوزستان با استفاده از تحلیل عاملی

اجرای سیاست های و راهکارهای اقتصادی به ویژه صادرات غیر نفتی از جمله مسایل و رویدادهای مهم بوده که اکثر اقتصاددانان برای بهبود اقتصادی جهان مطرح نموده اند

● چکیده

اجرای سیاست های وراهکارهای اقتصادی به ویژه صادرات غیر نفتی از جمله مسایل و رویدادهای مهم بوده که اکثر اقتصاددانان برای بهبود اقتصادی جهان مطرح نموده اند. بنابراین اجرای روش های کاهش تصدی گری دولت به منظور تحقیق سیاست های توسعه ای و ترویج بخش خصوصی در امرصادرات غیرنفتی، نیاز به فعال سازی بخشهای مختلف اقتصادی دارد. انجام فعالیتهای گسترده در این زمینه در کشور ایران به ویژه در استان خوزستان نیاز به گسترش رقابت سالم، کاهش هزینه های تولید و عوامل دیگری می باشد. دراکثرکشورهای پیشرفته تعامل نسبتا فشرده ای بین گسترش بخش خصوصی با توسعه صادرات غیر نفتی وجود دارد. بمنظور توسعه و گسترش راهکارهای توسعه صادرات غیر نفتی نیاز به اجرای سیاست های اقتصادی موفق و بررسی دقیق و علمی تمامی جنبه های تئوریک و ارزیابی عملکرد بنگاه های اقتصادی موثر در توسعه صادرات و برخورد با چالش های اقتصادی می باشد.

این پژوهش با توجه به شرایط حساس اقتصادی استان خوزستان و لزوم اجرای سیاست های توسعه صادرات غیر نفتی در این استان با توجه به در نظر گرفتن بازارهای مصرف خارجی، شیوه نوین تجاری(تجارت الکترونیک)، کیفیت کالای صادراتی، وضعیت صنعت بسته بندی کالا ، موانع داخلی نظیر مشکلات حمل و نقل کالا ونیز عوامل دیگر انجام وسعی شده میزان تاثیر گذاری هر بخش بر شاخص های اقتصادی کشور و بسط و توسعه آن بمنظور بهبود عملکرد صادرات غیر نفتی استان خوزستان بررسی شود.

● مقدمه

با توجه به تحولات عظیم اقتصادی و گسترش صادرات، جایگاه ویژه صادرات غیرنفتی در تصمیم گیریها و مشارکت فعالانه آن در افزایش تولید ملی و نهایتا درآمد سرانه محسوستر می شود. به دلیل وجود عوامل درونی و بیرونی موثر هنوز صادرات استان خوزستان نتوانسته اند جایگاه واقعی خود را پیدا نماید. بنابر این شناخت دلایل موفقیت های سایر کشورها درامرصادرات و استفاده از تجربیات آنها برای رفع موانع رشد و توسعه بازرگانی خارجی کشور یک ضرورت است.

در اکثر کشورهای پیشرفته به ویژه کشورهای صنعتی فعالیتهای وسیعی در این زمینه صورت گرفته وبه راهکارهای علمی وعملی مثبت دست یافته اند. در این خصوص شناخت فرصتهای بازرگانی و تجاری کشورهای همسایه بویژه کشورهای حوزه خلیج فارس می تواند کمک شایانی در این امور بنماید و نیزبا اطلاع رسانی دقیق وبه موقع می توان تهدید های منطقه ای از قبیل تحریم رابه فرصتهای تجاری مطلوب تبدیل نمود. فراهم آوردن شرایط حضور فعال ودائمی در امر صادرات غیرنفتی درکشورهای همسایه نظیر حوزه خلیج فارس نیازمند معرفی مزیت ها، فرصتهای اقتصادی و بازرگانی موجود در آن کشورها وسعی درحل مشکلات صادرکنندگان کالا وخدمات می باشد. تصویب قوانین جهت ساده تر و روان تر کردن امر صادرات می تواند نقش بسیار مفیدی داشته باشد.

همچنین اهمیت و تاثیراتاق های بازرگانی مشترک بر روند فعالیتهای اقتصادی تجاری و توسعه بخش خصوصی به منظور افزایش میزان صادرات کالاها وخدمات برکسی پوشیده نیست و امید است در این تحقیق با عنایت به موارد بیان شده وتدوین خط مشی ها و سیاست های اقتصادی مناسب بتوان گامی مفید درزمینه بهبود و رشد و گسترش فعالیتهای اقتصادی و بویژه صادرات غیرنفتی در استان خوزستان برداشت.

● پیشینیه تحقیق

درخصوص بحث صادرات غیرنفتی اهمیت موضوع مورد تحقیق، تاکنون تحقیقات داخلی وخارجی فراوانی شده است که بطور مختصر به بعضی از آنها اشاره می شود:

الف) عارفی ، شهرام،۱۳۷۸،بررسی نوع، کیفیت و ارزش اقتصادی کالاهای صادراتی غیرنفتی استان آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم وفنون مازندران می باشد.دراین تحقیق روند صادرات طی ده سال از سال ۱۳۶۸الی ۱۳۷۷مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و این نتایج حاصل گردید که استان آذربایجان دررابطه باصادرات غیرنفتی با مشکلات عدم ثبات دربرنامه های صادرات، نبود امکانات پژوهشی در این زمینه وبخش صنعت، عدم فعال بودن اداره خدمات علمی صنعتی استان، اهمیت ندادن به مشکلات فرش دستبافت به عنوان مهمترین بخش اقتصاد استان از اهم موضوعات می باشد.

ب) مهری، سارا،۱۳۸۳، بررسی موانع و محدودیت های صادرات غیرنفتی استان خوزستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، علوم و تحقیقات اهواز می باشد. دراین تحقیق به این نتایج دست یافته که یکی از مهمترین مشکلات در امر صادرات غیرنفتی نارسایی های موجود درنوع وکیفیت بسته بندی می باشد. بسته بندی های غیراستاندارد، استفاده از مواد غیر بهداشتی در صنعت بسته بندی ، درج نکردن مشخصات کالا روی بسته ها از اهم موضوعات تاثیر گذار است.

ج) Larson,timothy,survey of Colorado companies on Exporting, current Expanding Exports,Colorado Department of Agriculture April۲۰۰۳,table ۶.p.۴.see also www.ag.State.co.us/mkt/repots/survey.pdf

دانشکده کشاورزی دانشگاه کلرادو برای شرکت های صنایع غذایی کلرادو تحقیقی انجام می دهد و به این نتیجه می رسد که بیشترین موانع صادرات به دیگر کشورهای جهان، عدم توانایی برقراری ارتباط نامناسب با وارد کنندگان و خریداران به میزان ۱/۱۷ درصد و کمبود زمان برای توسعه بازارها در حدود ۱۶ درصد و همچنین فقدان شناخت بازارهای اختصاصی به میزان ۵/۱۰ درصد می باشد.

د) Barriers Export proformance:An Empirical Analysis of small and Mdium sized Canadian Exports,shengliang Deng Brock University of Canada T Abstract,p,۱۷۷۴

موانع صادرات شرکت های کوچک و متوسط از جمله موانع مدیریتی، موانع بازاریابی، موانع عملیاتی، فقدان کمک دولت و موانع مالی بررسی شده که ۵۳ سوال مطرح شد و از نمونه تصادفی ۱۰۰۰ شرکت با پرسنل کمتر از یکصد نفر

(۱ برای عدم توافق الی ۷ برای توافق)، ۵۳ متغیر را به ۵ گروه مهم بر اساس ادبیات موضوعی تقسیم نمود طی این فرآیند ۵ متغیر به دلیل فقدان همبستگی با گروه های تحت مطالعه، حذف شدند. وقتی که در مورد کشورهای کمتر توسعه یافته فعالیت کرده اند، بیشتر در نواحی موانع مدیریتی، عملیاتی و فقدان کمک های دولتی برخورد کرده اند.

● بیان مسئله

انجام فعالیت های گسترده بخش های خصوصی در زمینه های مختلف اقتصادی در کشور نیاز به گسترش رقابت سالم، کاهش هزینه های تولید و قیمت تمام شده محصول، افزایش کیفی کالاها و خدمات و افزایش میزان صادرات و تحرک بیشتر اقتصاد ملی دارد. نهایتا این که پایه و اساس توسعه، ترویج و رونق بخش بازرگانی با اجرای سیاست های مناسب آزاد سازی اقتصادی که جز با توسعه و گسترش بخش خصوصی مهیا نمی شود. برای تحرک بیشتر اقتصادی لازم است در ابتدا به گسترش و توسعه بخش خصوصی و سپس به رونق و تحرک اتاق های بازرگانی توجه شود. از سوی دیگر اجرای سیاست های اقتصادی موفق نیاز به بررسی جامع و دقیق تمامی جنبه های تئوریک و ارزیابی عملکرد بنگاه های اقتصادی موثر در رونق و پیشرفت اقتصادی و بررسی نتایج علمی به دست آمده دارد.

از آنجایی که استان خوزستان در جنوب غربی کشور و در منطقه استراتژیک خلیج فارس واقع است به لحاظ دارا بودن سواحل طولانی و راه های بین المللی دریایی و سه بندر مهم خرمشهر، آبادان و امام خمینی همواره به دلیل ظرفیت بالای سالانه بارگیری و تخلیه کالاهای صادراتی و وارداتی از دیرباز مهم ترین قطب ترانزیتی کالا را داشته است. این استان نیز دارای مناطق ویژه اقتصادی بندر امام و ماهشهر و سازمان منطقه آزاد اروند(آبادان-خرمشهر) ، اتاق های بازرگانی فعال، خانه صنعت، اتاق معادن، بازارچه ، اتحادیه و تعاونی های مرزنشین و دو مرز جاده ای شلمچه وچزابه جهت صادرات کالا به کشور عراق است و درصد صادرات استان خوزستان به عراق از کل صادرات کشور به عراق حدود ۲۵% است. در این تحقیق به بررسی موانع صادرات غری نفتی استان خوزستان و نیز تجزیه و تحلیل موانع با نظر داشتن تقدم و تاخر آنها، میزان تاثیرگذاری عملکرد صادرکنندگان به منظور شناسایی مناسب تر موانع و اقدام در رفع آنها به ترتیب اولویت های استخراجی موانع پرداخته شده است همچنین در این تحقیق از روش بررسی تحلیل توصیفی سوالات و نیز روش تحلیل عاملی در تجزیه و تحلیل آنها استفاده فراوان شده است.

● تحلیل توصیفی

تحلیل توصیفی به کار رفته در این پژوهش شامل دو مرحله عمده و اساسی است در مرحله اول به تحلیل توصیفی سوالات کلی و مشخصات عمومی پرسش نامه و در مرحله دوم به تحلیل توصیفی سوالات اصلی پرسش نامه می پردازد:

▪ مرحله اول: تحلیل توصیفی سوالات کلی و مشخصات عمومی پرسش نامه

در این مرحله فراوانی متغیرها با درصدهای مربوطه، پارامترهای مرکزی مانند میانگین، میانه، مد، مینیمم، ماکزیمم و واریانس ارائه گردیده است. عرضه این متغیرها بر اساس درجه اهمیت انتظاری می باشد و رتبه بندی آنها به گونه ای است که رتبه های بالاتر به گزینه های بالاتر و رتبه های پایین تر به گزینه های پایین تر اختصاص داده شده است. از نتایج به دست آمده در خصوص میزان تحصیلات صادر کنندگان ۹/۱۴% از صادرکنندگان زیر دیپلم، ۲/۵۲% دیپلم،۹% فوق دیپلم، ۴/۲۲% لیسانس، ۵/۱% فوق لیسانس بوده اند. یعنی بیش از نیمی از صادرکنندگان دارای مدرک دپیلم می باشند و حدودا ۹/۲۳% دارای مدرک لیسانس به بالا بوده اند. در مطالعه قبلی که در این زمینه در سال ۱۳۸۲ صورت پذیرفته است درصد صادر کنندگان دارای مدرک لیسانس به بالا ۱/۲۰ درصد بوده است یعنی حدودا در طی ۵ سال گذشته ۱۸% رشد داشته است و به طور میانگین سالانه رشدی بیش از ۳% را داشته که نشان از بالا رفتن سطح دانش و مهارت صادر کنندگان است. همچنین در خصوص سابقه عضویت در سازمان بازرگانی، ۷/۵۶% سابقه عضویت ۱ تا ۵ سال، ۴/۲۲% سابقه ۶ تا ۱۰ سال ، ۵/۷% سابقه ۱۱ تا ۱۵ سال، ۶% سابقه ۱۶ تا ۲۰ سال، ۱۵% سابقه ۲۱ سال به بالا و ۶% بقیه به این سوال پاسخ نداده اند وبا توجه به تحقیق قبلی، افزایش ۶۸% را در طول ۵ سال گذشته در میزان سابقه ۱ تا ۵ سال عضویت در سازمان بازرگانی مشاهده می شود که نشانگر استقبال به امر صادرات و افزایش میزان صادرکنندگان می باشد.

در خصوص فعالیت غیر تولیدی از میزان ۱/۷۰% پنج سال گذشته به رقم ۱/۷۶% در حال حاضر می توان اشاره نمود و در ۵ سال گذشته حدودا کاهش ۸% را در فعالیت های تولیدی صادرکنندگان به نسبت فعالیت های تجاری و خدماتی می توان اشاره نمود. در خصوص مشاغل دیگر صادرکنندگان به غیر از تجارت ۹/۲۶% شغل دیگری غیر از تجارت و صادرات داشته و ۷/۶۸% تنها شغل آنها صرفا صادرات می باشد و ۵/۴% به این سوال پاسخ نداده اند. البته به دلیل این که این سوال جزء سوالات حساس می باشد و ممانعت هایی از سوی سازمان بازرگانی و اتاق بازرگانی در خصوص دو شغله بودن صادرکنندگان وجود دارد و در توزیع و جمع آوری پرسش نامه ها ناگزیر به کمک این دو سازمان شده ایم به نظر می رسد برخی از صادرکنندگان علیرغم اطمینان خاطر به آنان در خصوص محرمانه بودن سوالات، به سوال مورد نظر به درستی پاسخ نداده اند بنابراین به نظر می رسد در خصوص شغل دیگر صادرکنندگان رقم مورد نظر از ۹/۲۶% بیشتر باشد.

▪ مرحله دوم: تحلیل توصیفی سوالات اصلی پرسش نامه

در این مرحله فراوانی متغیرها با درصدهای مربوطه، پارامترهای مرکزی مانند میانگین، میانه و مد ارائه گردیده است. عرضه این متغیرها بر اساس درجه اهمیت منعکس شده توسط پاسخ دهندگان می باشد. پنج گزینه جهت ارزشیابی اهمیت موانع از خیلی کم تا خیلی زیاد در روبری هر کدام از سواالت پرسش نامه وجود دارد که رتبه بندی آن هانزولی بوده، به گونه ای که رتبه ۵ به گزینه خیلی زیاد و رتبه ۱ به گزینه ناچیز اخصاص داده شده است اکنون به ترتیب نتایج به دست آمده در مورد هر فرضیه بیان می کنیم.

۱) در خصوص فرضیه تاثیر عدم شناخت بازارهای مصرف خارجی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات مربوطه پاسخ داده اند که در خصوص سوال ضعف ارتباط با سازمان های بازرگانی بین المللی تعداد۳۴ نفر با ۶/۵۸% ضعف ارتباط با سازمان های بازرگانی بین المللی را مانع مهمی در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۴/۴۱% آن را مانعی ناچیزی در صادرات غیرنفتی و تعداد ۱۵ نفر با ۹/۲۵% گزینه متوسط را برگزیده اند. در خصوص سوال شناخت ناکافی ضوابط قانونی کشور طرف تجارت، از مجموع ۵۸ نفر، ۳۵ نفر با ۳/۶۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۶نفر با ۳/۱۰% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی و ۱۷ نفر با ۳/۲۹% عامل متوسط معرفی نموده اند. در خصوص سوال شناخت ناکافی فرهنگ بازار کشورهای هدف از مجموع ۵۸ نفر، ۲۶ نفر با ۸/۴۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۱۳ نفر با ۴/۲۲% آن را ناچیز در صادرات غیرنفتی و ۱۹ نفر با ۸/۳۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۲) در خصوص فرضیه عدم آشنایی با شیوه های نوین تجارت بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال آشنایی نامناسب با شبکه اینترنت و تجارت الکترونیک ۳۵ نفر با ۳/۶۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۷ نفر با ۱/۱۲% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی دانسته اند و ۱۶ نفر با ۶/۲۷% گزینه متوسط را اختیار کرده اند. در خصوص سوال بازاریابی و تبلیغات نامناسب کارآمد از مجموع ۵۸ نفر، ۴۱ نفر با ۷/۷۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۸ نفر با ۷/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۹ نفر با ۵/۱۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۳) در خصوص فرضیه ضعف کیفیت کالا بر صادرات غیر نفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال استفاده از فن آوری های قدیمی در فرآیند تولید و بهره وری تعداد ۲۸ نفر با ۳/۴۸% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۶ نفر با ۳/۱۰% آن را عامل ناچیز در صادرات غیر نفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۴ نفر با ۴/۴۱% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال مشکلات در زمینه تهیه مواد اولیه مرغوب در کشور تعداد ۳۳ نفر با ۹/۵۶% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۷ نفر با ۳/۲۹% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال آشنایی ناکافی با ضوابط و استانداردهای کیفیت کشور خریدار تعداد ۲۴ نفر با ۴/۴۱% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۶ نفر با ۶/۲۷% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۸ نفر با ۳۱% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۴) در خصوص فرضیه ضعف بسته بندی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال آشنایی نامناسب با بسته بندی های لوکس و مشتری پسند تعداد ۴۱ نفر با ۷/۷۰% آن را عامل مهم در صادرات غیر نفتی عنوان نموده اند و ۴ نفر با ۹/۶% آن را عامل ناچیز در صادرات غیر نفتی عنوان نموده اند و ۱۳ نفر با ۴/۲۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. درخصوص سوال مرغوبیت نامناسب جنس کارتن ها و نوع بسته بندی انتخاب شده تعداد ۴۳ نفر با ۱/۷۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و ۷ نفربا ۱/۷۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفی عنوان نموده اند و ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی نموده اند و ۷ نفر با ۱/۱۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۵) در خصوص فرضیه مشکلات حمل و نقل کالا بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال هزینه های بالای حمل و نقل تعداد ۳۵ نفر با ۴/۶۰ درصد آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۳ نفر با ۴/۲۲% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۰ نفر با ۲/۱۷% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال بعد مسافت تا مبادی صادراتی تعداد ۱۹ نفر با ۸/۳۲% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۰ نفر با ۵/۳۴% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۹ نفر با ۸/۳۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۶) در خصوص فرضیه مشکلات گمرکی و مبادی صادراتی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال رضایت بخش نبودن امکانات صادراتی بنادر انتخابی در استان خوزستان تعداد ۲۶ نفر با ۸/۴۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۳ نفر با ۷/۳۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال عدم توانایی ورود کشتی های تناژ بالا به دلیل عدم لایروبی رودخانه بهمنشیر تعداد ۴۲ نفر با ۴/۷۲% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال استفاده ناکافی تولید کنندگان داخلی جهت صدور از بنادر و گمرکات استان تعداد ۳۴ نفر با ۶/۵۸% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۰ نفر با ۵/۱۷% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده ند و تعداد ۱۳ نفر با ۴/۲۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند و یک نفر با ۵/۱۷% هیچ گزینه ای را انتخاب ننموده است.

۷) در خصوص فرضیه مشکلات مربوط به آموزش و تشویق صادرکنندگان در امر تجارت توسط دستگاه های ذیربط مانع بر صادرات غیرنفتی موثر است تعداد ۵۸ نفر به این سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال برپایی ناکافی نمایشگاه ها، سمینارها، سخنرانی ها، جراید در ارتباط با چگونگی رشد صادرات تعداد ۴۱ نفر با ۷/۷۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال اطلاع رسانی ناکافی در ارتباط با شناخت فرصت ها و نیازهای بازارهای هدف و انتشار بولتن های اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی تعداد ۳۰ نفر با ۷/۵۱% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۰ نفر با ۵/۳۴% گزنیه متوسط را انتخاب نموده اند. درخصوص سوال برقراری نامناسب کلاس های آموزشی و جلسات مشاوره ای در ارتقاء دانش تجار و امکان حضور در نمایشگاه های بین المللی تعداد ۳۲ نفر با ۲/۵۵% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۴ نفر با ۱/۲۴% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۲ نفر با ۷/۲۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال ناکافی بودن امکانات، تسهیلات و تشویق های کافی در امر صادرات تعداد ۳۴ نفر با ۶/۵۸% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۶ نفر با ۳/۱۰% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۸ نفر با ۳۱% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۸) در خصوص فرضیه مشکلات مربوط به توسعه صادرات غیرنفتی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال وقفه های تولید و تامین ناشی از جنگ تعداد ۲۳ نفر با ۷/۳۹% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۳ نفر با ۷/۳۹% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۲ نفر با ۷/۲۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال پایین بودن ارزش افزوده برخی از اقلام صادراتی تعداد ۲۴ نفر با ۳/۴۱% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۱ نفر با ۸/۳۶% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۲ نفر با ۷/۲۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند و یک نفر با ۷/۱% به هیچ گزینه ای پاسخ نداده است. در خصوص سوال کم بودن تقاضای داخلی و پایین بودن سطح تولید تعداد ۲۰ نفر با ۵/۳۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۵ نفر با ۹/۲۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۳ نفر با ۷/۳۹% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال مشکلات مربوط به صادرات قاچاق تعداد ۲۷ نفر با ۶/۴۶% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۶ نفر با ۶/۲۷% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموه اند و تعداد ۱۵ نفر با ۹/۲۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۹) درخصوص فرضیه بورکراسی دولتی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال کثرت سازمان ها و مراجع تصمیم گیری در امر صادرات تعداد ۴۰ نفر با ۶۹% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیر نفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال مسافرت های اجباری به تهران و سایر شهرستان ها برای انجام کارهای اداری صادرات تعداد ۳۲ نفر با ۱/۵۵% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۷ نفر با ۳/۲۹% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال مشکلات مربوط به اخذ مجوزهای صادراتی و تشریفانت گمرکی تعداد ۴۳ نفر با ۱/۷۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۶ نفر با ۳/۱۰% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال نبود دیپلماسی موثر و کارا در تعامل با اقتصاد جهانی تعداد ۳۶ نفر با ۱/۶۲% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۷ نفر با ۳/۲۹ % آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۹ نفر با ۸/۳۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. و تعداد ۱۷ نفر با ۳/۲۹% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۹ نفر با ۸/۳۲% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص نبود مراکز مناسب سفارش الکترونیکی وشبکه های بین المللی بانکداری الکترونیکی تعداد ۴۰ نفر با ۶۹% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۱۰) درخصوص فرضیه تغییر مقرارت صادراتی و وارداتی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال نبود ثبات نسبی قوانین و مقرارت بازرگانی خارجی تعداد ۳۴ نفر با ۷/۵۸% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲ نفر با ۴/۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۲ نفر با ۹/۳۷% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال محدودیت های وارداتی کشورهای خارجی ناشی از تحریم های بین المللی تعداد ۳۱ نفر با ۵/۵۳% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۹ نفر با ۵/۱۵% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۸ نفر با ۳۱% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال موانع تعرفه ای کشورهای غیرعضو سازمان تجارت جهانی تعداد ۲۷ نفر با ۵/۴۶% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۳۱% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۲۳ نفر با ۷/۳۹% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

۱۱) در خصوص فرضیه مسائل قیمت گذاری و مشکلات مالی و ارزی بر صادرات غیرنفتی تعداد ۵۸ نفر به سوالات پاسخ داده اند که در خصوص سوال سیاست های نامناسب ارزی تعداد ۳۵ نفر با ۳/۶۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۱ نفر با ۱۹% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۲ نفر با ۷/۲۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال بالا بودن قیمت تمام شده کالای صادراتی تعداد ۴۲ نفر با ۵/۷۲% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۵ نفر با ۶/۸% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۱ نفر با ۱۹% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.

در خصوص سوال مشکلات مربوط به تامین اعتبار و نقدینگی از بانک ها جهت صادرات کالا تعداد ۳۵ نفر با ۳/۶۰% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۶ نفر با ۳/۱۰% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۷ نفر با ۳/۲۹% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص عدم توان رقابت کشور با کشورهای هدف در اعطای اعتبار مالی تعداد ۳۸ نفر با ۵/۶۵% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۸ نفر با ۸/۱۳% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۲ نفر با ۷/۲۰% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند. در خصوص سوال مشکلات مربوط به برگشت دلار از آمریکا به ایران تعداد ۲۶ نفر با ۹/۴۴% آن را عامل مهم در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۴ نفر با ۱/۲۴% آن را عامل ناچیز در صادرات غیرنفتی عنوان نموده اند و تعداد ۱۸ نفر با ۳۱% گزینه متوسط را انتخاب نموده اند.