آیا تلگرام بدون فیلتر ممکن است؟

با گذر از روز‌های فیلترینگ تلگرام و کاهش حواشی پیرامون آن دیگر وقت آن شده است که به بررسی ادعای موسس تلگرام پاول دوروف با عنوان تلگرام بدون فیلتر بپردازیم. اگرچه این ادعا برای بسیاری از ایرانی‌ها هیجان انگیز بود اما در واقعیت دستیابی به چنین چیزی بسیار پیچیده و تا حدودی غیر ممکن است. در این مقاله ضمن بررسی نکات مرتبط با این مسئله در انتها به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا موسس تلگرام توانایی عملی کردن ادعایش را دارد یا خیر؟
 

موسس تلگرام چه برنامه‌ای را دنبال می‌کند؟

شاید کلیدی‌ترین نکته‌ای که باید در مورد آن بدانید برنامه‌های آینده‌ی موسس تلگرام برای این نرم‌افزار پیام‌رسان یا بهتر است بگوییم شبکه‌ی اجتماعی است. چیزی که تا به الان به یقین در موردش می‌دانیم این است که تا ۲ سال آینده دوروف در نظر دارد با راه‌اندازی بستری به نام شبکه آزاد تلگرام (Telegram Open Network-TON) زمینه را برای ورود ارزهای دیجیتالی خود به بازار فراهم کند. این که دوروف از انجام این کار به دنبال چه هدفی است موضوع مورد بحث ما نیست اما فراهم کردن این بستر و نیازهای فنی که آن‌ها برای رسیدن به آن نیاز دارند دقیقا همان چیزی است که به ما مربوط می‌شود.

 

 

بلاک‌چین و تلگرام بدون فیلتر

از همان ابتدا دوروف تاکید کرده بود که شبکه آزاد تلگرام بر اساس فناوری بلاک‌چین (Blockchain) توسعه می‌یابد. هدف از استفاده از این فناوری بدون شک بهره‌مندی از امنیت و شفافیت بالای آن در مبادلات تجاری و مالی است ولی با این حال کم‌تر کسی به صورت دقیق در مورد آن و نحوه‌ی عملکردش می‌داند. در بلاک‌چین برخلاف سیستم‌های مبتنی بر سرور (Server) مرکزی گذشته، مجموعه بدون سرور مرکزی کار می‌کند و برای همین وقتی شبکه ما این گونه باشد، هیچ کسی نمی‌تواند با مسدود کردن آن سرور مرکزی، تمای مجموعه‌ را مختل کند. به عنوان مثالی قابل فهم این مسئله همانند این است که ما تمامی تراکنش‌های مالی خودمان را از طریق یک بانک مشخص انجام می‌دهیم. برای همین اگر کسی بخواهد جلوی تراکنش‌های فرضی ما را بگیرد، به راحتی می‌تواند آن بانک را مسدود کرده و این گونه کل سیستم را از دسترس ما خارج کند. دقیقا این مسئله همانند وضعیتی بود که برای مجموعه تلگرام بوجود آمد و در زمانی کوتاه این پیام‌رسان از دسترس خارج شد. اما شرایطی را در نظر بگیرید که شما بدون واسطه‌ی یک بانک و به طور مستقیم تراکنش‌های مالی خود را انجام داده و پول را مستقیم به دست شخص مقابل می‌رسانید. آیا در این وضعیت شخصی می‌تواند مانع هزاران و یا شاید میلیون‌های تراکنش مالی احتمالی آن هم در تمامی نقاط کشور باشد؟ صد در صد جواب منفی است. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا فناوری بلاک‌چین دقیقا همانند این مثال گفته شده کار می‌کند؟
متاسفانه یا خوشبختانه، در واقعیت تفاوت‌هایی با مثال گفته شده وجود دارد. حتی بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که خود سازندگان این فناوری هم کاملا به حذف شدن سرورهای مرکزی اشاره نکرده‌اند و در عوض از اصطلاحی به نام «decentralized network» یا «شبکه‌ی غیرمتمرکز» برای توصیف آن استفاده کرده‌اند. تفاوت این وضعیت با حالت قبلی در این است که اگر در وضعیت ابتدایی تمامی پایگاه داده‌ها و اطلاعات ما از قبیل شماره حساب‌ها و نام‌کاربری‌ها و ... در همان بانک مرکزی گفته شده ذخیره شده بود ولی در حالت دوم سعی شده با ترفند‌هایی این اطلاعات در میان تعداد زیادی افراد تقسیم شود تا اگر به هر دلیلی چند تای آنان از دسترس خارج شدند شما همچنان بتوانید بدون مشکل انتقالات خودتان را انجام دهید.

البته هر کسی صلاحیت و توانایی نگهداری و مدیریت این اطلاعات را ندارد چرا که برای مدیریت حجم بالایی از اتصالات در تمامی شبانه‌روز باید از سخت‌افزارها و امکانات مناسبی برخوردار باشید که این مسئله کار هر کسی نیست. مثل این می‌ماند که شما باید هر موقعی از شبانه‌روز آماده باشید که کسی درب خانه‌ی شما را بزند و بگوید که می‌خواهد پولی، پیامی و یا هر چیز دیگر را برای کسی بفرستد و شما هم باید این کار را برای او انجام دهید! البته صحبت از یک نفر نیست و اگر از فناوری جدید به خوبی استقبال شود شاید برای انجام یک انتقال هزاران گزینه در دسترس شما قرار داشته باشد و برای همین اگر یکی از این افراد در دسترس نبود سیستم به صورت خودکار به سراغ فرد دیگری برای انجام این کار می‌رود.

با آن که فناوری بلاک‌چین به خصوص در مسائله مالی بسیار پیچیده‌تر از توضیحات ساده‌ی ما است اما نحوه‌ی استفاده‌ی تلگرام از آن برای انتقال پیام‌ها (نه پول‌های رمزنگاری شده) به مقدار زیادی شبیه همان چیزی است که برای شما بیان کردیم. برای همین دیگر امکان این که همانند دی‌ماه ۹۶ بتوان به راحتی سرور آن را فیلتر کرد وجود نخواهد داشت و افرادی درون کشور می‌توانند همانند سرور‌های تلگرام وظیفه‌ی انتقال پیام‌ها را برعهده بگیرند. ولی با تمامی این‌ها آیا واقعا تلگرام بدون فیلتر می‌شود؟

در وهله‌ی اول باید بدانید که همچنان در سیستم جدید هم به راحتی می‌توان اتصال تمامی شبکه‌ی تلگرام را با دنیای خارج از ایران قطع کرد و دلیل این مسئله این است که هر کشوری در ارتباط خود با دنیای بین‌الملل دروازه‌هایی را تعبیه کرده‌ است که در آن ورود و خروج اطلاعات کاملا با جزییات بررسی می‌شود. مثلا می‌توانند تمامی ارتباطات مرتبط با شبکه‌ی آینده‌ی تلگرام را که از پروتکل خاصی استفاده می‌کند را فیلتر کرده و اجازه‌ی عبور و مرور ندهند.

اما مسئله این است که حتی با انجام این کار شبکه‌ی تلگرام بدون مشکل در ایران فعال خواهد ماند چرا که همانند همان مثال گفته شده افراد زیادی می‌توانند درون کشور همانند سرور‌های محلی و کوچک تلگرام عمل کرده و وظیفه‌ی جابجایی پیام‌ها را برعهده بگیرند. مثلا تعدادی در هر استان برای مدیریت کل شبکه‌ی داخلی کفایت می‌کند و هر چقدر این میزان بیشتر باشد پایداری و دوام مجموعه هم بیشتر خواهد بود. با این که می‌توان تک‌تک این سرور‌های کوچک محلی را شناسایی کرد ولی وقتی تعداد آن‌ها از حدی بالاتر برود هزینه‌ی انجام این کار بسیار زیاد و تقریبا غیرممکن می‌شود. با این حال به راحتی می‌توان با تصویب یک قانون و مثلا اعلام جرم بر علیه این افراد تعداد را به حداقل رساند و سپس برای شناسایی آنان اقدام کرد!

اما به هر جهت شاید این سوال پیش بیاید که چرا کسی باید وظیفه‌ی انجام بخشی از کارهای سرور‌های مثلا تلگرام را برعهده بگیرد؟ همه می‌دانیم این کار به خصوص با وضعیت اینترنت ایران و قیمت بالای تجهیزات بسیار هزینه‌بر است و بی‌دلیل کسی خود را درگیر آن نخواهد کرد. برای همین بد نیست بدانید که در سیستم‌های مبتنی بر فناوری بلاک‌چین به این افراد که اصطلاحا ماینر (Miner) می‌گویند برای انجام هر تراکنش مشخص مقداری اعتبار و پول رمزنگاری شده اعطا می‌شود و این گونه آنان را برای انجام مداوم این کار مشتاق نگه می‌دارند که البته باز این سوال پیش می‌آید که اگر بتوان ارتباط مجموعه‌ی تلگرام با دنیای بین‌الملل را قطع کرد، آیا همچنان انجام این کار برای ماینر‌های داخلی به صرفه خواهد ماند یا خیر؟

در انتها می‌توانیم این گونه نتیجه‌گیری کنیم که اگر چه تلگرام بدون فیلتر موضوع هیجان‌انگیزی برای بسیاری از افراد است اما همچنان مسائل فنی و حقوقی بسیاری پیش‌روی آن برای تحقق این مسئله وجود دارد. همچنین باید توجه کنیم که هدف اصلی مدیر تلگرام نه دستیابی به بستری بدون فیلتر بلکه دستیابی به سیستمی امن و شفاف برای تبادلات مالی و اعتباری است و برای همین سیستم بدون فیلتر اولویت اول آنان برای سرمایه‌گذاری نخواهد بود.

---

بیشتر بدانید: آموزش آپدیت تلگرام و معرفی امکانات تلگرام + دانلود

---

گروه تکنولوژی وب