استفاده از جدول تشویقی و قراردادها برای تربیت فرزندان

جدول تشویقی و قرارداد می‌تواند در امر تربیت فرزندان به والدین بسیار کمک کننده باشد. جداول و قراردادها حس مسئولیت پذیری و رفتارهای مثبت را در کودک تقویت می‌کند. جداول یک توافق کتبی بین شما و فرزند شماست که شما را قادر می‌سازد تا به ارزیابی رفتاری بپردازید که بهبود یافته است و رفتاری را که نیاز به برنامه ریزی بیشتری دارد را شناسایی کنید. در ادامه با نحوه استفاده از جدول و قرارداد با کودکان و نوجوانان و فواید آن آشنا شوید.

ده دلیل مهم برای بکارگیری جدول تشویقی و قرارداد

1. برنامه اصلاح رفتار را تحکیم بخشیده و بین شما و کودکتان یک تصویر توافق رفتاری ایجاد می‌کند.
2. شما را قادر می‌سازد تا بر نگرش و رفتارهای مهم، مثبت و خاص متمرکز بشوید.
3. برای ارزیابی پیشرفت گزارش کتبی برایتان درست می‌کند.
4. به عنوان یک یادآور ملموس و بصری برای والدین و فرزندان ابزار یکسانی در اختیار قرار می‌دهد.
5. جو مثبت خانوادگی را تقویت می‌کند و همه اعضای خانواده را برای کار با یکدیگر تشویق می‌کند.
6. برای اصلاح مجدد رفتار نامناسب، به کار برده می‌شود و می‌تواند برای بهبود روزهای ناخوشایند مورد استفاده قرار گیرد.
7. در به خاطرسپاری قواعد و مقررات خانوادگی کودکان را تشویق می‌کند و در مورد پاسخگو بودن در مقابل اعمال و رفتار درس‌هایی را به آنها می‌آموزد.
8. احساس موفقیت و انگیزه درونی را که لازمه عزت نفس است را در کودکان ایجاد می‌کند.
9. در مورد موفقیت‌های کودکان بازخورد مثبت و آنی ارائه می‌دهد.
10. در موفقیت‌های والدین بازخورد مثبت و آنی ارائه می‌دهد.

چگونه یک جدول تشویقی آماده کنیم؟

یک جدول دیواری به پدر و مادر کمک می‌کند تا هر دو برای تربیت فرزندان خود استراتژی یکسانی داشته باشند. که این نیز به نوبه خود هماهنگی بین پدر و مادر را افزایش می‌دهد. برای تقویت رفتار خوب از جدول استفاده کنید. با این ترتیب که:

1. رفتارهایی را که برایتان اولویت داشته و قصد افزایش آنها را دارید مشخص کرده و هر کدام از آنها را روی جدول لیست کنید.
2. هر وقت رفتاری از کودکتان سر زد آن را با استفاده از یک شکلک خندان یا وب یا هر علامتی که حاوی پیامی مثبت است در جدول بیاورید.
3. در پایان روز تعداد شکلک‌های بکار برده شده در جدول تشویقی را شمرده و آن را جمع بزنید.
4. برای هر شکلک یا وب یک جایزه و مشوق در نظر بگیرید. برای مثال هر یک وب می‌تواند به معنای دو دقیقه اضافی قصه خواندن برای کودک باشد.
5. هر شکلک خندان یا وب جدول در پایان هر روز می‌تواند به عنوان پاداشی برای کودک در نظر گرفته شود. سپس شکلک‌های خندان را در پایان هفته جمع بزنید. به کودک خود بگویید که مثلا اگر در جدول ۱۵ وب یا شکلک خندان داشته باشی پول توجیبی‌ات در پایان هفته دو برابر خواهد شد. در این زمینه انعطاف پذیر بود و آنچه که خوب است انجام بدهید.
6. هر وقت کودکتان رفتار بسیار مهربانانه داشت یا کمک بیشتری به شما می‌کند یک شکلک خندان به جدول او اضافه کنید. کودکان به چنین تکنیک‌هایی در تربیت فرزندان واکنش مطلوب نشان می‌دهند.

❆ دو دقیقه قصه خوانی بیشتر

جمعه	پنج شنبه	چهارشنبه	سه شنبه	دوشنبه	یکشنبه	شنبه	رفتار
❆❆❆	❆	❆❆❆	❆❆❆❆	❆❆	❆❆❆	❆❆	شریک شدن در اسباب بازی
❆❆❆	❆❆	❆❆❆❆	❆❆	❆❆❆	❆❆	❆❆❆❆	دفعه اول به حرف گوش دادن
6	3	7	6	5	5	6	جمع کل روزانه
37							جمع کل هفته

نکات قابل توجه در هنگام استفاده از جدول تشویقی

1- برای ساخت جدول رفتارهایی را انتخاب کنید که احتمال موفقیت کودک را افزایش می‌دهد. جدول را با بدرفتاری‌های دردسرساز پر نکنید. درغیراین صورت کودکتان جدول را غیرممکن تلقی خواهد کرد. رفتارهایی را انتخاب کنید که آسان و جالب هستند. می‌توانید رفتارها را نیز تغییر دهید برای این منظور یک لیست از اولویت‌های رفتاری برای خود داشته باشید. می‌توانید هر هفته دو یا سه رفتار را عوض کنید. چنین کاری باعث جذابیت جدول تشویقی خواهد بود.

2- همراه سازی مشوق با تحسین کلامی در کسب جایزه و یا پاداش اهمیت دارد. اما مهمتر از آن این است که حس مسئولیت پذیری کودک را افزایش می‌دهد. هدفتان در تربیت فرزندان، خودپاداش‌دهی کودک باشد. مثلاً بگویید: از اینکه توانستی شب را خوب سپری کنی، خوشحالم. امیدوارم به خودت افتخار کنی!

3- از کودکان خود بخواهید تا به مدت چند روز و یک هفته قبل تلاش کنند و سپس پاداش بگیرند. به این دلیل که کودکان باید یاد بگیرند که دریافت پاداش نیاز به سخت کوشی دارد. در ابتدا پایان هر روز را با پاداش شروع کنید بعد آن را دو روز بعد سه روز و به همین ترتیب زمان را طولانی کنید.

4- به کودکان خود اجازه بدهید تا طرح‌هایی را در جدول تشویقی رسم کرده و آنها را رنگ نمایند. بگذارید فرزندان شما بعضی از رفتارها و مشوق‌های مربوط به آن را تعیین کنند. درگیر کردن آنها در ایجاد چنین جدولی باعث به وجود آمدن انگیزه و علاقه در آنها می‌شود.

5- با تغییر مشوق‌ها سعی کنید علاقه و انگیزه کودکان را بالا نگه دارید. هر چند هفته به فهرست مشوق‌ها، مشوق‌های دیگری اضافه کنید. مقاله زیر به شما در انتخاب مشوق‌های متناسب با سن کمک می‌کند:

چگونه از تشویق و پاداش دادن برای تربیت کودک استفاده کنیم؟

6- بعضی از والدین کودکان خود را به فهرستی از مشوق‌ها تجهیز می‌کنند. هر مشوقی دربردارنده یک سری نمره است. مثلاً کرایه کردن فیلم ممکن است ۱۰ وب و بیرون رفتن با یک دوست ۱۵ وب نیاز داشته باشد. این تکنیک در تربیت فرزندان طریقه ذخیره کردن و مدیریت امتیاز را به کودکان یاد می‌دهد. جدول زیر نمونه‌ای از جدول فهرست انتخاب آخر هفته می‌باشد:

درست کردن ذرت بوداده	10 امتیاز
سفارش پیتزا	30 امتیاز
باغ وحش	15 امتیاز
کرایه فیلم	10 امتیاز
برای شام بیرون رفتن	30 امتیاز

با کمک جدول تشویقی از بروز رفتار بد پیشگیری کنید

از جدول می‌توانید برای هدایت کودکی استفاده کنید که می‌خواهد رفتار بدی داشته باشد. به این ترتیب که برای مثال بگویید: «پسرم قبل از اینکه به دردسر بیفتی از تو می‌خواهم که به یک چیز توجه کنی. به جدول نگاه کن. ببین چقدر خوب رفتار کرده‌ای. ببین چقدر پیشرفت داشته‌ای. می‌دانم که نسبت به خود احساس غرور می‌کنی و می‌دانم که می‌توانی تصمیم بهتری بگیری. می‌دانم که می‌توانی رفتار خوبی داشته باشی». روش غلط این است که به او بگویید: «نمی‌دانم که چرا بیش از سه روز نمی‌توانی رفتار خوبی داشته باشی. این جدول قرار است رفتار تو را اصلاح کند».

جدول تشویقی همچنین شما را از جر و بحث بیهوده با کودک معاف می‌کند. انتظارات مکتوب و عواقب آن‌ها فرصت سوء تعبیر را از کودک می‌گیرد. جدول نحوه رفتار درست را به او نشان می‌دهد و در خصوص رفتارش بازخورد می‌گیرد.

استفاده از قراردادها برای تربیت فرزندان نوجوان 

قرارداد توافق کتبی بین شما و فرزند شماست که انتظارات شما از او و انتظارات او از شما را مشخص می‌کند. قراردادها برای نوجوانان موثر واقع می‌شوند و می‌توانند مثل جدول‌ تشویقی و برای اهداف یکسانی به کار بروند. مثلا برای تلاش در مدرسه، برای چک لیست رفتاری در خانه و برای کار روزمره یا پول توجیبی می‌تواند کاربرد داشته باشند. در زیر نمونه یک قرارداد را مشاهده می‌کنید:

   طبق این قرارداد سارا موافقت می‌کند که:

1. تمامی تکالیف درسی خود را به موقع آماده و تحویل دهد.
2. اتاق خود را تمیز و مرتب نگه دارد.
3. روز شنبه آشغال‌ها را جمع کند.

  طبق این قرارداد پدر موافقت می‌کند:

1. به دخترها اجازه بدهد تا به موسیقی گوش کنند.
2. برای بچه‌ها پیتزا بخرد.
3. برای بچه‌ها فیلم کرایه بکند.

   امضا سارا:

   امضا پدر:

   تاریخ:

منبع: چگونه با کودک خود رفتار کنیم؟