نگاهی به کعبه - خانه خدا (اسرار درون کعبه)

خانهٔ کعبه (Kaaba) یا خانهٔ خدا بنایی در میان مسجد الحرام در شهر مکه در کشور عربستان سعودی است. کعبه مقدس‌ترین مکان از نظر دین اسلام است. نام کعبه اشاره‌ به چهارگوش بودن این سازه دارد. در قرآن، کتاب مذهبی مسلمانان آمده که بنای کعبه توسط یکی از انبیاء خدا بنام ابراهیم و پسرش اسماعیل ساخته شده‌است.

بعضی هم بر این باورند که خانه خدا قبل از ابراهیم ساخته شده بود و نخستین سازنده آن آدم است. در اطراف بنای کعبه مسجدی بنام مسجد الحرام ساخته شده‌است. همه مسلمانان جهان در هنگام نماز رو به جهت کعبه می‌ایستند و به این نحو جهت گیری موقع نماز، رو به قبله ایستادن گفته می‌شود. بر اساس فروع دین در اسلام، هر مسلمانی در صورت برخورداری از استطاعت مالی و بدنی، می‌بایست در دوران زندگی اش لااقل یکبار به حج مشرف شده و مراسم دینی خاصی را به جا بیاورد. یکی از بخشهای اصلی مراسم حج، هفت دور طواف به گرد خانه کعبه است.

تصویر قدیمی از کعبه (خانه خدا)

تاریخچه کعبه

حضرت ابراهیم (ع) به امر خدا، کعبه را بنا نهاد. در ساختن خانه کعبه، فرزند وی اسماعیل نیز او را یاری کرد. این موضوع در آیات قرآن کریم نیز آمده است. البته، در این باره که نخستین بار کعبه در چه زمانی بنا شد، نقل‎های متفاوتی وجود دارد. در برخی از این نقل‎ها حتی ساخت کعبه قبل از خلقت حضرت آدم عنوان شده است. ولی برخی از مورخان در مورد اعتبار این گونه ادعاها تردید کرده‎اند. پس از استقرار فرزندان اسماعیل در کعبه ابتدا قبیله جرهم، سپس قبیله خزاعه، سپس قریش ساکن مکه و متولی کعبه شدند. و در طی اعصار و قرون کعبه از صورت معبد یکتاپرستانه به صورت بتکده درآمد.

اجزای بیرونی خانه خدا (کعبه)

ویژگی‌های کعبه

کعبه دارای ویژگی‌های خارجی خاص خود است. هر قسمتی از کعبه نامی دارد که در ادامه توضیح داده می‌شود:

• حجرالاسود: سنگی سیاه رنگ و مقدّس، که جایگاهی ویژه در فرهنگ اسلامی و مناسک حج دارد. این سنگ در رُکن شرقی کعبه در ارتفاع یک متر و نیم از زمین نصب شده است. طواف از حجرالاسود آغاز و بدان ختم می‌شود.
• ملتزم: بین حجرالاسود و درب کعبه است.
• درِب کعبه: درِب کعبه در سمت مشرق واقع شده است. در این باره که اولین بار چه کسی برای کعبه در ساخت، نمی‌توان اظهار نظر دقیقی کرد، اما احتمالاً تبع سوم (یکی از پادشاهان یمن قبل از بعثت پیامبر اسلام(ص) اولین شخصی بود که در و کلید برای کعبه ساخت. آخرین درب کعبه به وزن ۳۰۰ کیلوگرم از جنس طلای خالص توسط احمد بن ابراهیم بدر ساخته و در سال ۱۹۷۹ میلادی جایگزین درب قبلی شده‌است.
• مقام ابراهیم: سنگی  به طول و عرض ۴۰ سانتی‌متر و بلندی تقریبی ۵۰ سانتی‌متر است مقابل در کعبه که حضرت ابراهیم هنگام ساختن کعبه بر روی آن می‌ایستاد. بر روی این سنگ، اثر پای ابراهیم مشخص است اما اثری از انگشتان او نیست. از زمان مهدی عباسی بدین سو، این سنگ با طلا پوشانده شد و در محفظه‌ای قرار گرفت تا آسیب نبیند. حج‌گزاران پس از طواف واجب، باید در پشت مقام ابراهیم، ۲ رکعت نماز طواف به جای آورند. نماز طواف نساء نیز پشت مقام ابراهیم خوانده می‌شود.
• حِجر اسماعیل: حطیم نیز نامیده می‌شود. دیواری است در شمال کعبه به شکل نیم‌دایره.
• میزاب یا ناودان رحمت: قسمتی است بر پشت بام کعبه در قسمت شمال که به سمت حِجر کشیده شده است. میزاب لوله‌ای از جنس طلا برای هدایت آب‌های پشت‎بام به پایین است. اولین بار قبیله قریش برای کعبه میزاب قرار داد. به اعتقاد مسلمانان، اینجا مدفن اسماعیل و مادرش هاجر و بسیاری از پیامبران است.
• شاذَروان: قسمتی از کعبه است که توسط قریش از کعبه کاسته شد. شاذروان برآمدگی پایین دیوار کعبه است که از جنس مرمر بوده، به طور مایل بخش تحتانی دیوار کعبه را تا روی زمین پوشانده است، به اضافه قسمتی که در مقابل حجر اسماعیل به صورت پله‌ای ساخته شده است. البته، پایین درِ کعبه شاذروان وجود ندارد.
• پرده کعبه: بر روی کعبه پوششی سیاه رنگ وجود دارد که به آن «پرده کعبه» یا «جامه کعبه» گویند. نخستین کسی که خانه کعبه را پرده پوشانید تُبع حمیری پادشاه یمن بود. علی نیز همه ساله از عراق برای کعبه پرده‌ای می‌فرستاد. چون مهدی عباسی به خلافت رسید خادمان کعبه از انبوهی پرده‌ها بر روی کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن می‌رود که خانه صدمه ببیند. مهدی عباسی خلیفه مسلمین دستور داد پرده‌ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالی یک بار آن را عوض کنند این سنت تا به امروز ادامه دارد؛ و بر آن آیه‌هایی از قرآن قلاب دوزی شده‌است.

مشخصات هندسی کعبه (خانه خدا)

ارکان و مشخصات هندسی کعبه

به هریک از چهار گوشه کعبه، رکن می‌گویند و کعبه بر چهار رکن بنا گردیده‌ است:

1. رکن حجر الاسود: سنگ سیاه آسمانی است. به اعتقاد مسلمانان شیعه هنگام بنای کعبه توسط آدم، این سنگ را فرشتگان از بهشت آوردند و آدم آن را در گوشه‌ای از خانه نصب کرد. پس از بازسازی کعبه توسط قریش، این سنگ به دست محمد قبل از درب کعبه در رکن حجر اسود نصب شد و محل شروع طواف حجاج است. طول رکن حجر اسود تا رکن عراقی: ۱۱٫۶۸ متر
2. رکن عراقی: طول رکن عراقی تا شامی، سمتی که حجر اسماعیل در آن قرار دارد: ۹٫۹۰ متر
3. رکن شامی: طول رکن شامی تا رکن یمانی: ۱۲٫۰۴ متر
4. رکن یمانی: که قبل از رکن حجر اسود قرار دارد. در اعتقاد مسلمانان (به ویژه شیعیان) محلی است که به اذن خدا شکافته شد تا فاطمه بنت اسد از آن داخل کعبه شود و علی داخل کعبه متولد شود. طول رکن یمانی تا رکن اسود: ۱۰٫۱۸ متر

هرگاه واژه رکن بدون پسوند به کار رود، مقصود از آن رکنی است که حجر الاسود در آن است. مسیر طواف، از رکن حجر الاسود آغاز شده، سپس به رکن عراقی می‌رسد و پس از آن به رکن شامی و سپس به رکن یمانی و آنگاه باز به رکن حجر الاسود می‌رسد و همین‌جا یک شوط پایان می‌یابد. برای مطاف حدی وجود ندارد و تا هر جای مسجد الحرام که طواف در آن طواف کعبه صدق کند، طواف مجزی است، ولی مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد در میان کعبه و مقام ابراهیم انجام شود.

تصویری از داخل کعبه (خانه خدا)

داخل کعبه چه شکلی است؟

در داخل کعبه سه ستون به طول تقریباً ۹ متر برای نگه داشتن سقف در وسط کعبه است. به علاوه تنها یک سنگ مرمری به رنگ تیره آنجا وجود دارد که محل سجده پیامبر اسلام(ص) را مشخص می‌کند. در محل ملتزم نیز علامتی برای نشان دادن جایی که پیامبر اسلام(ص) شکم مبارک و گونه راستشان را بر دیوار نهاده، دستشان را بلند کردند و گریستند قرار داده شده است. همچنین سطح کعبه در قسمت وسط با مرمر سفید پوشیده شده است.

دورنمایی از کعبه (خانه خدا)

کلام آخر

در چندین سال گذشته روابط ایران و عربستان سعودی به دلیل مشکلات به وجود آمده زیاد خوب نبوده است. بنابراین بهتر است برای مسافرت به این مکان زیارتی اطلاعات زیادی کسب کنید. سفرتان قبول حق.

گروه گردشگری وب