مروری بر حوزه‌ی مطالعات "تطور انسان"، در سالی که گذشت

ساینس نیوز برگردان یوسف سرافراز

توضیح عکس: ابزار سنگی با قدمت 3.3 میلیون سال پیش که نشان می‌دهد گونه‌های پیش از انسان هم از ابزار سنگ استفاده می‌کرده‌اند. این ابزار سنگ از جمله‌ کشف‌های مهم حوزه‌ی تطور در سال 2015 است. در سال 2015 مجموعه‌ی جدیدی از یافته‌های بحث‌ برانگیز به استقبال دانشمندانی آمدند که برای گره‌گشایی از رازهای تطور خانواده‌ی انسان تلاش می‌کنند. یک رشته کشفیات فسیلی دریچه‌ی مهمی در بحث منشأهای سرده‌ی انسان، هومو، می‌گشایند. در میان این کشفیات آنچه از همه قابل توجه‌تر است، گروهی از فسیل‌هایی هستند که در آفریقای جنوبی یافت شده‌اند. این فسیل‌ها به شور و هیجان گسترده‌ای دامن زده‌اند؛ شور و هیجانی همراه با بحث‌های چالش‌برانگیز.

در صورتی که اطلاعات منتشر شده از فسیل‌هایی که در آفریقای جنوبی کشف شده‌اند صحت داشته باشند؛ می‌توانیم به این نتیجه برسیم که حداقل برخی از اعضای اولیه‌ی سرده‌ی هوموْ هم پاره‌ای ویژگی‌های انسان‌وار داشته‌اند و هم پاره‌ای ویژگی‌های میمون‌وار. به عنوان نمونه، ساق پا و کف پا برای ایستاده راه رفتن ساخته شده‌اند در حالی که شانه‌ها، قفسه سینه و کفل‌ها برای بالا رفتن از درختان سازگاری یافته‌اند. همچنین این انسان‌واره‌های باستانی مغزی کوچک‌تر از هرچیزی که تصور کنید دارند، به نحوی که شکل جمجه‌شان آن‌ها را به گونه‌های پیش از انسان همانند می‌سازد. درپی جذاب‌ترین پیشرفت حوزه تطور در سال 2015، لی برگر از دانشگاه ویتواترزرند در ژوهانسبورگ و همکارانش گزارش دادند که 1550 فسیل یافته‌اند؛ فسیل‌هایی از گونه‌ی تا پیش از این ناشناخته‌ای که آن‌ها نام هومو نالدی را برای آن برگزیدند.

پس از این‌که دو غارنورد به نام‌های استیون تاکر و ریک هانتر متوجه حضور فسیل‌هایی در کف غار زیرزمینی رایزینگ استار شدند، برگر را از وجود فسیل‌ها آگاه کردند. برگر درخواست‌هایی را در توییتر و فیس‌بوک قرار داد که در آن‌ها به شش محقق با تجربه غارشناسی نیاز داشت. همه‌ی کسانی که در نهایت قبول شدند زنان ظریفی بودند که می‌توانستند به راحتی از یک گذرگاه تنگ عبور کنند و دوازده متر در دانالی قیرگون به پایین بروند. ماهیت غیرمعمول تلاش‌هایی که صرف هومو نالدی شد توجه جهانی را به خود معطوف کرد. چنین چیزی نشان‌گر این نکته است که شیوه‌ها و راه‌هایی که به کشف گذشته می‌انجامند می‌توانند جذاب‌تر از جزئیات آن چیزی باشند که کشف شده است.  

گروه کاوش استخوان‌های حداقل پانزده نفر را در دالان جمع‌آوری کردند. مغز آن‌ها چندان بزرگ‌تر از مغز انسان‌نماهای دو تا چهار میلیون ساله‌ی سرده‌ی استرالوپیتکوس نبود.

برایان ویلمور از دانشگاه نوادا در لاس وگاس معتقد است که انسان‌ها مستقیماً از یک گونه‌ی خاص استرالوپیتکوس زاده شده‌اند. او و تیمش در اتیوپی فسیلی را کشف کرده‌اند که ممکن است قدیمی‌ترین فسیل شناخته‌شده‌ی هومو باشد؛ قدمت آن به 2.8 میلیون سال پیش باز می‌گردد. این فسیل بخشی از یک آرواره است‌ که ویژگی‌های مشترکی با فسیل آرواره‌ی استرالوپیتکوس آفرانسیس دارد. استرالوپیتکوس آفرانسیس گونه‌ای انسان‌نما است که در حدود سه میلیون سال پیش در اتیوپی منقرض شده است. ویلمور و همکارانش بر این گمان‌اند که استرالوپیتکوس آفرانسیس، که اسکلت ناقص و البته مشهور لوسی هم در این گونه قرار می‌گیرد، به سرده انسان تکامل یافته است.

با این حال همانگونه که انتظار می‌رفت در حوزه‌ای که سر و کارش با قسمت‌هایی از بقایای گونه‌هایی است که مدت‌هاست منقرض شده‌اند کسی با نتیجه‌گیری های برگر و ویلمور موافق نخواهد بود. تحرک لایه‌های خاک در غاری که هومو نالدی در آن کشف شده، تعیین محل و زمان دقیق شکل‌گیری فسیل‌ها را سخت می‌کند. در نتیجه دانشمندان هنوز نمی‌دانند استخوان‌ها چه قدمتی دارند. با این حال برگر ادعا می‌کند که هومو نالدی احتمالا بیش از دو میلیون سال پیش در رأس جنوبی آفریقا ساکن بوده است؛ نزدیک به زمانی که سرده‌ی انسان شکل گرفته است. با این حال ممکن است که فسیل‌ها جوان‌تر باشند. همچنین می‌توان این احتمال را مطرح کرد که فسیل‌ها به گونه‌ی پیش از این شناخته‎‌شده‌ی هومو ارکتوس متعلق باشند یا اینکه حتی یک گونه‌ی استرالوپیتکوس که در همان زمان می‌زیسته را نمایندگی کنند. همچنان که منتقدان در باب آرواره‌ی باستانی اتیوپیایی این نکته را پیش می‌کشند که بدون استخوان‌های بیشتر به سختی می‌توان به استنتاج و نتیجه‌ای مشخص نائل آمد.

در سال 2015 همچنین کشفی بزرگ رخ داد که دانشمندان بر سر آن توافق دارند: منشأ و آغاز ساخت ابزار سنگ‌ها به پیش از سرده‌ی انسان باز می‌گردد. سونیا هارمند از دانشگاه استونی بروک در نیویورک پروژه‌ای را سرپرستی کرده که سنگ افزارهای 3.3 میلیون ساله‌ای را در کنیا از دل خاک بیرون کشیده است. این سنگ افزارها شواهدی روشن از این واقعیت هستند که انسان‌نماهای شرق آفریقا در دوره‌ی لوسی هم افزار سنگ می‌ساخته‌اند. تا پیش از گزارش هارمند، قدمت ابزار سنگ‌ها بیشتر از 2.6 میلیون سال پیش تصور نمی‌شد.

مادامی که فسیل‌های بیشتری از دل خاک بیرون ‌آیند، بحث و جدل‌ها هم ادامه پیدا خواهند کرد. برای نمونه، اخیراً محققان موزه‌ی تاریخ طبیعی کلیولند به کشفی دست یافته‌اند که آن را گونه‌ی جدیدی از استرالوپیتکوس می‌دانند که در نزدیکی لوسی می‌زیسته است. به هر روی، محققان مسئله‌ای را حل‌نشده باقی نخواهند گذاشت. آن‌ها صرفاً باید چند اسکلت دیگر را از نهان‌خانه بیرون بکشند.