|
Cyclophosphamide
|
|
سیکلوفوسفامید
|
موارد و مقدار مصرف:
موارد و مقدار مصرف
توجه: موارد و مقدار مصرف اين دارو ممكن است تغيير يابد. براي اطلاع از موارد و مقدار مصرف جديد، بايد به منابع پزشكي مراجعه شود.
الف) كارسينوم پستان، سر، گردن، ريه و تخمدان؛ بيماري هوچكين؛ لوسمي لنفوسيتيك مزمن يا لوسمي ميلوسيتيك و لنفوبلاستيك حاد؛ نوروبلاستوم؛ رتينوبلاستوم؛ لنفومهاي بدخيم؛ ميلوم مولتيپل؛ ميكوزفونگوئيد؛ ساركوم‌ها؛ اختلالات شديد روماتوئيدي؛ سندرم نفروتيك و گلومرولي (در كودكان)؛ سركوب كننده ايمني بعد از پيوند اعضاي بدن.
بزرگسالان: از راه خوراكي يا تزريق عضلاني، مقدار mg/kg 50-40 به صورت تك دوز يا در 5-2 دوز منقسم طي 5-2 روز مصرف مي‌شود. به دنبال آن، مقدار نگهدارنده تعيين مي‌شود. از راه خوراكي، مقدار mg/kg/day 5-1 به مدت 10 روز مصرف و بعد از آن، مقدار نگهدارنده تعيين مي‌شود. دوز نگهدارنده mg/kg/day 5-1 از راه خوراكي، mg/kg 15-10 از راه تزريق وريدي هر
10-7 روز، يا mg/kg 5-3 از راه تزريق وريدي دو بار در هفته است.
كودكان: از راه خوراكي، مقدار mg/kg/day 8-2 يا مقدار mg/m2/day 250-60 مصرف مي‌شود (مقدار مصرف به ميزان حساسيت نئوپلاسم بستگي دارد). مصرف خوراكي اين دارو بايد در دوزهاي منقسم باشد. تزريق وريدي اين دارو يكبار در هفته انجام مي‌گيرد مقدار نگهدارنده mg/kg 5-2 يا mg/m2 150-50 از راه خوراكي دو بار در هفته است.
ب) پلي‌ميوزيت.
بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 2-1 از راه خوراكي مصرف مي‌شود.
پ) آرتريت روماتوئيد.
بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 3-5/1 از راه خوراكي مصرف مي‌شود.
ت) گرانولوماتوز وگنر.
بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 2-1 از راه خوراكي مصرف مي‌شود (معمولاً همراه با پردنيزولون).
ث ) سندرم نفروتيك دركودكان.
مقدار mg/kg/day 3-5/2 براي مدت 60 تا 90 روز مصرف مي‌شود.
تنظيم دوز: در بيماران مبتلا به نارسايي كليوي، لازم است دوز دارو تنظيم گردد.
در بيماران داراي كليرانس كراتي‌نين كمتر از ml/min 10، 75% مقدار معمول دارو مصرف مي‌شود.
|
موارد منع مصرف و احتياط:
موارد منع مصرف و احتياط
موارد احتياط: زنان و مردان جوان در سنين باروري (به دليل خطر ايجاد اختلال در باروري)، حاملگي (به دليل خطر مسموميت براي جنين)، مادران شيرده (به دليل خطر احتمالي براي شيرخوار)، كاهش فعاليت مغز استخوان يا افزايش عفونت‌ها (به دليل خطر تضعيف شديد سيستم ايمني).
در بيماران مبتلا به نارسايي كليه يا كبد، لكوپني، ترومبوسيتوپني يا انفيلتراسيون سلولهاي بدخيم در مغز استخوان، و در بيماراني كه اخيراً تحت راديوتراپي يا شيمي‌درماني قرار گرفته‌اند با احتياط مصرف شود.
در موارد حساسيت به دارو و در بيماران دچار سركوب شديد مغز استخوان، مصرف اين دارو ممنوع است.
|
عوارض جانبي:
عوارض جانبي
قلبي ـ عروقي: اثر سمي بر روي قلب (در صورت مصرف مقادير زياد و در صورت تركيب با دوكسوروبيسين)، ترومبوفلبيت.
دستگاه گوارش: بي‌اشتهايي، شروع تهوع و استفراغ طي شش ساعت از مصرف دارو و تداوم آنها تا چهار ساعت بعد، التهاب مخاطي، اسهال، درد شكمي.
ادراري ـ تناسلي: مهار عملكرد گونادها و نقص در باروري (ممكن است برگشت‌پذير باشد)، التهاب خونريزي دهنده مثانه (ممكن است در 10 درصد از بيماران به دليل عدم مصرف مايعات به ميزان كافي بروز كند)، فيبروز مثانه، مسموميت كليوي.
خون: كاهش فعاليت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگي دارد)، لكوپني (طي 15-8 روز تعداد گلبولهاي سفيد به حداقل مي‌رسد و طي 28-17 روز بهبود پيدا مي‌كند)، ترومبوسيتوپني، كم‌خوني.
متابوليك: سندرم زيادي اسيداوريك خون ناشي از ترشح نامتناسب هورمون ضد ادراري (ADH) (در صورت مصرف مقادير زياد).
ساير عوارض: ريزش برگشت‌پذير مو در 50 درصد از بيماران، بخصوص در صورت مصرف مقادير زياد، بدخيمي‌هاي ثانويه، فيبروز ريوي (در صورت مصرف مقادير زياد)، تب، آنافيلاكسي، درماتيت، واكنش‌هاي افزايش حساسيت، سميت كبدي، فيبروز ريوي در دوزهاي بالا، آلوپسي برگشت‌پذير.
توجه: در صورت بروز التهاب خونريزي دهنده مثانه، بايد مصرف دارو قطع شود.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: كاهش فعاليت مغز استخوان، ريزش مو، تهوع، استفراغ و بي‌اشتهايي.
درمان: به طور كلي، شامل اقدامات حمايتي است و عبارت است از انتقال فرآورده‌هاي خون به بيمار و مصرف داروهاي ضداستفراغ. سيكلوفسفاميد قابل دياليز است.
|
|
|
تداخل دارويي:
تداخل دارويي
مصرف همزمان با باربيتوراتها، فني‌توئين و كلرال هيدراته، سرعت متابوليسم سيكلوفسفاميد به متابوليت‌هاي سمي را افزايش مي‌دهد. اين داروها به عنوان داروهاي القا كننده آنزيمهاي كبدي شناخته شده‌اند. قبل از شروع درمان با سيكلوفسفاميد بايد مصرف اين داروها قطع شود.
نشان داده شده است كه كورتيكواستروئيدها متابوليسم سيكلوفسفاميد را مهار مي‌كنند و اثرات آن را كاهش مي‌دهند. كاهش تدريجي مقدار مصرف يا قطع مصرف استروئيدها، ممكن است متابوليسم سيكلوفسفاميد را تا حد رسيدن به مقادير سمي متابوليت‌هاي آن افزايش دهد. لازم است مصرف همزمان آنها با احتياط صورت گيرد.
بيماران تحت درمان با سيكلوفسفاميد كه سوكسينيل كولين را به عنوان درمان كمكي در بيهوشي عمومي دريافت كرده‌اند، ممكن است دچار طولاني شدن ديسترس تنفسي يا آپنه شوند؛ اين حالت ممكن است تا چند روز بعد از قطع مصرف سيكلوفسفاميد اتفاق افتد. مكانيسم اين تداخل از مهار فعاليت آنزيم پسودوكولين‌استراز كه مسئول غير فعال كردن سوكسينيل‌كولين است، توسط سيكلوفسفاميد ناشي مي‌شود. سوكسينيل‌كولين بايد با احتياط فراوان مصرف شود (يا اينكه اصلاً مصرف نشود).
در صورت مصرف همزمان با دوكسوروبيسين، ممكن است اثرات سمي دوكسوروبيسين بر روي قلب تشديد شود و بايد از استفاده همزمان اين داروها پرهيز شود.
آلوپورينول، كلرامفنيكل، كلروكين، ايمي‌پرامين، فنوتيازين‌ها، يديد پتاسيم و ويتامين A مي‌توانند مانع متابوليسم سيكلوفسفاميد شوند. در صورت مصرف همزمان لازم است بيمار از نزديك مانتيور شود.
|
مکانيسم اثر:
مکانيسم اثر
اثر ضد نئوپلاسم: اثربخشي سيتوتوكسيك سيكلوفسفاميد از طريق دو متابوليت فعال آن صورت مي‌گيرد. اين متابوليت‌ها به عنوان داروهاي آلكيله كننده عمل مي‌كنند و با ايجاد اتصال متقاطع بين دو رشته مولكولي DNA، از تقسيم سلولي جلوگيري مي‌كند. اين مسئله موجب عدم تعادل در رشد سلول و در نتيجه مرگ آن مي‌شود. همچنين، سيكلوفسفاميد داراي فعاليت قابل توجه تضعيف كننده سيستم ايمني است.
|
|
|
فارماكوكينتيك:
فارماكوكينتيك
جذب: در مقادير 100 ميلي‌گرم يا كمتر، تقريباً به طور كامل از دستگاه گوارش جذب مي‌شود. در صورت مصرف مقادير بيشتر (mg 300)، تقريباً 75 درصد دارو جذب مي‌شود.
پخش: در سراسر بدن انتشار مي‌يابد، هر چند در بزاق دهان، عرق و مايع سينوويال، تنها مقادير بسيار كمي يافت شده است. غلظت آن در مايع مغزي ـ نخاعي (CSF) بسيار كمتر از آن است كه بتوان دارو را براي درمان لوسمي مننژي به‌كار برد. متابوليت‌هاي فعال اين دارو حدود 50 درصد به پروتئين‌هاي پلاسما پيوند مي‌يابند.
متابوليسم: به وسيله آنزيمهاي ميكروزومي كبد متابوليزه و به شكل فعال خود تبديل مي‌شود. فعاليت اين متابوليت‌ها با متابوليزه شدن و تبديل آنها به شكل غيرفعال خاتمه مي‌يابد.
دفع: سيكلوفسفاميد و متابوليت‌هاي آن عمدتاً از طريق ادرار دفع
مي‌شوند (حدود 30-15 درصد سيكلوفسفاميد به صورت تغيير نيافته
دفع مي‌شود). نيمه عمر حذف پلاسمايي اين دارو بين 3 تا 12 ساعت
مي‌باشد.
|
اشكال دارويي:
اشكال دارويي:
Tablet : 50 mg
Injection, Powder: 200, 500 mg
|
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: تركيب آلكيله كننده (غير اختصاصي چرخه سلولي).
طبقه‌بندي درماني: ضد نئوپلاسم.
طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده D
نام‌هاي تجاري: Endoxan
ملاحظات اختصاصي
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي داروهاي آلكيله كننده، رعايت موارد زير نيز توصيه مي‌شود:
1- براي تهيه محلول تزريقي سيكلوفسفاميد، مي‌توان مقدار كافي از آب استريل يا آب باكتريوستاتيك تزريقي را به ويال محتوي دارو اضافه نمود تا يك محلول حاوي mg/ml 20 سيكلوفسفاميد به دست آيد.
2- محلول تهيه شده به مدت هفت روز در يخچال يا 24 ساعت در دماي اتاق پايدار است.
3- سيكلوفسفاميد را مي‌توان از راه تزريق مستقيم به داخل دستگاه انفوزيون وريدي در حال مصرف يا به صورت انفوزيون در محلول كلرور سديم تزريقي يا دكستروز پنج درصد در آب، مصرف نمود.
4- در صورت كم بودن تعداد پلاكتها، بايد از هرگونه تزريق عضلاني خودداري كرد.
5- مصرف خوراكي دارو بايد همراه با غذا يا بعد از غذا باشد. مقادير زياد خوراكي دارو (mg 400) ممكن است به صورت مقادير منقسم بهتر تحمل شوند.
6- مصرف دارو همراه با خوردني‌هاي سرد، مانند بستني، ممكن است ميزان تحمل شكل خوراكي دارو را افزايش دهد.
7- مصرف مايعات زياد (تا سه ليتر در روز) براي جلوگيري از التهاب خونريزي دهندة مثانه، مؤثر است. دارو را نبايد هنگام خواب مصرف كرد، زيرا تعداد دفعات دفع ادرار پس از آن براي جلوگيري از التهاب مثانه كافي نيست. در صورت بروز التهاب خونريزي دهنده مثانه، بايد مصرف دارو قطع شود. التهاب مثانه ممكن است ماهها پس از قطع مصرف دارو بروز كند. مي‌توان جهت كاهش اثرات بر مثانه، از داروهايي نظير مسنا استفاده كرد.
8- در صورت مصرف همزمان سيكلوفسفاميد با كورتيكواستروئيدها و بروز عفونت‌هاي باكتريايي يا ويروسي، بايد مقدار مصرف سيكلوفسفاميد كاهش يابد.
9- در صورت قطع مصرف كورتيكواستروئيد، بايد مراقب سميت سيكلوفسفاميد بود.
10- بايد عملكرد كليه و كبد به طور مرتب ارزيابي شده و شمارش كامل سلولهاي خوني و اسيداوريك پيگيري شود.
11- بيمار بايد از نظر هماچوري و ديزوري تحت مراقبت باشد.
12- تهوع و استفراغ، بيشتر با مصرف تزريقي دوزهاي بالاي سيكلوفسفاميد بروز مي‌كند.
13- مصرف سيكلوفسفاميد در لكوپني شديد، ترومبوسيتوپني، انفيلتراسيون سلول بدخيم مغز استخوان، سابقه درمان با داروهاي سمي براي سلول يا پرتودرماني، و در بيماري‌هاي كليوي يا كبدي بايد با احتياط صورت گيرد.
14- مقدار مصرف سيكلوفسفاميد در اختلال عملكرد كليه بايد تنظيم شود.
15- سيكلوفسفاميد به دليل داشتن فعاليت كاهنده ايمني، در درمان بسياري از بيماري‌هاي غير بدخيم، مانند اسكلروز مولتيپل نيز، مؤثر بوده است.
نكات قابل توصيه به بيمار
1- در طول درمان با سيكلوفسفاميد و چهار ماه بعد از قطع مصرف آن، به دليل اثرات تراتوژن دارو، از روشهاي جلوگيري از بارداري استفاده كنيد (چه مرد، چه زن).
2- مصرف دارو را با وجود تهوع و استفراغ ادامه دهيد.
3- در صورت بروز استفراغ بلافاصله بعد از مصرف خوراكي دارو، به پزشك اطلاع دهيد.
4- احتمال ريزش مو با مصرف اين دارو وجود دارد، ولي اين عارضه برگشت‌پذير است.
5- مصرف زياد مايعات براي جلوگيري از التهاب خونريزي دهنده مثانه و تسهيل دفع اسيداوريك مؤثر است. مايعات زياد بنوشيد.
6- بهتر است فرم خوراكي دارو همراه يا بعد از غذا مصرف شود. براي بهبود تحمل خوراكي مي‌توان آن را همراه با خوراكي‌هاي سرد نظير بستني مصرف نمود.
7- بيمار تحت درمان با سيكلوفسفاميد، بايد از تماس با بيماران مبتلا به بيماري‌هاي عفوني پرهيز كرده و در صورت بروز علائمي همچون تب و لرز و علائم عفونت، به سرعت به پزشك اطلاع دهد.
مصرف در شيردهي: سيكلوفسفاميد در شير مادر ترشح مي‌شود. بنابراين، مصرف اين دارو در دوران شيردهي به دليل عوارض شديد جانبي، اثرات موتاژنيك و كارسينوژنيك آن براي شيرخوار، بايد قطع شود.
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
سيكلوفسفاميد ممكن است واكنش مثبت نسبت به كانديدا، اوريون، تريكوفيتون و توبركولين (در آزمون جلدي TB) را ساپرس كند و همچنين، موجب حصول نتيجه مثبت كاذب در آزمايش پاپانيكولا شود. درمان با سيكلوفسفاميد ممكن است غلظت سرمي اسيداوريك را افزايش و غلظت سرمي پسودوكولين‌استراز را كاهش دهد. همچنين مي‌تواند منجر به كاهش تعداد پلاكتها، RBC و WBC گردد.
|
