بازخوانی جنگ ۳۳ روزه ادامه

با گذشت نزدیك به یكسال از پایان جنگ ۳۳ روزه لبنان می توان تصویری نسبتاً كامل از زوایا و ابعاد این جنگ ارائه كرد. جنگ ۳۳ روزه بدون شك فصل مهمی از تاریخ لبنان به شمار می رود كه تمامی معادلات منطقه و لبنان تا آن برهه زمانی را برهم زد و از سویی به افسانه شكست ناپذیری ارتش اسرائیل پایان داد. آغاز تا پایان این جنگ، ۳۳ روز به طول انجامید. حزب الله به باور بسیاری از كارشناسان نظامی و امنیتی دنیا پیروز این جنگ بود. شكست تمام راهبردهای جنگ كلاسیك اسرائیل در برابر حزب الله را می توان از مهم ترین درس های جنگ ۳۳ روزه دانست. اهمیت این موضوع تا آنجاست كه در بسیاری از سازمان اطلاعات ارتش های منطقه و جهان بررسی و تحلیل دلایل پیروزی حزب الله و شكست ارتش تا دندان مسلح اسرائیل در دستور كار قرار گرفته است. «موجی از توهم و اطلاعات ناقص» همه آن چیزی بود كه اسرائیل با تكیه بر آنها به لبنان یورش برد. غرور فراوان ناشی از تجهیزات كامل و بی اطلاعی از وضعیت نظامی حزب الله از مهمترین دلایلی بود كه سران ارتش اسرائیل را در محاسبات خود دچار اشتباهات جدی كرد. شكست اسرائیل در جنگ با حزب الله تنها به میدان جنگ محدود نشد و عواقب آن پس از گذشت یكسال از پایان جنگ همچنان دامان سران رژیم صهیونیستی را گرفته است. موج استعفا در درون ساختار قدرت سیاسی و نظامی این رژیم در كنار كاهش شدید اعتماد ساكنین سرزمینهای اشغالی به سران اسرائیل از مهمترین پس لرزه های شكست از حزب الله در چارچوب ساختار قدرت اسرائیل محسوب می شود. با گذشت یكسال از پایان جنگ همچنان این سؤال افكار عمومی غرب را اشغال كرده است كه چه شد كه اسرائیل چنین خفت بار شكست خورد؟ كارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی و نظامی علل گوناگونی را در مورد شكست اسرائیل بیان كرده اند كه در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
▪ ناكارآمدی تكنولوژی نظامی برتر اسرائیل
اعتماد بیش از حد رژیم صهیونیستی به قدرت و برتری تكنولوژی نظامی و اطمینان از حمایت همه جانبه غرب و در رأس آن آمریكا و یقین از شكست ناپذیر بودن مانع از پیروزی اسرائیل در این جنگ شد.
تانك های فوق پیشرفته مركاوا، هواپیماهای جاسوسی، ناو ساعر ۵ كه شاهكار نیروی دریایی اسرائیل نامیده می شد، ابزارهای مختلف جنگ الكترونیك و. . . هیچ كدام نه تنها نتوانستند در این جنگ كمك چندانی به ارتش اسرائیل كنند بلكه بستر مناسبی را برای اجرای عملیات های ویژه نیروهای حزب الله فراهم كرد. اشراف حزب الله به انواع سلاح های مورد استفاده در تیپ های كماندویی ارتش اسرائیل، بستر و تدارك لازم برای مقابله با آن را نیز فراهم آورده بود. حفظ توان موشكی حزب الله تا آخرین روز جنگ ۳۳ روزه علی رغم صد ها سورتی پرواز جنگنده های اسرائیل و نیز هدف قرار دادن ده ها تانك مركاوا نمونه ای از آمادگی كامل نظامی حزب الله برای مقابله با اسرائیل بود.
▪ ناكامی سیستم دفاع موشكی اسرائیل
اتكای اسرائیل بر ناوهای مستقر در سواحل لبنان از بزرگترین اشتباههای ارتش این رژیم محسوب می شد. منهدم كردن ناو فوق پیشرفته ساعر ۵ اسرائیل توسط حزب الله بدون تردید از شاهكارهای روزهای نخستین جنگ بود. اسرائیلی ها با تكیه بر تكنولوژی فوق پیشرفته این ناو هیچ گاه گمان نمی بردند این ناو كه مجهز به سیستم دفاع ضدموشكی بود، مورد اصابت قرار گیرد. نحوه هدف قرار گرفتن این ناو و مهمات به كار برده شده از اسرار نظامی این جنگ بود كه بسیاری از كارشناسان امنیتی نظامی دنیا در پی كشف آن هستند. برخی كارشناسان امنیتی اسرائیل معتقدند ساعر ۵ از بالای یكی از برج های ساحلی لبنان هدف قرار گرفته و برخی نیز می گویند سبك اصابت موشك به ساعر ۵ نشان از هدف قرار گرفتن آن از ساحل دارد. اهمیت هدف قرار دادن ساعر ۵ آن هنگام مشخص می شود كه بدانیم سیستم این ناو به صورتی طراحی شده بود كه اساساً در تئوری قابل هدف گیری نبود. ساعر ۵ ، ۱۶۰ متر طول و ۲۳ متر عرض دارد. ۱۶ موشك سطح به سطح هارپون حمل می كند و به سیستم جنگ الكترونیك و سیستم سوناررادار سطحی و هوایی مجهز است.
این ناو از سیستم پیشرفته «دفاع نرم» كه مشابه سیستم ایجز در ناوهای آمریكایی است بهره می برد كه سدی را در مقابل موشك هایی كه به سمت ناو می آیند ایجاد می كند. اسرائیل از سال ۱۹۹۳ تاكنون از ناوهای ساعر كلاس «ایلات» استفاده می كند. این ناو به صورت همزمان از قابلیت تهاجمی و در عین حال دفاعی فوق العاده ای برخوردار است. ساعر ۵ مجهز به توپ ۲۰ میلی متری فالانكس است كه قادر به شلیك ۳ هزار گلوله در دقیقه است. ساعر ۵ ساخت ایالات متحده و قادر به حمل هلی كوپترهای مدل دلفین است. حزب الله تا پایان جنگ ۲ ناو ساعر ۵ را هدف قرار داد و عملاً با خارج كردن نیروی دریایی اسرائیل از میدان جنگ موازنه را تا حدی به سود خود رقم زد.
▪ ناكامی هلی برن كماندویی برای پیاده شدن پشت خطوط حزب الله
هلی برن یكی از اصول اولیه جنگ های نا متقارن است و در یك تعریف بسیار ساده می توان گفت هلی برن به معنای پیاده كردن نیرو و تجهیزات در عمق خاك دشمن به منظور وارد آوردن ضربات سهمگین به دشمن و ناتوان كردن آن است. تا پیش از جنگ ۳۳ روزه در میان ارتش های كلاسیك دنیا ارتش اسرائیل به اجرای حرفه ای و كارآمد عملیات هلی برن شهره بود اما شكست های متوالی اسرائیل در لبنان در اجرای این سبك عملیاتی، خدشه های جدی به این باور وارد آورد.
كماندوهای ارتش اسرائیل در طول جنگ لبنان بار ها كوشیدند كه با پیاده شدن در پشت خطوط حزب الله ضرباتی را به نیروهای مقاومت وارد آورند. به اسارت گرفتن رزمندگان حزب الله و افزایش اعتماد به نفس نیروهای اسرائیل از اهداف این عملیات ها بود. تلاش برای ربایش شیخ محمد یزبك معاون سیدحسن نصرالله كه در بعلبك ساكن است بار ها از سوی كماندوهای ارتش اسرائیل صورت گرفت كه همگی ناموفق بود. حزب الله با آگاهی و پیش بینی این اقدامات اسرائیل تدابیری را برای برخورد با آن تدارك دیده بود كه «كمین گذاری» در محل های پیاده شدن چتربازهای اسرائیل یكی از آنها بود. فرود چتربازهای اسرائیلی در منطقه مرجعیون و برخورد با كمین چریك های حزب الله سبب آبروریزی بزرگی برای ارتش اسرائیل شد. نبرد مرجعیون تأثیر فراوانی در افزایش روحیه نیروهای حزب الله و كاهش شدید اعتماد به نفس سربازان و فرماندهان ارتش اسرائیل داشت.
▪ بمباران های بی تأثیر
سران تل آویو از آغازین روز جنگ برای به شكست كشاندن حزب الله، تاكتیك بمباران هوایی را انتخاب كردند تا هم زیر ساخت های لبنان را نابود كرده و قدرت مقابله به مثل حریف خود را به صفر رسانده و هم از سوی دیگر باعث كاهش تلفات نیروهای خودی شوند. تأكید بر حملات هوایی انبوه و متراكم، هلی برن ناموفق چتربازان و به كارگیری ناموفق تانك های مركاوا در حملات زمینی از جمله مواردی بود كه دستاورد نظامی مشخص و تعیین كننده برای ارتش اسرائیل نداشت و همچنین ارتش اسرائیل از به كارگیری تاكتیك های جدید و مؤثر نیز عاجز ماند. زیرساخت ها، مؤسسات دولتی، بیمارستان ها، پل ها، جاده ها و . . . از اهداف عمده جنگنده های اسرائیل در این جنگ بود. نابودی سایت های موشكی حزب الله ، كه روزانه ده ها موشك از آنها به سوی مناطق شمالی اسرائیل شلیك می شد و این مناطق را عملاً به شهر ارواح تبدیل كرده بود ، از عمده ترین اهداف جنگنده های اسرائیل در طول این ۳۳ روز بود. اسرائیل در حوالی روز بیستم و پس از چند روز بمباران شدید جنوب لبنان ادعا كرد توانایی موشكی حزب الله را نابود كرده است و درست دقایقی پس از این ادعا ده ها موشك حزب الله روانه شمال اسرائیل شد.
ناكارآمدی جنگ هوایی اسرائیل اگر چه بر خود سران تل آویو محرز شده بود اما به چند دلیل تا پایان جنگ ادامه یافت كه در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
۱) انهدام بیش تر زیر ساختهای اقتصادی لبنان به عنوان یك كشور اسلامی و عربی
۲) تلاش برای مورد هدف قرار دادن مواضع و توانایی های نظامی حزب الله
۳) ادامه حملات به مناطق مسكونی با هدف ایجاد نارضایتی در مردمحزب الله بار ها و بار ها از اصل غافلگیری در این جنگ استفاده كرد. مخفی نگاهداشتن توان موشكی، تعداد، برد، نوع، قدرت انفجاری و دقت موشك های حزب الله تا آخرین روز جنگ مانع از آن شد ارتش اسرائیل بتواند برآورد درستی از قدرت موشكی حزب الله داشته باشد. بر آورد توان موشكی و نوع تجهیزات حزب الله پس از یك سال از پایان آن جنگ نیز همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و كارشناسان نظامی و امنیتی اسرائیل و غرب تنها به ذكر اما و اگر ها و برآوردهای بعضاً غیر منطقی بسنده می كنند. این امر شاید یكی از دلایل ناكامی اسرائیل در طول جنگ خونین سال گذشته بود. هدف قرار گرفتن تل آویو از سوی نیروی مقاومت به عنوان مركز فعالیت های نظامی و سیاسی اسرائیل از بزرگترین كابوس های سران این رژیم در تمام دوران ها بوده است.
حزب الله به باور كارشناسان نظامی اسرائیل توان هدف قرار دادن تل آویو را از همان روز اول جنگ داشت، اما سیدحسن نصرالله ترجیح داد از تاكتیك «قدم به قدم» استفاده كند. برای این منظور همزمان با افزایش حملات موشكی اسرائیل، موشك های حزب الله نیز به تل آویو نزدیك می شدند. رژیم صهیونیستی در برهه ای از جنگ با ناكام ماندن در همه عرصه های نظامی و سیاسی تصمیم به بمباران بیروت گرفت. ساعتی پس از تهدید سیدحسن نصرالله مبنی بر این كه در صورت هدف قرار دادن بیروت، تل آویو را هدف قرار خواهیم داد، موشك های حزب الله به ۲۰ كیلومتری تل آویو اصابت كرد و موجی از وحشت را در میان ساكنان این شهر فراهم آورد. جلسه اضطراری سران تل آویو به سرعت تشكیل شد و بنابر كنسل شدن طرح حمله به بیروت گذاشته شد.
افزایش و حفظ اقتدار اطلاعاتی از دیگر دستاوردهای حزب الله در این جنگ بود. همزمان با آغاز جنگ حزب الله ده ها جاسوس اسرائیل را كه از ماهها پیش از آغاز جنگ شناسایی و تحت مراقبت داشت را بازداشت كرد. همچنین در هفته اول جنگ منابع حزب الله اعلام كردند كه حزب الله دارای سرویس اطلاعاتی است كه در درون نهادهای حساس اسرائیل در عمق این رژیم مشغول فعالیت هستند. شنود دستگاه های بی سیم اسرائیل و ارتباطات فرماندهان اسرائیلی از بزرگترین ضربه ها بر پیكره تشكیلات اطلاعاتی اسرائیل بود چه آنكه آنان در طی سالهای حیات این رژیم مدعی داشتن « دست برتر» در فعالیت های جاسوسی بودند و اینك اینگونه تبدیل به مضحكه شده بودند. در همین حال اسرائیل هیچ گاه نتوانست اطلاعات دقیقی از محل نیروها، تاكتیك ها، محل اختفای موشك ها، محل استقرار رهبران حزب الله و. . . به دست بیاورد.
علاوه بر این ها تشكیل فوق سری تمام جلسات شورای مركزی این حزب در طول دوران جنگ امری بس مهم بود. كماندوهای اسرائیل تلاش فراوانی برای ربایش یا ترور حتی یكی از اعضای شورای مركزی حزب الله انجام دادند كه تمام آنها ناموفق بود.
شمار دیگری از پیامدهای جنگ در فشار محافل داخلی بر دولت اسرائیل نمایان شد.با عیان شدن ناكامی اسرائیل در عرصه نظامی وحشت بر سراسر سرزمین های اشغالی سایه افكند و تظاهرات های پراكنده ای در تل آویو و سایر شهرهای فلسطین اشغالی علیه جنگ و علیه استراتژی های دولت اولمرت به راه افتاد. برخی كارشناسان معتقدند اگر روند جنگ علیه لبنان به همین ترتیب پیش می رفت، می توانست مقدمه یك حركت اعتراضی در افكار عمومی اسرائیل علیه سیاست های دولت «اولمرت» باشد.
● نقش رهبری سید حسن نصرالله
«نصرالله پدر جنگ روانی است». این تعبیری است كه استاد جنگ روانی دانشگاه تل آویو در توصیف دبیر كل حزب الله بر زبان آورد. پیروزی حزب الله در این جنگ تا حد بسیار زیادی متأثر از قدرت رهبری نصرالله بود. وی برخلاف رهبران اسرائیل كم تر در تلویزیون ظاهر می شد و تمام نطق های وی در طول ۳۳ روز جنگ از تعداد انگشتان یك دست هم تجاوز نكرد اما تأثیر فوق العاده ای بر روند جنگ گذاشت و در برخی مواقع موازنه را به سود حزب الله سنگین می كرد. پیام های حسن نصرالله حامل پیام آرامش، ایستادگی و قدرت برای چریك های حزب الله و ترس و وحشت برای ساكنان سرزمین های اشغالی بود. پاسخ های برنامه ریزی شده و دقیق سیاسی و عملیاتی و به كارگیری حساب شده توان نظامی و موشكی در هر مرحله، از ویژگی های رهبری سیدحسن نصرالله است. به گفته دوست و دشمن سیدحسن نصرالله تنها عربی است كه در طول تاریخ اسرائیل توانسته مقابل آن ایستادگی كند و سربلند و پیروز از میدان بیرون آید.

احسان تقدسی

منبع : روزنامه ایران