نقش فناوری اطلاعات در توسعه کشاورزی

سالها پیش کشور ما با توجه و تاکید بر شعار کشاورزی محور توسعه شاهد تلاش های گستردهای برای خروج از بن بست های تولید و رسیدن به دروازه های خود کفایی بود.اما عدم توجه اصولی و جامع برای شناخت ظرفیتها و قابلیتهای موجود که مبتنی بر آینده نگری های اقتصادی،سیاسی و اجتماعی باشد باعث شد سیاست های نادرست و ناهماهنگ در ساختارها و زیر بخش های کشاورزی ایران تاثیر مخرب خود را بگذارد. برنامه ریزی های مقطعی و موردی کشور ما را از قابلیت یک کشور صادر کننده تا حد یک وارد کننده محصولات کشاورزی پایین آورد.
حذف و هضم ایران در بازارهای کشاورزی جهان روندی بود که یک شبه رخ نداد بلکه با تولید محصولاتی که کشور ما در صادرات آنها حرف اول را می زد توسط سایر کشور ها ایران به مرور در عرصه تجارت کشاورزی از بازارهای بین المللی به کناری رانده شد. محصولاتی چون پسته، زعفران، برنج، فرش و.... روزگاری نه چندان دور با نام ایران شناخته می شدند اما امروزه کشورهایی مثل پاکستان و هند گوی سبقت را از ما ربوده اند و با هماهنگ کردن خود بر اساس ساختار و نیاز بازار سهم ما را به خود اختصاص داده اند..
باز خورد این مسائل در کشاورزی ما نقش منفی و تاثیر بدی داشت و فشار آن بر تمام اجزا تولیدی و توزیعی بخش کشاورزی علی الخصوص کشاورزان و روستا نشینان وارد شد و موجب فرو پاشیدن ارکان اقتصاد روستایی ایران گردید.
از سوی دیگر عدم برنامه ریزی یکپارچه و هماهنگ در تولید موجب شد تا کشور علی رغم شرایط مساعد و مناسب برای دستیابی به تولیدات بالا(موقعیت مساعد ایران از نظر طول و عرض جغرافیایی) به شدت تحت نوسانات بازار داخلی و خارجی قرار بگیرد. گرایش دسته جمعی کشاورزان یک منطقه به تولید محصولی که در یک سال با کمبود آن از قیمت بالایی برخوردار شده باعث تولید بیش از حد آن محصول در سال بعد می شود تا جایی که حتی برداشت آن از روی زمین از نظر اقتصادی به صرفه نیست این نقیصه از آنجا ناشی می شود که تنظیم سطح تولید برای بازار مصرف هیچگاه به طور جدی مورد توجه سیاستگذاران قرار نگرفته است.
پیش بینی عوامل موثر در تولید کشاورزی اگر چه امری است پیچیده؛ اما غیر ممکن نیست. همانطور که می دانیم یکی از مهمترین شاخصها و معیار های توسعه به مفهوم عام آن(توسعه پایدار) گسترش سطح دانش و اطلاعات در هر یک از ارکان و بخش های یک جامعه پیشرو و پویا ست. نقش و تاثیر کشاورزی در توسعه پایدار و همه جانبه به عنوان یکی از ارکان استراتژیک کشور غیر قابل انکار است. انجام برنامه ریهای ملی و فرا ملی و استفاده هرچه بهتر از ظرفیتهای ناشناخته کشاورزی و همچنین گسترش استفاده بهینه از قابلیت های موجود این بخش نیازمند ایجاد یک تحول اساسی و نگرش جامع به پدیده اطلاع رسانی است.پرداختن به این موضوع امکان برنامه ریزی های دقیق و جامع و جزءنگر را در تمام سطوح و زیر بخش های کشاورزی فراهم می آورد.
تحقق نگرش علمی و اقتصادی بر توسعه کشاورزی نیازمند بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق تمامی مسائل و عوامل موثر در بالاترین حد ممکن است. کشور ما به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، از نظر شاخص های کاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات در زمره کشورهای در حال توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات قرار دارد.
توجه اخیر سیاستگذاران در گسترش شاحصهای ICT از جمله افزایش سرانه خطوط تلفن همراه و ثابت، افزایش تعداد رایانه های شخصی، اتوماسیون امور اداری، افزایش تعداد کاربران اینترنت و .... زمینه های لازم را در جهت بالا بردن استانداردهای توسعه ICT فراهم کرده است.
بهره گیری مناسب از امکانات و شاخص های ذکر شده می تواند تاثیر شگرفی در اقتصادی تر شدن کشاورزی ایران داشته باشد در این مجال سعی می شود با ذکر شاخص های موثر در تولید علمی و عملی کشاورزی که موجبات کاهش و یا ازبین رفتن احتما لات را فراهم می کند تاثیر فناوری ارتباطات و اطلاعات در کاربردی تر شدن این شاخص ها مورد بررسی قرار گیرد.
شاخص هایی که یک کشاورزی مدرن و علمی می تواند بر تکیه بر فناوری ارتباطات و اطلاعات از آنها متاثر شود و نهایتاٌ به هدف اصلی که همان افزایش کمی و کیفی تولید است شامل شود شامل:
۱) هواشناسی علمی و پیشرفته
۲) اطلاعات دقیق از نوسانات قیمت نهاده ها
۳) امکان سنجی و نیاز سنجی بازارهای مصرف ملی و بین المللی
۴) ترکیب روش های علمی و عملی
۵) اطلاعات صادرات و واردات از طریق بخش خصوصی و دولتی
۶) آموزش و ترویج مناسب و پیشرفته
۷) اهداف و سیاستهای کلی کشور می باشد.
امروزه هواشناسی کشاورزی یکی از مهمترین پایه های انتخاب نوع زراعت و اعمال روش های کاشت می باشد بارها شنیده ایم که زراعت های ما در اثر خشکسالی و یا سیل از بین رفته اند و یا بذر های تازه کاشته شده و محصولات برداشت نشده در اثر سرمازدگی نابود شده اند.
تلفیق هواشناسی کشاورزی مبتی بر تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات این امکان را می دهد که مجامع و سازمان های ذیصلاح با کسب دقیق ترین اطلاعات هواشناسی از دقیق ترین دستگاه های اندازه گیری، ماهواره های هواشناسی- تحقیقاتی و ارتباطات مخابراتی در کوتا هترین زمان ممکن قوی ترین پیش بینی ها را در مورد اوضاع جوی و میزان بارندگیها و تاثیر آن در زراعت ها و پیشنهادات تخصصی در مورد کاشت، داشت و برداشت هر یک از محصولات فصل داشته باشند.پردازش این اطلاعات جامع و انتقال آن به وسیله دستگاهها ی مخابراتی و الکترونیکی که در ICT پیش بینی شده است، می تواند بخش اعظمی از شرایط را تحت کنترل و اختیار کشاورز قرار دهد.
محصولات کشاورزی در اقتصاد رو به جهانی شدن به مانند نفت تابع شرایط مختلف اقتصادی و حتی سیاسی دستخوش نوسانات قیمت می شوند. بورس های عمده کشاورزی دنیا در تغییرات قیمت محصولات نقش موثری دارند.
مسائلی چون تغییرات دفعی آب و هوا ، تحریم های اقتصادی، تغییرات در تعرفه های گمرکی و ... از جمله عوامل موثر در نوسانات بازار هستند از سوی دیگر نهاده های کشاورزی خود دارای نوسانات و تغییرات قیمت هستند و این موجب پیچیده تر شدن مسئله قیمت گذاری محصول خروجی می شود در این جا تلفیق ICT و نظام جامع اقتصاد کشاورزی می تواند موثر ترین کمک در راه رسیدن به یک کشاورزی شفاف و دور از تنش های بازار باشد اگر اطلاعات جامع و به روزی از قیمت نهاده ها در اختیار کشاورزان قرار گیرد و آنها بدانند که کشور در یک سال چه میزان واردات و از چه نوع محصولی خواهد داشت و از میزان نیاز داخل به هر محصولی آگاه باشند بدون شک خواهیم توانست استراتژی هدایت تولید ملی را از سطح کوچک ترین مزارع پیش ببریم و این هدف فقط با هدایت جامع تولیدکنندگان و تلفیق کلیه عوامل موثر در کشاورزی امکان پذیر است .
در اینجا از مسئله ای که در سالهای اخیر با صورت بغرنج و لاینحل درآمده به عنوان مثالی یاد می شود؛ نوسان متقابل ما بین میزان تولید پیاز و قیمت آن با میزان تولید سیب زمینی و قیمت آن امری است که حتی سیاستگذاران کشاورزی هم دیگر به آن عادت کرده اند، در یک سال آنقدر پیاز تولید می شود که باعث افت شدید قیمت آن می شود و در مقابل چون تولید سیب زمینی کاهش یافته قیمت آن بالا می رود و در سال دیگر دقیقاٌ بر عکس همین قضیه پیش می آید.
اما شاید خیلی دور از دهن نباشد که همه این موارد با یک نظام هماهنگ و یکپارچه برنامه ریزی شده بر اصول ICT قابل رفع و هدایت است شناخت و تعیین ظرفیتهای زراعی و کشاورزی هر منطقه از کشور و تلفیق دقیق این ظرفیتها با سایر شرایط حاکم برآن منطقه از قبیل آب و هوا ، مکانیزاسیون و ... می تواند هر ساله در ابتدای فصل زراعی کشاورز را برای انتخاب نوع محصولی که بالاترین بازده اقتصادی را برای کشور دارد یاری کند ضمن اینکه اکثر شرایط را تحت کنترل و اختیار کشاورز قرار می دهد مهمترین چالش در کشاورزی نقش صادرات و واردات و عوامل موثر بر آن و همچنین سیاستهای کلی کشور در امر کشاورزی است سالهاست که اکثر کارشناسان مسائل اقتصاد کشاورزی داد سخن برآورده اند که ایران با تکیه بر توانایی ها و قابلیت های خود می تواند دراکثر موارد تولید کشاورزی به خود کفایی برسد به گونه ای که کشور را از واردات محصولات مهمی چون گندم، ذرت یا مرغ بی نیاز کند و از فشار های اقتصادی و سیاسی وارد شده از حانب کشورهای صادر کننده آن بکاهد.
اخیراٌ با توجه دولت به پدیده ICT و به جریان افتادن طرح دولت الکترونیکی جای امیدواری بسیاری پیش آمده تا هر یک از وزارتخانه ها و سیاستگذاران با توجه به کارکرد خود فناوری ارتباطات و اطلاعات را در ساختار برنامه ریزی های خود تزریق کنند و از نتایج آن بهره ببرند وزارت جهاد کشاورزی به عنوان سیا ستگذاری و راهبری بخش کشاورزی می تواند با برنامه ریزی اصولی به جمع آوری، پردازش و رسانش اطلاعات نقش مهمی را باز می کند ضمن اینکه با اتصال به سایر سازمان ها و ارگان های تاثیر گذار در این بخش از جمله وزارت بازرگانی و وزارت ارتباطات و فناوری کلیه زیر ساختهای شکل گیری ICT را در ساختار کشاورزی ایران فراهم کند .توجه به آموزش و ترویج با تکیه بر قابلیتهای ICT از دیگر راهکارهای رسیدن به توسعه همه جانبه در کشاورزی می باشد راهبری کردن تحقیقات دانشگاهی و توجه به نوآوری های علمی از یک سو و انتقال به هنگام تکنیکهای جدید تولیدی با تکیه بر پایه های فناوری ارتباطات و اطلاعات می تواند کشاورزی ایران را ظرف چند سال آینده متحول کند و زمینه های عملی شعار «کشاورزی محور توسعه» را فراهم نماید.

سوفیا
http://aaec.blogfa.com