تحول اقتصادی بدون بنزین

زمانی خیابانها گنجایش و ظرفیت خودروها را داشتند ، شرکتهای بزرگی چون ایران خودرو و سایپا
تولیدات محدود داشتند و باشرایط سختی هر نفر صاحب ماشین می شد.مصرف بنزین در آن زمان خیلی کم بود .
شرکتهای خودرو ساز کم کم تجهیزات را بیشتر و نیروی کار بیشتری را استخدام نمودند ، درست است که این شرکتها با استخدام نیروی کار نرخ بیکاری را کم نموده اند ولی سوال اینجاست که تا چه اندازه باید به کمیت و تولید بیشتر ارزش قائل شویم و کیفیت و مصرف بهینه را فراموش کنیم.! چرا که اگر در طول سالهای گذشته قوانین اصولی و سختگیرانه تری توسط مجلس و دولت های پیشین اتخاذ می شد ، دیگر شاهد تولید خودرو با مصرف زیاد بنزین نبودیم و . اگر استانداردهای خودروسازی را رعایت می کردیم حالا شاهد مصرف این حجم از بنزین نمی شدیم .طبیعی است که هر شرکتی با تولید بیشتربه فکر کسب حداکثر سود می باشد ولی به چه قیمتی ، آیا فکر بنزین و سهمیه بندی و ترافیکهای سنگین و جادههای قدیمی بودیم. .در کشوری مثل پاکستان بیشتر ماشینها گازسوز می باشد ،و این در صورتی رخ می دهد که این کشور منابع گاز ندارد و فقط با ارائه سیاست های اصولی به این مهم دست پیدا کرده است . آیا ما از پاکستان در زمینه های انرژی ضعیفتر هستیم !؟
یکسال از طرح سهمیه بندی می گذرد و نبود مدیریت قوی و واحد در امر نظارت بر گازرسانی و تهیه سیستمهای گازرسانی با سرعت آهسته پیش می رود.عده ای از نبود وسایل اولیه برای گازسوز کردن ، عدهای از خرابی و ضعیف بودن سیستمهای گازرسانی خودروها و عده ای از نبود گاز و کمبود جایگاههای عرضه گازصحبت می کنند. هم اکنون بسیاری از مردم به خاطر بنزین به جان هم می افتند و برای سوار شدن به تاکسی و اتوبوس با هم نزاع می کنند ،یا اینکه همیشه باید برای دادن کرایه و نرخ کرایه با رانندگاه بحث و جدل بکنند . استرس و فکر و خیال به خاطر نبد ثبات فکری زیاد شده و این خود باعث تصادفات زیادی می شود.
این ناهنجاری ها یکدفعه به وجود نیامده و سالها طول کشیده ! چرا مسئولین به خاطر فراهم نکردن راههای مناسب شهری و عدم گسترش وسایل نقلیه عمومی ، فرهنگ سازی در این زمینه و عدم کنترل ترافیک که درنهایت منجر به مصرف بالای بنزین می شود پاسخگو نیستند .
با طرح سهمیه بندی بنزین اگر چه اکثر کارشناسان اقتصادی در دانشگاهها و نمایندگان مجلس با آن موافق بودند و بیان می داشتند از قاچاق سوخت جلوگیری به عمل آورد و مصرف را تاحدودی منظم نمود ولی بار تورمی که به جا گذاشت و فشار زیادی بر خانوادههای متوسط به پایین جامعه وارد شد و به وجود آمدن بازارهای سیاه با قیمت های مختلف و عدم افزایش وسایل نقلیه عمومی از آثار بد این طرح بود . حالا طرح تحول اقتصادی مطرح است و میخواهند بنزین را به قیمت کشورهای اطراف به مردم واگذار نمایند و یارانه این کالا را به صورت نقدی به مردم بدهند.در این زمینه باید معلوم شود که تولید یک لیتر بنزین چقدر در داخل هزینه دارد و قیمت تمام شده را گفته و نه اینکه چون در کشورهای منطقه این محصول چند دلار است ، پس باید در ایران هم قیمت تمام شده واقعی مبهم باشد. اینکه بحث قیمت ارز در ایران چقدر باشد و بحث یکسان سازی نرخ ارز مطرح میشود که در این مورد باید گفت نرخ ارزی که در ایران مبادله می شود موافقان و مخالفانی دارد .
موافقان این امر مقابله با اقتصاد رانتی را مهم دانسته و مخالفان بالا رفتن نرخ تورم را عمده ترین پیامد یکسان سازی می دانند. هرچند که موافقان سیاست تک نرخی شدن ارز ، پرداخت یارانه به اقشار آسیب پذیر را سازو کار مناسب برای جلوگیری تورم می دانند و مبارزه با رواج رانت در زندگی اقتصادی کشورمان و ضرورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را دلایل مهم این سیاست می دانند ولی نرخ ارز بر تجارت و تولید تاثیر گذار است . در بسیاری از کشورها نرخ ارز معمولا توسط دولت تعیین نمی شود ، بلکه تحت تاثیر مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار است ، به عنوان مثال صادرات و واردات می تواند بر نرخ ارز اثربگذارد . در ایران این سیاست به این منظور بوده که قیمت کالاها کنترل شود و قیمتها به صورت مصنوعی تغییر یابد.اما اقتصاد نفتی و یا بنزینی ایران را با این سیاستها می شود کنترل نمود؟اگر قیمت ارز را پایین در نظر بگیریم ، چون کالای صادراتی ایران مواد اولیه نفتی می باشد ، و میزان قیمت بستگی به تقاضای کشورهای خارجی داشته و هم اکنون این قیمت به بالاترین مقدار خود در این سالها رسیده و به تبع آن قیمت بنزین که از فراوردههای نفت خام است هم بالا می رود.واگر قیمت ارز افزایش یابد به لحاظ اینکه ما کالای تکنولوژی و صنعتی را وارد می کنیم پس هزینه تولید برای ما افزایش می یابد .
از طرفی چون دولت عرضه کننده اصلی ارز در بازار است می تواند تاثیر قابل توجهی بر نرخ ارز بگذارد . به عنوان مثال وقتی دولت می گوید دلار ۹۰۰ تومان و قیمت بنزین را با کشورهای اطراف مقایسه می کند و برای داخل قیمت تمام شده بنزین را مثلا ۱ دلار در نظر می گیرد ، قشر متوسط به پایین جامعه که باید افزایش قیمت بنزین را با تورم لجام گسیخته تعویض نمایند، بسیار آسیب پذیرتر شده و دولت ما بقی مبلغ را به عنوان پول نقد به جامعه تزریق نموده که باعث افزایش بی سابقه نرخ تورم می شود. لذا قبل از اینکه دولت طرح تحول اقتصادی را از انرژی و بنزین شروع کند بهتر است برای شروع با کالاها ی خوراکی مثل روغن و قند و برنج شروع نموده و نتیجه را اگر مثبت باشد و اثرات خوبی داشت برای دیگر کالاها اجرا نماید و قبل از اینکه با بنزین شروع کند ابتدا امر گازرسانی به خودروها و سهمیه بندی را سرو سامان داده و از عبور و مرور خودروهای پر مصرف جلوگیری کرده تا با زمینه سازی برای افزایش قیمت بنزین اثرات منفی این طرح را کاهش دهد.

جواد طالبی متین