آزمون اخلاق سیاسی

انتخابات فرارو که اواخر سال جاری برگزار خواهد شد می تواند فرصت خوبی برای بازنگری برخی روندهای گذشته و ارائه نقشه راه نوینی برای آینده باشد. در میان اظهارنظرهای مختلفی که درباره شاخصه های یک انتخابات مطلوب در حکومت های مردم سالار می شود حتماً به مواردی مانند فضای سالم و رقابتی، آزادی انتخاب، امکان طرح شفاف دیدگاه ها و برنامه ها و توزیع عادلانه امکانات برمی خوریم.
در این حال چندی است واژه مهندسی انتخابات و مهندسی افکار عمومی به این مجموعه واژگان افزوده شده است. اما خوب است بدانیم ریشه و مفهوم این لغات یا تعبیر جدید چیست و تفاوت نگاه مهندسی با نگاه های دیگر در کجاست. در این صورت شاید بتوانیم به ارزیابی مفیدی برسیم. در نگاه مهندسی بی تردید تعادل، پایداری، بهینه کردن زمان و هزینه ها، اصلاح مستمر و مدیریت تحول گرا همواره مدنظر است. این عوامل با انتخاباتی که مطابق انتظارات جامعه و جهان کنونی است، همخوانی دارد. در کشور ما ملاک تعیین سرنوشت و تصمیم گیری - براساس قانون اساسی و آرمان های امام عزیز و انقلاب اسلامی - رای مردم است.
اما اگر واقعاً رای مردم - حداقل به اندازه سایر امور مهم - دارای حرمت و تقدس باشد برای صیانت و حفاظت از آن نیز باید حرمت قائل باشیم. مهندسی انتخابات به مفهوم زمینه سازی برای انتخاب آزادانه است تا حداکثر گزینه های مورد قبول بتواند در چارچوب مقررات کلی نظام ارائه شود. یعنی رد صلاحیت ها و برخوردهای سلیقه یی درحداقل ممکن قرار گیرد. چنانچه مقام معظم رهبری در بیاناتی که خطاب به ستادهای نظارت شورای نگهبان داشتند بر اجرای مر قانون تاکید کرده و مخاطبین را از برداشت های شخصی و هرگونه برخورد باندی و جناحی برحذر داشتند. بنابراین در مرحله نخست یکی از مهمترین چالش ها و آزمون های هر انتخابات، رعایت اخلاق سیاسی است و نگاه مهندسی حکم می کند در این مرحله براساس ملاک ها و معیارهای مشخص که همان مر قانون است، اقدام شود.
در مرحله بعد، برگزاری انتخاباتی سالم نیازمند برخورداری همه کاندیداها، احزاب و گروه های قانونی از دسترسی برابر به امکانات است. کسانی که در مصدر قدرت هستند نباید از رانت و امتیاز بیشتری برای تبلیغات و تامین هزینه های آن برخوردار باشند. این شایبه در بسیاری از انتخابات مطرح بوده و نگرانی هایی را برای فعالان سیاسی به دنبال داشته که آیا واقعاً طیف ها و جناح های حاکم و در مصدر قدرت از پارسایی و پرهیزکاری لازم برای صیانت از بیت المال و عدم بهره برداری از موقعیت و سمت دولتی و حکومتی خود برخوردارند؟ آیا کسانی را می توان یافت که از این قدرت برای مقاصد انتخاباتی بهره برداری نکنند؟
و آیا گروهی که ابزار و امکانات بیشتری در دست دارند از این ابزار برای بی حیثیت کردن طرف مقابل و حذف رقیب استفاده نمی کنند؟ و اگر این گونه باشد آیا از عدالت و منطق حکومت داری به دور نیست؟البته مهندسی افکار عمومی این نیست که مردم پیچ و مهره هایی در دست عده یی باشند تا آنها هر طور بخواهند ایشان را شکل دهند، با این قصد که به آرای دلخواه خود برسند. قرآن کریم می فرماید؛ فبشر عبادی الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه. بگذاریم مردم خود انتخاب احسن را انجام دهند. تنها در این صورت است که به شعور و اندیشه مردم در خلال انتخابات احترام گذاشته می شود. در این مرحله است که می توان فضای سالم رقابت را تضمین کرد؛ فضایی که متاسفانه در انتخابات گذشته میسر نشد و جامعه شاهد بد ترین برخوردها حتی به قیمت تخریب پیشینه و خدمات پرافتخار به ویژه در ۱۶ سال اخیر بود.
در حالی که اعتبار جمهوری اسلامی متعلق به هیچ دسته و گروهی نیست و دستاوردهای عظیم آن متعلق به آحاد مردم است و نباید دستاویز خواست ها و تمایلات دسته و گروه خاصی شود. از دیگر شاخصه های انتخابات سالم این است که بتوانیم همه را یکسان و عادلانه ببینیم. رقابت های انتخاباتی، آن هم در کشوری که سیاست و فرهنگش مبتنی بر آموزه های الهی و نظام ارزشمند مردم سالاری دینی است می بایست نمایشی از اخلاق مداری و پایبندی به اصول، ترس از معاد و روز قیامت باشد. اجازه دهیم مردم امانت را به اهلش بسپارند. مردم ما متدین و اکثریت باسواد، دنیادیده و باتجربه هستند و بدانیم انتخاب آنها براساس خرد جمعی می تواند به صلاح و خیر نزدیک تر باشد.
اگرچه ممکن است از دل این انتخاب «مخالف من» انتخاب شود. چنانچه سیدمحمد خاتمی گفت؛ زنده باد مخالف من، و دیدیم زیر نظر دولت او، از دل صندوق های انتخابات شوراهای دوم، مجلس هفتم و ریاست جمهوری نهم این شعار چگونه به عمل پیوست. در مرحله آخر نیز این صیانت از رای مردم است که در واقع مهمترین بعد عدالت را در روش های مهندسی شده نمایان می کند. عدم صیانت از رای زنان و مردان این سرزمین از سوی مجریان و ناظران انتخابات آفت های زیادی دارد و سبب بی اعتمادی، ناامیدی و گسست از نظامی می شود که همه هویت آن وابسته به مردم سالاری دینی است. ناگفته نماند در تعالیم دینی و سیره بزرگان ما تاکید بسیاری بر تالیف قلوب شده است.
در کشورهای دموکراتیک نیز یکی از شیوه های تجربه شده برقراری مناسباتی بین رقبا و حریفان است تا بتوانند حرف یکدیگر را بشنوند و بفهمند. امروز در حالی که با حریف قدری چون امریکا پای میز مذاکره نشسته ایم یا در حالی که برخی دوستان اصولگرای سنتی، چینی ها را رفیق شفیق خود معرفی می کنند، جای گفتمان میان جناح ها و طیف های مختلف درون نظام و پایبند به قانون اساسی بسیار خالی است. آیا در آستانه ورود به چهارمین دهه انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی هنوز سیاستمداران، گروه ها و کسانی که مدعی داشتن فکر و برنامه برای مدیریت کشور هستند به آن درجه از بلوغ سیاسی نرسیده اند که در نشست های سراسری به دور از اتهامات، جانبداری ها و سیاه نمایی ها، اقدام به گفتمان در سال وحدت ملی و انسجام اسلامی کنند؟
اگر مدعی اعتقاد به بیان شهید آیت الله مدرس هستیم که سیاست ما عین دیانت ماست، تلاش کنیم اخلاق مداری، رواداری، انصاف و عدالت در انتخابات اصل قرار گیرد و آن را از حاکمان طلب کنیم. دیانت ما که تمامی شرافت دنیوی و اخروی ما در آن نهفته است با سیاست ما پیوند خورده و این مباد که در بازی های زمانه از دست برود.

معصومه ابتکار

منبع : روزنامه اعتماد