برمه، کانون فقر و دیکتاتوری

کشور جنوب آسیایی برمه از سال ۱۹۶۲ تحت حکومت یک رژیم نظامی موسوم به «هونتا» قرار دارد. این کشور با مساحتی بالغ بر ۶۷۷هزار کیلومتر مربع، تا سال ۱۹۴۸ یکی از مستعمرات بریتانیا به شمار می‌آمد. در سال ۱۹۸۸ نظامیان حاکم بر این کشور جنبش آزادیخواه برمه را با خشونت تمام سرکوب و هزاران برمه‌ای را به خاک و خون کشیدند. رژیم نظامی هونتا در سال ۱۹۸۹ نام برمه را به «اتحاد میانمار» تغییر داد؛ نامی که هنوز هم از سوی بسیاری از کشورهای جهان به رسمیت شناخته نمی‌شود. در سال ۱۹۹۰ حزب خانم «آنونگ سان سوکی» (که در سال ۲۰۰۳ جایزه صلح نوبل به وی اعطا شد) توانست در انتخابات پارلمان برمه موفق شود اما رژیم نظامی هونتا نتایج این انتخابات را هرگز نپذیرفت و خانم سان سوکی از ۲۰ سال پیش در بازداشت خانگی به‌سر می‌برد و این حکم همین چند روز پیش برای یک‌سال دیگر نیز تمدید شد. رژیم نظامی برمه به رهبری «تان شو» از سال ۱۹۹۳ ادعای آغاز یک فرآیند دموکراتیک را دارد و اولین گام در راستای این فرآیند با تغییر خطوط اصلی قانون اساسی برمه برداشته شد. رفراندوم قانون اساسی در اواسط ماه می جاری و در حالی انجام گرفت که هزاران نفر از مردم برمه به دلیل توفان مرگبار و خانمان‌برانداز نارگیس، آواره و گرسنه بودند. نظامیان حاکم بر برمه این کشور را که زمانی مرفه‌ترین کشور جنوب آسیا به شمار می‌آمد، از نظر اقتصادی به جایی رساندند که امروزه در زمره فقیرترین ۲۰ کشور جهان قرار گرفته است. درآمد سرانه برمه در حال حاضر ۲۰۰ دلار در سال است. نزدیک به ۹۰ درصد جمعیت ۵۴ میلیون نفری برمه بودایی و پنج درصد مسیحی هستند که اقلیت «کارن» نیز از زیر مجموعه‌های همین پنج درصد به شمار می‌آیند.
تان شو یا همان حاکم نظامی برمه به ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شود اما به همین نسبت همه امورات کشور را کاملا در اختیار خود دارد. این پیرترین ژنرال هونتا خود را در کسوت یک به اصطلاح «پادشاه مشروطه پالایش شده» می‌بیند اما ترجیح می‌دهد که حکومت و منویات خود را در خفا و پنهانی پیش ببرد. به عقیده بسیاری از مخالفان رژیم هونتا، یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های تان شو این است که همه چیز را سری و مخفی نگه می‌دارد و بدین صورت توانسته است همواره برای شگفت‌زده کردن دیگران چیزی در آستین داشته و برای مدتی طولانی بر برمه حکمرانی کند.
این ژنرال ۷۵ ساله پایه‌های دیکتاتوری خود را در جنگل‌هایی که در ۴۰۰ کیلومتری شمال رانگون واقع است، تشکیل داد و به گفته نزدیکانش این کار را با مشاوره‌های منجمان و جادوگران انجام داده و همان‌ها بودند که وی را برای رسیدن به حکومت یاری کردند! و حال تان شو سال‌هاست که از آن کاخ پادشاهی در رانگون به کمک ارتش نیرومند خود بر این کشور جنوب آسیایی حکم می‌راند.
زندگی تان شو هم فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. او در سال ۱۹۳۳ در شهر «ماندالای» در مرکز برمه متولد شد و اولین شغلش کارمند اداره پست در یکی از شهرهای کوچک اما مرفه نزدیک به ماندلای بود. در ۲۰ سالگی به عنوان افسر داوطلب وارد ارتش برمه شد و آن زمان چند سالی از استقلال این کشور از استعمار بریتانیا می‌گذشت. چندی بعد تان شو به واحدی پیوست که وظیفه تخصصی آن جنگ‌های روانی بود.
هنگامی که ژنرال «نه وین» در سال ۱۹۶۲ و به وسیله یک کودتای نظامی قدرت را در برمه به‌دست گرفت، تان شو را به سمت مدیر مدرسه عالی علوم سیاسی در فانگ- گی واقع در نزدیکی رانگون منصوب کرد. با این حال تان‌شو همچنان به ارتش و نظامی‌گری وفادار ماند و چیزی نگذشت که دوباره لباس نظامی بر تن کرد و پله پله مدارج ترقی را طی کرد. پس از آنکه نه وین بر اثر قیام مردمی سال ۱۹۸۸ سقوط کرد، ژنرال «ساومونگ» به ریاست جمهوری رسید و تان شو هم به عنوان یکی از ۲۱عضو بلندپایه هونتا در واقع دست راست حاکم جدید به شمار می‌آمد.
در سال ۱۹۹۰ ساومونگ دستور برگزاری انتخابات را صادر کرد و در میان شگفتی نظامیان، این حزب اپوزیسیون موسوم به «اتحاد ملی برای دموکراسی» بود که پیروز آن انتخابات شد، اما هرگز موفق نشد قدرت را در برمه به دست بگیرد. تان شو در سال ۱۹۹۲ انتخابات مذکور را غیرقانونی اعلام کرد و رهبران «اتحاد ملی برای دموکراسی» را به زندان انداخت اما بر اثر فشارهای بین‌المللی دستور داد که خانم سان سوکی در بازداشت خانگی باشد، بازداشتی که تا به امروز نیز ادامه دارد.
رژیم نظامی هونتا در سپتامبر ۲۰۰۷ شاهد بزرگ‌ترین حرکت اعتراضی از زمان به قدرت رسیدن خود بود. تظاهرکنندگان که رهبری آنها با راهبان بودایی بود در اعتراض به افزایش قیمت‌ها اقدام به خودسوزی کردند. تان شو هم بلافاصله دستور سرکوب خشونت‌بار این اعتراض‌ها را صادر کرد که بر اثر آن ۱۳ نفر کشته شدند. دیکتاتور برمه حتی نسبت به مخالفان خود در ارتش هم حاضر به هیچ مدارایی نیست و همو بود که در اکتبر ۲۰۰۴ ژنرال «خین نیونت» یعنی همان رئیس قدرتمند سرویس اطلاعاتی نظامی را بر کنار و به همراه خانواده‌اش و ۱۰۰ نفر دیگر به زندان انداخت.
امروزه مهم‌ترین و شاخص‌ترین احزاب برمه همان حزب «اتحاد ملی برای دموکراسی» و «حزب اتحاد ملی» (با رویکرد سوسیالیستی) به شمار می‌آیند. حزب کمونیست برمه هم از آغاز به قدرت رسیدن نظامیان در این کشور، حزبی غیرقانونی محسوب می‌شود. اما از جمله مهم‌ترین پیشرو حرکت‌های سیاسی در برمه جنبش دانشجویی این کشور است. در سال ۱۹۸۸ هم این جنبش دانشجویی بود که با متحد کردن مردم موجب اعتراض‌های دسته‌جمعی در این کشور شد و امروز هم دانشجویان برمه‌ای از مدت‌ها پیش در تدارک برگزاری بیستمین سالگرد آن قیام مردمی هستند.
اما شاید در آینده بزرگ‌ترین کانون اصلاحات در برمه ارتش باشد. اختلاف‌ها در این ارتش و در میان فرماندهان آن از سال‌ها پیش جریان دارد. اپوزیسیون برمه بر این امید است که اگر نیروهای تحول‌خواه ارتش از وفاداری خود نسبت به دیکتاتوری تان‌شو دست بکشند،آنگاه می‌توان در انتظار تغییر و تحولاتی کم‌وبیش مسالمت‌آمیز بود. به عقیده کارشناسان امور برمه این امید اپوزیسیون چندان هم بیراه نیست زیرا سربازان که بسیاری از آنها سن کمی دارند به اجبار وارد ارتش برمه شده و از وضعیت خوبی برخوردار نیستند و به گفته معدود روزنامه‌نگاران اروپایی در برمه، وضعیت رعایت حقوق بشر حتی در داخل ارتش به شدت اسف‌بار است و این مسئله در جریان فاجعه توفان نارگیس و رفتاری که با سربازان می‌شد، کاملا مشخص بوده است.
مردم فقیر و گرسنه و این روزها مصیبت‌زده برمه حتی تصور زندگی تجملاتی و ثروت تان شو و همکارانش را ندارند. برمه یا به قول رژیم هونتا «میانمار» حتی تحت رهبری تان شو هم همچنان از نظر بین‌المللی در انزوا به‌سر می‌برد و تنها برخی از همسایگانش یعنی چین و تایلند با این کشور روابط اقتصادی دارند. در همان حال که تایلند هدف و پناهگاه تبعیدیان و مخالفان حکومت نظامی تان شو است، چین به عنوان یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل همواره مدافع دیکتاتوری نظامی برمه بوده است زیرا مردان پکن برمه را راه میان‌بری برای رسیدن به اقیانوس هند می‌دانند، آرزویی که سال‌هاست فکر رهبری چین را به خود مشغول داشته است.

محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه کارگزاران