جمعه, ۲۳ شهریور, ۱۴۰۳ / 13 September, 2024
مجله ویستا
تراژدی پندآموز رستم و اسفندیار
در گذر این قرنهای پرنشیب و فراز که مردم این سرزمین کهن بارها فرو افتادند و برخاستند، خاموش ماندند و خروش آوردند و چون جویباران تنگ و باریک شدند و سپس بستر خود را گستردند، حکیم فرزانه توس با شاهنامهاش در بطن تاریخ مردم این دیار حضور داشته و با آنها زندگی کرده است و به همین دلیل این اثر جاودانه حماسی در دل و جان مردم ایرانزمین از جایگاه بلندی برخوردار است و شاعر بزرگوار و عزیزمان در بستر تاریخ و ادبیات جهان و خلق حماسههای شورانگیز و پندآموز همتایی نمییابد.
تاکنون صدها کتاب و مقاله و تحقیق درباره فردوسی و شاهنامه در ایران و جهان به چاپ رسیده است و استادان تاریخ و ادب جهان حضور سنگین فردوسی در متن این رشته را حس کردهاند و باور دارند که افق تفکر و تخیل او در خلق حماسه بیکرانه است.
در تمام داستانهای حکیم فرزانه توس، عظمت و روح جوانمردی، سلحشوری، حس غرور و میهنپرستی، شور و عواطف لطیف انسانی، آزادگی و رادمردی و وارستگی موج میزند و رستم پهلوان تبلور تمام این خصایل انسانی است.
در تراژدی غمآلود رستم و اسفندیار، در حقیقت گشتاسب بدسگال، رستم و اسفندیار را به جان هم میاندازد. او سرچشمه این فتنه و بیداد است.
گشتاسب پادشاهی است که وجود اسفندیار سادهدل ولی جویای نام را در کنار خود برنمیتابد و با بهانههای مختلف میخواهد او را از حریم خود دور سازد تا هیچکس در طلب تاج و تخت شاهی وسوسه نشود.
بدنامترین شهریار ایرانی شاه گشتاسب است،شهریار پسرکش، پدرکش، برادرکش، در افسانه و تاریخ شاهان فراوان آمدهاند، ولی هیچ یک به اندازه گشتاسب بدنامی فراهم نکردهاند.
چنین پادشاه بدمنشی میخواهد فرزند برومند خویش را از سر راه بردارد. اسفندیار همیشه از میدانهای کارزار باز میگردد، با پیروزیهای درخشان و از این بابت یاس و نومیدی تمام جان گشتاسب را فرا میگیرد و او در این اندیشه است که فرزند را به جنگی بفرستد که بازگشتی بر آن متصور نیست و چون رستم، پهلوان نامدار ایرانزمین، بلندطبع، وارسته و با غرور، نجیب و بزرگوار و با منش و آزاده است، بدین روی اسفندیار را وادار میکند که به سیستان برود و رستم را دست بسته به درگاه آورد. همه ما میدانیم که این پهلوان ملی مظهر آزادگی و جوانمردی است و حافظ کیان ایران زمین است. او هرگز کرنشگر پادشاهان نبوده و جلال و جبروت شاهان را به هیچ میشمارد. او در ساختار قدرت حضور ندارد اما بدون او ساختار قدرت نیز از گزند زمانه در امان نخواهد بود.
استاد بزرگوار توس با قرار دادن دو پهلوان ایران زمین میخواهد بروز یک تراژدی بس غمآلود و دلخراش را با اشعار حماسی شورانگیز به تصویر کشد و هم بگوید «راز چرخ کبود» بر هیچ کس آشکار نیست، اما در عین حال انسان قادر است با نیروی خرد و اندیشه سرنوشت خویش را تغییر دهد. یعنی آنکه شاهنامه راه را برای اندیشیدن و پی بردن به راز هستی باز گذاشته است.
اسفندیار به دیدار مادر میشتابد و از رفتار بد پدر شکوه میکند، او بخوبی میداند پدر تخت شاهی به فرزندش نخواهد بخشید، باز هم در طلب تاج و تخت به دیدار گشتاسب میرود و از قهرمانیهای خود در ایرانزمین با پدرش سخن میگوید و بر خواسته دیرین خویش پای میفشارد. اما گشتاسب این بار میخواهد او را به زابلستان و جنگ با رستم بفرستند که بنا به پیشگویی جاماسب «هوش» به معنی مرگ او در آن سرزمین رقم خورده است.
در پاسخ این خواسته پدر، اسفندیار خود را در بین دو راه و دو سرنوشت میبیند و نیز نمیخواهد بر روی پهلوان نامدار ایران زمین تیغ برکشد. بنابراین با پدر مخالفت میکند.
همی دور مانی ز رسم کهن
بر اندازه باید برانی سخن
گشتاسب بدسگال و کینه خواه چون پاسخی مناسب برای فرزند خویش ندارد اتهام بیدینی به رستم میزند.
رستم یک پهلوان و یک مرد آزاده است که هرگز در برابر زور و قدرت سر خم نکرده و همیشه نگهبان ایرانزمین بوده پس چگونه میتواند با آن همه سرافرازی و وارستگی، تن به خواری سپارد و در برابر جوان سادهدلی چون اسفندیار تسلیم شود.
هر ایرانی نژاده که تراژدی رستم و اسفندیار را میخواند از پایان کار این شاهزاده غمگین و افسرده میشود و از خود میپرسد که چرا قهرمان ملی ما تیر گز به چشمان اسفندیار رها کرد. اما اسفندیار رویینتن بود.
این شاهزاده به هنگام جنگ با رستم بیمی از تیر و شمشیر و زوبین رستم نداشت و بیگزند میماند ولی در عوض رستم با تنی زخمدار و خونین به مبارزه ادامه میداد و رخش وفادار او هم خونآلود و پریشان و با شکیبایی، بار غم رستم میکشید، این یک جنگ برابر نبود، از مردی و مردانگی به دور بود.
چه زیبا و شورانگیز، حکیم فرزانه توس حال زار رستم قهرمان را به تصویر میکشد، اینگونه صحنهپردازیهای شگفتانگیز را در کجای تاریخ و ادبیات جهان میتوان یافت؟!
به راستی که دل هر ایرانی برای قهرمان ملی خود میسوزد که در برابر جوانی گستاخ و لجوج بیچاره شده و نمیداند که چه کند.
زال وقتی که تن زخمدار فرزند خویش را میبیند نزد سیمرغ میرود تا چارهاندیشی کند، سیمرغ پس از تیمار رستم و رخش به رستم راه چاره نشان میدهد و به او میآموزد که چگونه از چوب گز پیکان دوشاخهیی بسازد و به هنگام رزم فردا فقط دو چشم اسفندیار را نشانه بگیرد و تیر را رها کند.
رستم با آن همه زخم تن و خستگیهای فراوان و دردناک که حتی رخش او هم از پیکانهای اسفندیار در امان نمانده دوباره در برابر اسفندیار ایستاد و هماورد طلبید، دو مرد رو بروی هم قرار میگیرند، امروز روز سرنوشتساز است.
رستم راضی به کشتن اسفندیار نیست ولی میداند که اسفندیار به راه خطا است و برق تلولو تاج پدر و تکیه زدن بر تخت شاهی در برابر چشمانش میدرخشد. بنابراین پیکان دوشاخه را در کمان میگذارد و آماده رها کردن تیر گز است.
سر بر آسمان بلند میکند و مشغول راز و نیاز با خداوند میشود چرا که میداند باید به فرمان سیمرغ گز را به چشمان اسفندیار رها کند. غمگین و پریشانخاطر است زیرا آگاه است که کشنده اسفندیار سرانجام خوبی ندارد. با این حال
تهمتن گز اندر کمان راند زود
بدان سان که سیمرغ فرموده بود
بزد راست بر چشم اسفندیار
جهان تیره شد پیش آن نامدار
خم آورد بالای سرو سهی
ازو دور شد دانش و فرهی
نگون شد سر شاه یزدانپرست
بیفتاد چاچی کمانش ز دست
گرفتش خش و یال اسب سیاه
ز خون لعل شد خاک آوردگاه
چه توان کرد؟ تراژدی همین است مالامال از پند و اندرز تا آدمیان با تاریخ زندگی کنند و از گذر زمان و خلق جملهها درس بیاموزند.
این دومین بار است که پهلوان ملی وطنمان در رثای دو شاهزاده میگرید، در سوک سیاوش بیگناه و در ماتم اسفندیار.
کدام ایرانی است که با خواندن شاهنامه و داستانهای شورانگیز آن منقلب و دگرگون نشود؟ اندیشه خلاق فردوسی بزرگ این «نامورنامه» را به بهای گذر زندگی پر ماجرا و مالامال از رنج خود و بخاطر عظمت و سرافرازی ایرانزمین و زنده کردن زبان شیوای فارسی آفرید و موجب بقا و بالندگی مردم این سرزمین شد.
سام پیروز
منبع : روزنامه اعتماد
وایرال شده در شبکههای اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست