آموزش سازگاری‌های اجتماعی

● نقش موسیقی درمانی در آرامش روحی
اگر در خیابان از مردم عامه سؤال کنید که موسیقی درمانی چیست و چه تعریفی از آن دارید؟ مطمئناً با واکنش‌های مختلفی روبرو خواهید شد.موسیقی درمانی عبارت است از استفاده و کاربرد موسیقی در جهت برخی اهداف درمانی یا آنکه کاربرد موسیقی و برنامه‌های موسیقی در جهت توان‌بخشی بیماران جسمی و روانی.اگر چه ”موسیقی درمانی“، تخصصی نسبتاً جوان است. اما جالب است بدانیم، در گذشته‌های دور نیز برای مبارزه و مقابله با بیماری‌های گوناگون از آن استفاده می‌شده که تاریخ بیانگر این ادعا است.چینی‌های قدیم و تمدن‌های هنری کشورهای دیگر نیز موسیقی را شفابخش می‌دانستند. ه‌طور مثال در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود است.موسیقی با تأثیر شگفت‌آور خود می‌تواند انسان معاصر را از چنگال افسردگی، انزوا، اضطراب و بسیاری از آزردگی‌های روانی که به کرات، استعداد انسانی حمله کرده، نجات دهد.دکتر علی‌زاده محمودی، روانشناس و موسیقی درمانگر، با اشاره به تأثیرات گوش دادن موسیقی می‌گوید: موسیقی به‌دلیل تمام‌خواهی مثبت خود و از همه مهمتر، ذات ارتباطی آن، بخش عمده‌ای از فرهنگ ایران زمین را به‌خود اختصاص داده است.
در هنر قدیم موسیقی به‌عنوان عنصر اصلی و جوهره آفرینش‌های هنری محسوب می‌شد. اگر چه در فرهنگ ایرانیکلام نیز تأثیر مستقیم بر روان دارد، اما صوت در فرهنگ‌های کهن بسیار با اهمیت بوده است.این روانشناس در مورد تاریخ موسیقی درمان می‌گوید: زمانی‌که هارمونی موسیقی در یونان باستان کشف شد، اولین جرقه‌های موسیقی درمانی زده شد اما امروزه موسیقی به‌صورت نظا‌م‌مند در بیمارستان‌ها و مراکز توانبخشی و حتی مراکز آموزشی و پزشکی کشور به‌کار می‌رود.این روانشناسان تصریح می‌کند: موسیقی ذات ارتباطی دارد، بخش عمده‌ای از فرهنگسازی یک کشور را موسیقی وحدت می‌بخشد.محمودی می‌افزاید: موسیقی ابراز انتقال‌دهنده و تقویت‌کننده و همچنین ابرازی مؤثر در ارتقاء یادگیری است. به عبارت دیگر از این هنر می‌توان برای مهارت‌های ارتباطی، گفتاری، روانی، ذهنی و حتی بیولوژیک استفاده کرد.این روانشناس می‌گوید: بسیاری از موسیقی‌ها تولید هیجاناتی می‌کند که فکر را دچار مشکل می‌کند اما موسیقی درمانگر مانند یک دارو تجویز می‌شود.وی تأکید می‌کند: انسان با موسیقی به دنیا آمده است و اگر موسیقی متوقف شود، هستی متوقف می‌شود.دکتر فربد فدائی، روانپزشک در این‌باره می‌گوید: جنین در بدن مادر با ضربان موزون قلب مادر خود پرورش می‌یابد. بنابراین حس وزن از همان ابتدا با کودک همراه است.این روانپزشک معتقد است، بشر اولیه در جهانی زندگی می‌کرد که صداهای طبیعی او را احاطه کرده بود، نظیر صدای غرش توفان، نغمه پرندگان، وزش نسیم، ریزش باران و در مجموع این کنش به‌طور طبیعی نسبت به شناخت و تقلید آوائی طبیعی انسان صورت گرفت.بنابراین موسیقی جزو طبیعت انسان است، به‌نحوی که نیمکره راست مغز انسان برای ادراک کمیت موسیقی اختصاص یافته است.
به عبارت دیگر نمیکره راست با هر آنچه جنبه هیجانی ـ عاطفی مربوط می‌شود مربوط است.این روانپزشک در ادامه می‌افزاید: تحقیقات حاکی از آن است که ضایعات نیمکره چپ مغز ممکن است توانائی فهم یا سخن گفتن معمولی را از دست بدهد، اما توانائی آواز خواندن یا آموختن محفوظ باقی می‌ماند.به این ترتیب می‌توان با استفاده از آهنگ و ملودی به درمان بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند، کمک کرد. از سوی دیگر، در دوران یونان باستان فیلسوفان عقیده داشتند که موسیقی در پرورش ذهن مؤثر است. مثلاً افلاطون در کتاب مدینه فاضله خود آموختن موسیقی را با توجه به نسبت‌های دقیق ریاضی آن برای طبقات فرماندهان توصیه می‌کند. در کشور ما نیز فارابی به دقایق موسیقی و تأثیرات روانی آن توجه داشته است. یا در مورد ابوعلی سینا گفته می‌شود که او یک بار به‌صورت ناشناس با کاروانی سفر می‌کرد، شبانه تصمیم گرفت که آهنگ زنگوله شترهای کاروان را تغییر دهد و آن را به‌صورتی تنظیم کرد که در هنگام حرکت کاروان، افراد با شنیدن زنگ‌ها اندوهگین شوند یا آنکه در شب بعد به‌صورت مخفیانه دوباره آهنگ زنگوله‌ها را به‌صورتی تنظیم کرد که هنگام حرکت کاروان افراد احساس شادمانی می‌کردند. این مسئله، توجه ایرانیان به تأثیر موسیقی بر روان و عواطف انسان را نشان می‌دهد.فدائی در ادامه می‌گوید: امروزه از موسیقی به‌عنوان روشی برای کار درمانی و کمک به سایر روش‌های توانبخشی استفاده می‌شود. برای نمونه کاری گروهی مانند ورزش با استفاده موسیقی بهتر انجام می‌شود. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان دبستانی به وسیله موسیقی بهتر می‌آموزند.
وی تصریح می‌کند: اما انسان زمانی‌که شاد باشد تمایل به موسیقی تند و ملودی‌های زنده دارد و هنگام افسردگی، افراد به موسیقی آرام و آهسته تمایل پیدا می‌کنند. از سوی دیگر در بین بسیاری از موسیقی‌دانان مشهور جهان بیماری ”مانیک دپرسیو“ در یک حد معناداری بیش از کل جمعیت است به نوعی‌که گفته می‌شود این موسیقی‌دانان در هنگام دوره افسردگی تأثیراتی را از دنیای خارج به‌صورت آثار موسیقی می‌توانند تنظیم کنند. خلاصه آنکه موسیقی ارتباط نزدیک با درون انسان دارد و می‌تواند برای پرورش ذهن انسان و در درمان اضطراب و نابسامانی‌های روانی کمک مؤثری کند.دکتر غنچه راهب، عضو هیئت علمی دانشگاه نیز در این‌باره می‌گوید: موسیقی به‌عنوان پدیده‌ای است که باعث آرامش و تنش‌زدائی در انسان می‌شود و پیشینه‌ای به قدمت حضور وجود انسان در کره خاکی دارد. موسیقی یکی از شاخه‌های هنر است و به‌عنوان واسطه درمانی در گستره درمان‌های حمایتی و پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه و همچنین در درمان بسیاری از اختلالات روانی جایگاه مهمی دارد. در واقع از موسیقی جهت نگهداری و بهبود جسم و روان و ارتقاء ذهن استفاده می‌شود.وی در ادامه می‌افزاید: موسیقی درمانی بر مناطق درک و پاسخ‌دهنده به استرس مؤثر بوده و سبب افزایش سلول‌های ایمنی و همچنین متعادل کردن آن می‌شود. طبق بررسی‌های انجام شده موسیقی بر بافت‌های هیجانی فرد مانند شادی، غم، علاقه، نفرت، ترس و حالت‌های آرامش و ناآرامی‌ها مؤثر است.همچنین از این شیوه درمان برای افراد بزهکار که فرصت ابراز وجود آزاد زیستن و آزاد اندیشیدن را نداشته‌اند، استفاده می‌شود.یکی از اثرات مهم موسیقی درمانی که توجه فیزیولوژیست‌ها را به‌خود معطوف ساخته است، افزایش سیستم ایمنی بدن است. از سوی دیگر موسیقی درمانی بر افزایش رشد جنین اثرات قابل توجه‌ای دارد که این اثرات در دوران بعد از تولید نیز قابل مشاهده است.دکتر راهب می‌افزاید: موسیقی در دوران کودکی منجر به رشد برخی از نواحی مغز می‌شود که می‌توان به افزایش حجم ماده خاکستری مغز موسیقی‌دانان نسبت افراد معمولی اشاره کرد.وی می‌گوید: تحقیقات روانشناختی نشان می‌دهد که موسیقی بر عملکردهای حرکتی ـ عاطفی و رفتاری فرد مؤثر است و می‌توان از این روش در توانبخشی بیماران روانی ـ حرکتی استفاده کرد. از سوی دیگر موسیقی در افراد کم‌توان ذهنی نیز مؤثر است. به‌گونه‌ای که گوش دادن و نواختن موسیقی منجر به افزایش یادگیری، یادگیری سازمان‌های اجتماعی، هماهنگی عضلانی و ثبات عاطفی می‌شود.

طیبه براتی

منبع : روزنامه اعتماد